دانشنامه؛
گل فشان ها، جاذبه اي ژئوتوريسمي
گل فشان پدیده‌ای طبیعی است که طی آن گلولای از زیر زمین به شکل چشمه‌وار به سطح زمین می‌رسد و شکل ماهوری بخود میگیرد.
به گزارش گروه اقتصادي باشگاه خبرنگاران، گل‌فشان یکی از عوارض زمین‌ریخت‌شناسی و زمین‌شناسی است که از یک یا چند دهانه آتشفشانی تشکیل شده و بطور مداوم گل سردی ازآن به خارج پرتاب و روان شده و باانباشته شدن رویهم، کم‌کم مخروطهای کوچک و بزرگی راتشکیل می‌دهد.
برخی معتقدند گل‌فشان پدیده‌ای مرتبط با فعالیت‌های آتشفشانی است، اما اغلب دانشمندان معتقدند این پدیده خاستگاه غیر آتشفشانی دارند.
گل‌فشان از جمله پديده‌هاي جالب توجه در منطقه ساحلي خزر و درياي عمان هستند. هر چند در نقاط ديگر دنيا نيز وجود دارد اما همبستگي اين عارضه زمين شناسي با منابع نفت و گاز آن را به پديده‌اي جذاب در اين دو حوضه تبديل كرده است.
در كل تعداد گل‌فشان‌هاي زمين بيش از 800 عدد نيست كه بيش از نيمي از آنها در اطراف اين دو دريا قرار گرفته، بويژه تعدادي از آن در حوزه خزر در منطقه جمهوري آذربايجان واقع شده است.
كارشناسان زمين شناسي و گردشگري بر اين باورند كه در مورد گل‌فشان‌هاي شمال و جنوب كشور تاكنون مطالعات سيستماتيك و ارزنده‌اي انجام نشده و از آنجايي كه اين پديده از ارزش اقتصادي و گردشگري بسيار خوبي برخوردار است، پيشنهاد مي‌كنند تا اين طرح به عنوان يكي از جدي‌ترين طرح ها و برنامه‌هاي مطالعات زمين شناسي دريايي همگام با گشايش انستيتوي زمين شناسي دريايي در ايران مورد توجه قرار گيرد.
هفت گل‌فشان در منطقه چابهار وجود دارد كه بزرگترين آنها در جاده كهير به تنگ واقع است، نكته حايز اهميت در خصوص گل‌فشان هاي منطقه بلوچستان اين است كه با وجود ويژگي‌هاي منحصر به فرد و بكري نسبت به بسياري نمونه هاي مشابه خود در كشورهاي دیگر برتری دارد.
گل فشان (Mud Volcanics)
گل‌فشان اغلب به شكل مخروطي بوده و از ارتفاع 2 متر تا حداكثر 400-500 متر از اطراف خود و با قاعده‌اي به قطر 20 متر تا حداكثر 3500 متر مي باشد.
اين گل فشان‌ها تپه‌اي و دايره‌اي شكل هستند كه داراي يك دهانه اصلي و چند دهانه كوچكتر جانبي است، دهانه اصلي معمولاً در وسط گل‌فشان واقع شده و كاسه‌اي يا تيغي شكل است و دهانه‌هاي جانبي، ثابت و دائمي نيستند.
گاهي گل‌فشان‌ها فاقد انفجار بوده و برخي دائمي نبوده و بصورت دوره‌اي و چشمه‌هاي نبض‌دار فعاليت دارند و از اين حيث به آتش‌فشان‌ها شباهت داشته كه به مراتب كوچكتر از آنها هستند و خطر چنداني ندارند.
گل‌فشان فواره آب و بخار و گل مي‌باشد كه بوسيله گازهاي ولكانيك به سطح زمين رانده مي‌شوند و در زمان انفجار گل‌فشان از دهانه جرياني از گل و گاز به بيرون پرتاب مي‌شود.
همين پديده مي تواند بوسيله گازهاي نفتي در حال فرار صورت گيرد. گاهي نيز به توده‌هاي مخروطي گلي اطلاق شده است كه بيرونزدگي آنها حاصل آبگيري لايه‌هاي رسي باشد.
گل‌فشان هاي فعال سيستان و بلوچستان
در جنوب شرق ايران 20 گل‌فشان وجود دارد كه 5 مورد آنها بين بندر جاسك و ميناب، 9 مورد بين چابهار و بندر جاسك و 6 مورد ديگر هم بين چابهار و مرز ايران و پاكستان بويژه شمال خليج گواتر قرار گرفته است.
مهمترين اين گل‌فشان ها در 95 كيلومتري غرب بندر كنارك و در دشت كهير نرسيده به روستاي تنگ در زميني مسطح واقع شده و داراي سه تپه كوچك گل‌فشان است كه يكي از آنها شبيه آتشفشان و در حال حاضر فعال است .
در بلنداي اين تپه‌ها، دهانه‌هايي به قطر چند سانتي متر وجود دارد و از دهانه گل‌فشان كه در حال حاضر فعال است، به طور متناوب گل خاكستري رنگ خارج شده و به سوي دامنه‌ها سرازير مي‌شود. دوره تناوب اين پديده نادر و زيبا ده تا پانزده دقيقه است كه اين عمل با لرزش خاك همراه است و گاهي به هنگام خروج گل، صدايي همانند شليك تفنگ از آن به گوش مي‌رسد.
گل‌فشان‌هاي ايران بيشتر در جلگه ساحلي درياي عمان بخصوص بلوچستان جنوبي تمركز دارند و بيشتر آنها در حال حاضر فعالند، اما فعاليت آنها در فصول مختلف از سالي به سال ديگر تغيير پيدا مي‌كند. اين پديده بطور عمده در فصول پرباران از جاذبه‌هاي نادر و ديدني استان به شمار مي‌رود. /عب
