به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اراک، کاروانسراها در ایران پیشینه ای به قدمت شکل گیری تبادل کالا در بین مناطق مختلف امپراتوری پارس و تجارت با سایر کشورها دارد.
با توسعه تجارت و رفت و آمدهای مکرر تجار و بازرگانان در جاده ابریشم، نقش کاروانسراها در مبادلات تجاری از اهمیت خاصی برخوردار بود، در این کاروانسراها ؛ خدماتی از قبیل اقامت، پذیرایی، تهیه و تامین آذوقه، دادن آب و تیمار حیوانات بارکش و نگهداری از آنها و همچنین تامین امنیت مسیر انجام می شد.
کاروانسرای عبدالغفار خان باغ شیخ و دو دهک از مهمترین کاروانسراهای برجای مانده از اعصار گذشته در استان مرکزی است.
کاروانسرای دو دهک یادگاری از دوره صفویه و درمسیرجاده دو دهک به دهستان خورهه و در فاصله حدود 200 متری سمت راست بزرگراه قم - دلیجان قرار دارد. این کاروانسرا حدود سه هزار مترمربع مساحت دارد و در دیواره های شمالی، غربی و شرقی آن برای حفاظت از کاروانسرا سه برج دیده بانی ساخته شده است.مصالح به کار رفته در ساخت کاروانسرا را آجر ، سنگ، آهک و گچ تشکیل داده و سقف بنا با گچ و پشت بام آن نیز با کاهگل اندود شده و ایوان ورودی آن با حدود 10متر ارتفاع دارای دو پنجره دیده بانی در طرفین است.در سمت راست هشتی، یک اتاق بزرگ به مساحت 20 مترمربع و به ارتفاع حدود چهار متر قرار گرفته که ظاهرا نمازخانه کاروانسرا بوده است .
سه اتاق دیگر در انتهای این نمازخانه مشاهده می شود و کف تمامی اتاق ها و حجره ها با آجر چهار گوش فرش شده و در ضلعهای جنوبی، شرقی و غربی ، سه ایوان اصلی و در جوانب آن اتاق هایی وجود دارد.زیر هر ایوان یک اتاق بزرگ با سقف گنبدی تعبیه شده که احتمالا محل استراحت و یا نگهداری علوفه بوده و در ضلع شمال کاروانسرا 22 مال بند برای بستن اسبها و تیمار آنها ساخته شده است.
کاروانسرای عبدالغفار خان باغ شیخ نیز در هشت کیلومتری شرق شهر ساوه و اتوبان ساوه - قم در روستای باغ شیخ قرار دارد که در سال 1200 هجری قمری به شکل مربع در ابعاد حدود 50 در 50 متر ساخته شده است.دروازه ورودی آن در ضلع شرقی و در دو طرف دروازه با 12رواق بنا شده و ایوان ورودی از طریق هشتی بزرگی به داخل حیاط کاروانسرا مرتبط است و دور تا دور حیاط را حجره های متعدد در بر گرفته و اصطبل چارپایان در پشت حجره ها قرار دارد.
کاروانسراهای شاه عباسی مشهد میقان ، ورده ساوه، جون آباد محلات ، پانگان ساوه، خشکه رود، گردین، خمسه آباد، مشک آباد و گلستان اراک ، شمار دیگری از کاروانسراهای استان مرکزی برجای مانده در مسیر جاده ابریشم اند که زمانی پذیرای بازرگانان و امروزه محل بازدید گردشگران هستند./س