گردشی در ویترین معماری ایرانی اسلامی +عکس
تبریز نخستین شهری در ایران است که صاحب شهرداری یا همان بلدیه شد. بنابراین تعجبی ندارد که شهرداری آن دارای عمارتی باشکوه باشد. قدمتاین بنای تاریخی به سال‌های 1314 تا 1318 هجری شمسی بازمی‌گردد. این بنا روی ویرانه‌های گورستان قدیمی کوی نوبر و با نظارت مهندسان آلمانی ساخته شده است.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، امروز قصد داریم شماری دیگر از جاذبه‌های گردشگری شهر تبریز را به شما معرفی کنیم.
فیــروزه اســـلام در تبــریز
نخستین جایی که به معرفی آن می‌پردازیم مسجد کبود تبریز است. برای دیدن مسجد کبود باید به خیابان امام خمینی(ره) بعد از چهارراه منصور مراجعه کنید. در کنار مسجد کبود پارک کوچکی هم به چشم می‌خورد.
این مسجد از آثار بسیار قدیمی این شهر است. تبریزی‌ها به مسجد کبود گوی مچید یا مسجد جهانشاه می‌گویند. مسجد کبود یک اسم جالب دیگر هم دارد؛ فیروزه اسلام! علت این نام‌گذاری کاشیکاریهای زیبا و لاجوردی‌رنگ آن است. تاریخ ساخت مسجد 870 هجری قمری (1465 میلادی) است. تاریخ ساخت آن به دوران سلطنتقرهقویونلو‌ها در خطه آذربایجان برمی‌گردد. از قرار معلوم دستور ساخت مسجد را دختر سلطان جهانشاه صادر کرده است.
مسجد کبود به مانند سایر ابنیه این شهر در زلزله وحشتناک 1193 هجری قمری آسیب فراوان دیده است. گویا در زلزله گنبد مسجد بطور کلی فروریخته است. بازسازی مسجد در 1318 هجری شمسی آغاز و در سال 1355 هجری شمسی به پایان رسیده است. در سردر مسجد کبود کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که تاریخ درج شده روی آن سال 870 هجری قمری را نشان می‌دهد. این کتیبه به خط نعمت‌البواب نوشته شده که از هنرمندان خوشنویس سده نهم بوده است.
مسجد کبود آمیزه‌ای از هنر‌های مختلف اسلامی- ایرانی است. گنبد مسجد را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین ساخته‌های آجری دوره ایلخانی به حساب آورد. وزن این گنبد بزرگ به روی چهار پایه آن تقسیم شده است. یکی از نکات جالب مسجد این است که در آن اثری از گلدسته و مناره به چشم نمی‌خورد. البته می‌گویند مسجد دارای دو مناره باریک و بلند در منتهی‌الیه شرق و غرب ضلع شمالی بوده است که از بین رفته است. اما در صحت و سقم این مطلب شک و تردید وجود دارد.
چنین تصور می‌شود که ساختمان مسجد کبودبه مثابه یادمانی از پیروزی‌های جهانشاه برپا شده است به طوری که در این خصوص می‌توان به سوره «فتح» که بصورت کامل و به شکل برجسته، زینت‌بخش دور تا دور بالای شبستان بزرگ است اشاره کرد. نام جهانشاه در کتیبه بالای در ورودی نقش بسته که قبلاً روکش طلایی داشته است.
بد نیست بدانید که در سال‌های اخیر در جریان عملیات بازسازی، گورستانی باستانی در حریم مسجد کبود کشف شد که قدمت آن به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد و از جمله گورستان‌های تاریخی و منحصر به فردی است که تاکنون یافت شده است. این گورستان که در عمق 10 متری زمین واقع شده پنج سال پیش، زمانی کشف شد که ساخت و ساز‌هایی کنار مسجد کبود تبریز در حال انجام بود. در جریان این عملیات، بخش‌هایی از این گورستان باستانی تخریب شد. در این گورستان چندین اسکلت کشف شد که هم اکنون در موزه آذربایجان نگهداری می‌شوند.
از همه اینها که بگذریم باید به پارکی کوچک در کنار مسجد کبود اشاره کنیم که صندلی‌های پلاستیکی و رنگی قهوه‌خانه موجود در پارک و ر‌ها شده در محوطه بیرونی آن بدجوری با اصالت معماری بنای مسجد در تضاد است!
مسجد جامع تبریز
یکی از قدیمی‌‌ترین ابنیه تبریز که در خیابان انقلاب این شهر واقع شده مسجد جامع آن است. مسجد جامع در انتهای بازار بزرگ تبریز قرار دارد و می‌توان گفت مجموعه بازار گرداگرد آن شکل گرفته است. در مورد تاریخ بنای مسجد جامع روایات مختلفی موجود است. عده‌ای آن را مربوط به صدر اسلام و برخی مربوط به دوران سلجوقی می‌دانند.
مسجد جامع در بین مردم تبریز به مسجد جمعه نیز معروف است. در کتاب‌های تاریخی از این مسجد با عنوان مسجد جامع کبیری هم نام برده شده است. مسجد دارای قسمت‌های مختلفی است اما قدیمی‌‌ترین آن را می‌توان شبستان وسیعی دانست که با طاق و گنبد‌هایی بر فراز ستونهای هشت‌گوش آجری پوشیده شده است.مسجد جامع محرابی گچبری شده نیز دارد که می‌گویند یادگار دوره ایلخانی است.
در دوره حکومت آق‌قویونلوها در آذربایجان گنبدی رفیع مزین به انواع کاشیکاریهای معرق به وسیله «سلجوق‌شاه بیگم» زن اوزون حسن در بخش شمالی آن ساخته شده که هنوز هم پایهها و گوشه‌‌هایی از کاشیکاریهای آن باقی مانده است.
مسجد جمعه دارای دو ورودی یکی در جانب شمال است که از طریق صحن مسجد می‌توان به آن راه یافت و در دیگر از طرف جنوب به کوچه مجاور بازار بازمی‌شود. طول مسجد که از جنوب به شمال امتداد دارد حدود 62 متر است و در قسمت وسط آن که دارای طاق بلند و بزرگی است، 15 متر عرض دارد. پایه‌های این طاق بسیار مستحکم و قطور است.
طول مسجد به دو قسمت تقسیم می‌شود، قسمت اول که قدری کم‌عرض است به طول 28 متر از بخش جنوبی که به طول 32 متر است، به وسیله دو جرز عریض مجزا می‌شود. در انتهای این قسمت محرابی از سنگ مرمر سفید ساده با طره‌های مارپیچی تزئینی به شیوه صفری به چشم می‌خورد. در پشت دیوار شرقی این قسمت، مسجد مخروبه‌ای با پایهها و طاق‌های ضربی آجری به نام آلچاق مسجد وجود دارد که به مسجد زمستانی معروف است. این قسمت در سال‌های اخیر تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی به فرم اولیه بازسازی شده است.
کاخیبرای نخستین شهرداری ایران
تبریز نخستین شهری در ایران است که صاحب شهرداری یا همان بلدیه شد. بنابراین تعجبی ندارد که شهرداری آن دارای عمارتی باشکوه باشد. عمارت یا کاخ شهرداری تبریز از مکان‌های دیدنی این شهر به حساب می‌آید. قدمت آن به سال‌های 1314 تا 1318 هجری شمسی بازمی‌گردد. این بنا روی ویرانه‌های گورستان قدیمی کوی نوبر و با نظارت مهندسان آلمانی ساخته شده است.
آن زمان شهردار تبریز حاج‌ارفع‌الملک جلیلی بوده است که بنا را با دو میلیون و پانصد هزار ریال ساخته است. عمارت شهرداری تبریز تقریباً در مرکز تبریز قرار گرفته و از آن به عنوان میدان شهرداری یا ساعت نام برده می‌شود. نمای ساختمان شهرداری از سنگ ساخته شده و خوب که دقت کنید متوجه می‌شوید بی‌شباهت به عقاب در حال پرواز نیست.
شاید علت این امر این باشد که سازندگان آن آلمانی بوده‌اند. از نکات جالب این بنا ساعتی است که بر فراز برج آن قرار گرفته است. ساعت شهرداری چهار صفحه دارد و هر 15 دقیقه یک‌بار زنگ می‌زند. در قسمتی از بنای شهرداری نخستین موزه شهر و شهرداری‌های کشور ساخته شده است. بخشی از آن هم به عنوان ساختمان مرکزی شهرداری تبریز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفرجگاه عون بن علی
عون بن علی از تفرجگاه‌های شهر تبریز به شمار می‌رود. کوه‌هایعون بن علی در بین مردم محلی به عینالی یا عینال و زینال نیز معروف است. این مجموعه کوه و آرامگاهی است که بر فراز رشته کوه سرخاب در شمال تبریز قرار گرفته‌اند.
روایتی وجود دارد که این مکان کلیسایی از آن ارامنه بوده که بعدها به مسجد تبدیل شده است. عون بن علی از تفرجگاه‌های مردم تبریز بخصوص در روز‌های جمعه به حساب می‌رود. بنای آرامگاه از یادگار‌های دوره ایلخانی است. بنا 9 اتاق و شش گنبد هشتی دارد. در دوران قاجاریه اتاقی نیز در شمال مجموعه ساخته شده است.
گفته می‌شود دو تن از فرزندان حضرت علی در این مکان دفن شده‌اند. اما روایت مستدلی برای این نقل قول در دست نیست. در سال‌های اخیر یادمان هشت تن از شهدای جنگ تحمیلی نیز در این مکان ساخته شده است. سابق بر این مسیر دسترسی به عون بن علی خاکی و نامناسب بود. اما در سال‌های اخیر جاده‌ای آسفالته از بزرگراه پاسداران به این مجموعه ساخته شده است که دسترسی به آن را ساده کرده است.
بنای یادبود برای شمس تبریزي
شمس تبریزی یکی از مشهور‌ترین چهره‌های این شهر به شمار می‌رود. با اين حال مقبره این شخصیت گرانقدر از اسم و رسم ناچیزی برخوردار است. بد نیست بدانید که تبریز گورستانی تاریخی به نام مقبره‌العرفا دارد که گفته می‌شود محل دفن بسیاری از ادیبان و عارفان ایران ازجمله شمس تبریزی است.
متأسفانه این مکان در دوره پهلوی تخریب و به جای آن باغ گلستان ساخته شد. در منابع مختلف تاریخی از این مکان به عنوان محل دفن شمس تبریزی یاد کرده‌اند. البته روایاتی نیز مبنی بر دفن شدن شمس تبریزی در شهرستان خوی وجود دارد.
خبر خوب در این رابطه آن است که بنای یادمان شمس تبریزی در باغ گلستان و در محل گورستان تاریخی مقبره‌العرفای تبریز ساخته خواهد شد. قرار است پس از ساخت بنا، بنیاد پژوهشی، علمی و فرهنگی شمس‌شناسی نیز در همین مکان تأسیس شود. برای ساخت بنا مسابقه‌ای از سوی شهرداری تبریز برقرار و طرح برتر انتخاب شده است. از قرار معلوم این بنا تا پایان سال جاری ساخته و گشایش می‌شود. گفته می‌شود این بنا از ۸ مناره ۴۰متری تشکیل شده‌است.
موزه سنجش در تبریز
خانه فدکی یا موزه سنجش از جاذبه‌های گردشگری تبریز است که در مرکز شهر و در پشت عمارت شهرداری در محله معروف «مقصودیه» واقع شده است. قدمت خانه فدکی به دوران قاجاریه برمی‌گردد و با سرستون‌های زیبا و طاق‌های متقارن خود تصویری زیبا ازساختمان‌سازی عصر قجری را به نمایش می‌گذارد.
پنجره‌های «اروسی» مشجر، نقش طرح‌های زیبا بر دیوار آجری، قرینه‌سازی فضای سبز دو طرف حوض حیاط بنا و ستونهای پیچی از جمله ویژگی‌های بارز خانه فدکی است که چشم بازدیدکنندگان این بنای باشکوه را نوازش می‌کند. «خانه فدکی» اکنون به عنوان «موزه سنجش» پذیرای انبوه گردشگران داخلی و خارجی تبریز است.
ویژگی‌های منحصر به فرد معماری همراه با کاربرد موزه‌ای «خانه فدکی» این بنا را به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری تبریز در سال‌های اخیر تبدیل کرده است.
کلیسا‌های تبریز
شهر تبریز از دیرباز محل زندگی اقوام مختلف با فرهنگ‌ها و ادیان گوناگون بوده است. علت این امر به مرکزیت بازرگانی و تجارتی شهر تبریز باز می‌گردد. کلیسا‌های تبریز از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهر به شمار می‌روند.
یکی از این کلیساها، کلیسای موجومبار یا سنت هریپ سیمه است. برای دیدن این کلیسا باید راهی روستای موجومبار در 30کیلومتری جاده تبریز به مرند شوید. بنای کلیسا به 800 سال قبل برمی‌گردد.در کلیسا سنگ نبشتهاي وجود دارد که نشان می‌دهد کلیسا در سال 1691 میلادی بازسازی شده است.
با این حال در سال 1840 میلادی بر اثر زلزله شدیدی که در منطقه روی داد، یکی از دیوار‌های کلیسا خراب شد که مجدداً بازسازی شد. شش نورگیر در بالای دیوار‌های غربی و شرقی و دیوار‌های جنوبی و یکی نیز در سقف کلیسا وجود دارد که به فضای محوطه بزرگ داخل بنا نور ملایمی می‌بخشد.
کلیسای ارامنه از دیگر کلیسا‌های شهر تبریز به شمار می‌رود. این کلیسا در خیابان شهناز سابق قرار دارد. بنای کلیسا در سال 1870میلادی جهت بانک شاهی ساخته شد ولی در سال 1903میلادی از سوی ارامنه خريداري شد و در اختیار خلیفهگری گذاشته شد.
کلیسای دیگر تبریز، کلیسای کاتولیک یا عذرای توانا است که در کوچه میارمیار واقع شده است. این کلیسا در سال 1910میلادی به هزینه فرانسویان ساخته شده و معماری آن متأثر از معماری فرانسویان است. شکل این کلیسا مستطیل و تمام بنای کلیسا آجری است و کف تالار اجتماعات آن پنج پله بالاتر از کف حیاط است.
در بالای در ورودی کلیسا که از چوب گردو ساخته شده گچبری زیبایی وجود دارد که حضرت مریم را در میان 10 فرشته مقدس نشان می‌دهد. در تبریز موزه‌ای به نام موزه ارامنه وجود دارد. این موزه در کنار کلیسای مریم مقدس توسط خلیفهگری ارامنه در سال 1345 هجری شمسی تأسیس شد.
این موزه به نام موزه کلیسا‌های خلیفهگری ارامنه آذربایجان معروف است. در این موزه انواع آثار عتیقه از قبیل کتاب‌های خطی، طومارها، تابلو‌های نقاشی، سکه‌ها، مجسمه، آثار هنری، سنگنوشته و آثار باارزش دیگر مربوط به مسیحیان نگهداری می‌شود.
خانــــه پروین اعتصامی
همه ایرانیان پروین اعتصامی بانوی شعر ایران را می‌شناسند. قبر این شاعر ارزشمند کشورمان در صحن مطهر حرم حضرت معصومه در قم قرار دارد.
اما بد نیست بدانید در سفر به تبریز می‌توانید سری هم به خانه محل تولد پروین بزنید. خانه پروین اعتصامی در محله ششگلان و در کوچه‌ای به همین نام در تبریز واقع شده است. کوچه پروین اعتصامی در چایکنار پايین‌تر از شهرداری منطقه یک تبریز قرار دارد.
به گزارش روزنامه ایران، خانه پروین اعتصامی 140 سال قدمت دارد و دارای دو طبقه است. پروین اعتصامی تا هشت سالگی در این خانه زندگی کرده است. پروین اعتصامی در 25 اسفند سال 1285 شمسی در تبریز متولد شد. نام اصلی او رخشنده است اما چون در اشعار خود به پروین تخلص می‌کرد به این نام معروف شد. در سال‌های اخیر خانه پروین اعتصامی مرمت و به یکی از جاذبه‌های گردشگری تبریز تبدیل شده است.
فیــروزه اســـلام در تبــریز
نخستین جایی که به معرفی آن می‌پردازیم مسجد کبود تبریز است. برای دیدن مسجد کبود باید به خیابان امام خمینی(ره) بعد از چهارراه منصور مراجعه کنید. در کنار مسجد کبود پارک کوچکی هم به چشم می‌خورد.
این مسجد از آثار بسیار قدیمی این شهر است. تبریزی‌ها به مسجد کبود گوی مچید یا مسجد جهانشاه می‌گویند. مسجد کبود یک اسم جالب دیگر هم دارد؛ فیروزه اسلام! علت این نام‌گذاری کاشیکاریهای زیبا و لاجوردی‌رنگ آن است. تاریخ ساخت مسجد 870 هجری قمری (1465 میلادی) است. تاریخ ساخت آن به دوران سلطنتقرهقویونلو‌ها در خطه آذربایجان برمی‌گردد. از قرار معلوم دستور ساخت مسجد را دختر سلطان جهانشاه صادر کرده است.
مسجد کبود به مانند سایر ابنیه این شهر در زلزله وحشتناک 1193 هجری قمری آسیب فراوان دیده است. گویا در زلزله گنبد مسجد بطور کلی فروریخته است. بازسازی مسجد در 1318 هجری شمسی آغاز و در سال 1355 هجری شمسی به پایان رسیده است. در سردر مسجد کبود کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که تاریخ درج شده روی آن سال 870 هجری قمری را نشان می‌دهد. این کتیبه به خط نعمت‌البواب نوشته شده که از هنرمندان خوشنویس سده نهم بوده است.
مسجد کبود آمیزه‌ای از هنر‌های مختلف اسلامی- ایرانی است. گنبد مسجد را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین ساخته‌های آجری دوره ایلخانی به حساب آورد. وزن این گنبد بزرگ به روی چهار پایه آن تقسیم شده است. یکی از نکات جالب مسجد این است که در آن اثری از گلدسته و مناره به چشم نمی‌خورد. البته می‌گویند مسجد دارای دو مناره باریک و بلند در منتهی‌الیه شرق و غرب ضلع شمالی بوده است که از بین رفته است. اما در صحت و سقم این مطلب شک و تردید وجود دارد.
چنین تصور می‌شود که ساختمان مسجد کبودبه مثابه یادمانی از پیروزی‌های جهانشاه برپا شده است به طوری که در این خصوص می‌توان به سوره «فتح» که بصورت کامل و به شکل برجسته، زینت‌بخش دور تا دور بالای شبستان بزرگ است اشاره کرد. نام جهانشاه در کتیبه بالای در ورودی نقش بسته که قبلاً روکش طلایی داشته است.
بد نیست بدانید که در سال‌های اخیر در جریان عملیات بازسازی، گورستانی باستانی در حریم مسجد کبود کشف شد که قدمت آن به هزاره اول پیش از میلاد بازمی‌گردد و از جمله گورستان‌های تاریخی و منحصر به فردی است که تاکنون یافت شده است. این گورستان که در عمق 10 متری زمین واقع شده پنج سال پیش، زمانی کشف شد که ساخت و ساز‌هایی کنار مسجد کبود تبریز در حال انجام بود. در جریان این عملیات، بخش‌هایی از این گورستان باستانی تخریب شد. در این گورستان چندین اسکلت کشف شد که هم اکنون در موزه آذربایجان نگهداری می‌شوند.
از همه اینها که بگذریم باید به پارکی کوچک در کنار مسجد کبود اشاره کنیم که صندلی‌های پلاستیکی و رنگی قهوه‌خانه موجود در پارک و ر‌ها شده در محوطه بیرونی آن بدجوری با اصالت معماری بنای مسجد در تضاد است!
مسجد جامع تبریز
یکی از قدیمی‌‌ترین ابنیه تبریز که در خیابان انقلاب این شهر واقع شده مسجد جامع آن است. مسجد جامع در انتهای بازار بزرگ تبریز قرار دارد و می‌توان گفت مجموعه بازار گرداگرد آن شکل گرفته است. در مورد تاریخ بنای مسجد جامع روایات مختلفی موجود است. عده‌ای آن را مربوط به صدر اسلام و برخی مربوط به دوران سلجوقی می‌دانند.
مسجد جامع در بین مردم تبریز به مسجد جمعه نیز معروف است. در کتاب‌های تاریخی از این مسجد با عنوان مسجد جامع کبیری هم نام برده شده است. مسجد دارای قسمت‌های مختلفی است اما قدیمی‌‌ترین آن را می‌توان شبستان وسیعی دانست که با طاق و گنبد‌هایی بر فراز ستونهای هشت‌گوش آجری پوشیده شده است.مسجد جامع محرابی گچبری شده نیز دارد که می‌گویند یادگار دوره ایلخانی است.
در دوره حکومت آق‌قویونلوها در آذربایجان گنبدی رفیع مزین به انواع کاشیکاریهای معرق به وسیله «سلجوق‌شاه بیگم» زن اوزون حسن در بخش شمالی آن ساخته شده که هنوز هم پایهها و گوشه‌‌هایی از کاشیکاریهای آن باقی مانده است.
مسجد جمعه دارای دو ورودی یکی در جانب شمال است که از طریق صحن مسجد می‌توان به آن راه یافت و در دیگر از طرف جنوب به کوچه مجاور بازار بازمی‌شود. طول مسجد که از جنوب به شمال امتداد دارد حدود 62 متر است و در قسمت وسط آن که دارای طاق بلند و بزرگی است، 15 متر عرض دارد. پایه‌های این طاق بسیار مستحکم و قطور است.
طول مسجد به دو قسمت تقسیم می‌شود، قسمت اول که قدری کم‌عرض است به طول 28 متر از بخش جنوبی که به طول 32 متر است، به وسیله دو جرز عریض مجزا می‌شود. در انتهای این قسمت محرابی از سنگ مرمر سفید ساده با طره‌های مارپیچی تزئینی به شیوه صفری به چشم می‌خورد. در پشت دیوار شرقی این قسمت، مسجد مخروبه‌ای با پایهها و طاق‌های ضربی آجری به نام آلچاق مسجد وجود دارد که به مسجد زمستانی معروف است. این قسمت در سال‌های اخیر تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی به فرم اولیه بازسازی شده است.
کاخیبرای نخستین شهرداری ایران
تبریز نخستین شهری در ایران است که صاحب شهرداری یا همان بلدیه شد. بنابراین تعجبی ندارد که شهرداری آن دارای عمارتی باشکوه باشد. عمارت یا کاخ شهرداری تبریز از مکان‌های دیدنی این شهر به حساب می‌آید. قدمت آن به سال‌های 1314 تا 1318 هجری شمسی بازمی‌گردد. این بنا روی ویرانه‌های گورستان قدیمی کوی نوبر و با نظارت مهندسان آلمانی ساخته شده است.
آن زمان شهردار تبریز حاج‌ارفع‌الملک جلیلی بوده است که بنا را با دو میلیون و پانصد هزار ریال ساخته است. عمارت شهرداری تبریز تقریباً در مرکز تبریز قرار گرفته و از آن به عنوان میدان شهرداری یا ساعت نام برده می‌شود. نمای ساختمان شهرداری از سنگ ساخته شده و خوب که دقت کنید متوجه می‌شوید بی‌شباهت به عقاب در حال پرواز نیست.
شاید علت این امر این باشد که سازندگان آن آلمانی بوده‌اند. از نکات جالب این بنا ساعتی است که بر فراز برج آن قرار گرفته است. ساعت شهرداری چهار صفحه دارد و هر 15 دقیقه یک‌بار زنگ می‌زند. در قسمتی از بنای شهرداری نخستین موزه شهر و شهرداری‌های کشور ساخته شده است. بخشی از آن هم به عنوان ساختمان مرکزی شهرداری تبریز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفرجگاه عون بن علی
روایتی وجود دارد که این مکان کلیسایی از آن ارامنه بوده که بعدها به مسجد تبدیل شده است. عون بن علی از تفرجگاه‌های مردم تبریز بخصوص در روز‌های جمعه به حساب می‌رود. بنای آرامگاه از یادگار‌های دوره ایلخانی است. بنا 9 اتاق و شش گنبد هشتی دارد. در دوران قاجاریه اتاقی نیز در شمال مجموعه ساخته شده است.
گفته می‌شود دو تن از فرزندان حضرت علی در این مکان دفن شده‌اند. اما روایت مستدلی برای این نقل قول در دست نیست. در سال‌های اخیر یادمان هشت تن از شهدای جنگ تحمیلی نیز در این مکان ساخته شده است. سابق بر این مسیر دسترسی به عون بن علی خاکی و نامناسب بود. اما در سال‌های اخیر جاده‌ای آسفالته از بزرگراه پاسداران به این مجموعه ساخته شده است که دسترسی به آن را ساده کرده است.
بنای یادبود برای شمس تبریزي
شمس تبریزی یکی از مشهور‌ترین چهره‌های این شهر به شمار می‌رود. با اين حال مقبره این شخصیت گرانقدر از اسم و رسم ناچیزی برخوردار است. بد نیست بدانید که تبریز گورستانی تاریخی به نام مقبره‌العرفا دارد که گفته می‌شود محل دفن بسیاری از ادیبان و عارفان ایران ازجمله شمس تبریزی است.
متأسفانه این مکان در دوره پهلوی تخریب و به جای آن باغ گلستان ساخته شد. در منابع مختلف تاریخی از این مکان به عنوان محل دفن شمس تبریزی یاد کرده‌اند. البته روایاتی نیز مبنی بر دفن شدن شمس تبریزی در شهرستان خوی وجود دارد.
خبر خوب در این رابطه آن است که بنای یادمان شمس تبریزی در باغ گلستان و در محل گورستان تاریخی مقبره‌العرفای تبریز ساخته خواهد شد. قرار است پس از ساخت بنا، بنیاد پژوهشی، علمی و فرهنگی شمس‌شناسی نیز در همین مکان تأسیس شود. برای ساخت بنا مسابقه‌ای از سوی شهرداری تبریز برقرار و طرح برتر انتخاب شده است. از قرار معلوم این بنا تا پایان سال جاری ساخته و گشایش می‌شود. گفته می‌شود این بنا از ۸ مناره ۴۰متری تشکیل شده‌است.
موزه سنجش در تبریز
خانه فدکی یا موزه سنجش از جاذبه‌های گردشگری تبریز است که در مرکز شهر و در پشت عمارت شهرداری در محله معروف «مقصودیه» واقع شده است. قدمت خانه فدکی به دوران قاجاریه برمی‌گردد و با سرستون‌های زیبا و طاق‌های متقارن خود تصویری زیبا ازساختمان‌سازی عصر قجری را به نمایش می‌گذارد.
پنجره‌های «اروسی» مشجر، نقش طرح‌های زیبا بر دیوار آجری، قرینه‌سازی فضای سبز دو طرف حوض حیاط بنا و ستونهای پیچی از جمله ویژگی‌های بارز خانه فدکی است که چشم بازدیدکنندگان این بنای باشکوه را نوازش می‌کند. «خانه فدکی» اکنون به عنوان «موزه سنجش» پذیرای انبوه گردشگران داخلی و خارجی تبریز است.
ویژگی‌های منحصر به فرد معماری همراه با کاربرد موزه‌ای «خانه فدکی» این بنا را به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری تبریز در سال‌های اخیر تبدیل کرده است.
کلیسا‌های تبریز
شهر تبریز از دیرباز محل زندگی اقوام مختلف با فرهنگ‌ها و ادیان گوناگون بوده است. علت این امر به مرکزیت بازرگانی و تجارتی شهر تبریز باز می‌گردد. کلیسا‌های تبریز از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهر به شمار می‌روند.
یکی از این کلیساها، کلیسای موجومبار یا سنت هریپ سیمه است. برای دیدن این کلیسا باید راهی روستای موجومبار در 30کیلومتری جاده تبریز به مرند شوید. بنای کلیسا به 800 سال قبل برمی‌گردد.در کلیسا سنگ نبشتهاي وجود دارد که نشان می‌دهد کلیسا در سال 1691 میلادی بازسازی شده است.
با این حال در سال 1840 میلادی بر اثر زلزله شدیدی که در منطقه روی داد، یکی از دیوار‌های کلیسا خراب شد که مجدداً بازسازی شد. شش نورگیر در بالای دیوار‌های غربی و شرقی و دیوار‌های جنوبی و یکی نیز در سقف کلیسا وجود دارد که به فضای محوطه بزرگ داخل بنا نور ملایمی می‌بخشد.
کلیسای ارامنه از دیگر کلیسا‌های شهر تبریز به شمار می‌رود. این کلیسا در خیابان شهناز سابق قرار دارد. بنای کلیسا در سال 1870میلادی جهت بانک شاهی ساخته شد ولی در سال 1903میلادی از سوی ارامنه خريداري شد و در اختیار خلیفهگری گذاشته شد.
کلیسای دیگر تبریز، کلیسای کاتولیک یا عذرای توانا است که در کوچه میارمیار واقع شده است. این کلیسا در سال 1910میلادی به هزینه فرانسویان ساخته شده و معماری آن متأثر از معماری فرانسویان است. شکل این کلیسا مستطیل و تمام بنای کلیسا آجری است و کف تالار اجتماعات آن پنج پله بالاتر از کف حیاط است.
در بالای در ورودی کلیسا که از چوب گردو ساخته شده گچبری زیبایی وجود دارد که حضرت مریم را در میان 10 فرشته مقدس نشان می‌دهد. در تبریز موزه‌ای به نام موزه ارامنه وجود دارد. این موزه در کنار کلیسای مریم مقدس توسط خلیفهگری ارامنه در سال 1345 هجری شمسی تأسیس شد.
این موزه به نام موزه کلیسا‌های خلیفهگری ارامنه آذربایجان معروف است. در این موزه انواع آثار عتیقه از قبیل کتاب‌های خطی، طومارها، تابلو‌های نقاشی، سکه‌ها، مجسمه، آثار هنری، سنگنوشته و آثار باارزش دیگر مربوط به مسیحیان نگهداری می‌شود.
خانــــه پروین اعتصامی
همه ایرانیان پروین اعتصامی بانوی شعر ایران را می‌شناسند. قبر این شاعر ارزشمند کشورمان در صحن مطهر حرم حضرت معصومه در قم قرار دارد.
اما بد نیست بدانید در سفر به تبریز می‌توانید سری هم به خانه محل تولد پروین بزنید. خانه پروین اعتصامی در محله ششگلان و در کوچه‌ای به همین نام در تبریز واقع شده است. کوچه پروین اعتصامی در چایکنار پايین‌تر از شهرداری منطقه یک تبریز قرار دارد.
به گزارش روزنامه ایران، خانه پروین اعتصامی 140 سال قدمت دارد و دارای دو طبقه است. پروین اعتصامی تا هشت سالگی در این خانه زندگی کرده است. پروین اعتصامی در 25 اسفند سال 1285 شمسی در تبریز متولد شد. نام اصلی او رخشنده است اما چون در اشعار خود به پروین تخلص می‌کرد به این نام معروف شد. در سال‌های اخیر خانه پروین اعتصامی مرمت و به یکی از جاذبه‌های گردشگری تبریز تبدیل شده است.
