نفس انسان دارای درجاتی است، به طور عموم همه نفوس عماّره به سوء هستند، یعنی دائماً از انسان تقاضاهای بی مورد می‌کند.

انسان‌هایی که کمی مراقب هستند نفسشان لوامه می‌شود، یعنی ملامتگر می‌شود و در صورت ترک وظیفه از درون به آن‌ها نهیب میزند و یادآوری می‌کند. وقتی گناهی مرتکب شود فوراً مورد ملامت درونی قرار می‌گیرد و دادگاهی از درون او را محکوم می‌کند . نفس لوامه در صورت زنده بودن در انسان بسیار سازنده است و از ارتکاب خطا و گناه جلوگیری می‌نماید.

سومین رتبه نفس، نفس ملهمه است. اگر انسان بندگی کند و در راه خدا تقوا پیشه نماید در معرض الهامات خدا و فرشتگان قرار می‌گیرد. اگر خدا بخواهد به بنده ای لطف کند او را در دین فهیم می‌کند و به او یقین می‌دهد.

آخرین و بالاترین رتبه‌ی کمال نفس اطمینان است. «الا به ذکر الله تطمئنُّ القلوب» اگر این مداوم باشد ، انسان به حالت نفس مطمئنّه می‌رسد که به همه حقایق عالم غیب و پشت پرده و به همه آنچه خدا و رسول الله و اهل بیت او علیهم السلام گفته‌اند یقین دارد و شک و شبهه در او اثر نمی‌گذارد.

خطاب در این آیه به چنین نفسی است، ای شخصیت انسانی، ای کسی که به مقام اطمینان رسیده ای، بازگرد به سوی پروردگارت و در آغوش پروردگارت قرار بگیر در حالی که تو از او خوشنودی و او هم از تو خوشنود است و در زمره بندگان من باش و به بهشت من وارد شو.

جهت دریافت تصویر با کیفیت برروی تصویر کلیک نمایید.

در روایات گفته شده است که این سوره و این آیه درباره وجود مقدس حضرت امام حسین(ع) است که مصداق کامل نفس مطمئنه هستند و اصحاب ایشان نیز نفوس مطمئنه بودند که به چنان اطمینانی رسیدند که در روز عاشورا برای شهادت از یکدیگر سبقت می‌گرفتند، گویا جایگاه خود را می‌دیدند و به عوالم بعد یقین داشتند.