این بررسی ها، از وجود یک اشکال اساسی در شیوه انتخاب نمایندگان مجلس خبر می دهد؛ اشکالی که با وضع "قوانین عادی"، آنهم توسط خود مجلس ایجاد شده و عملا مجلس را تبدیل به نمایندگان اقلیت مردم کرده است. جا دارد حقوقدانان و صاحب نظران، این مشکل را به صورت دقیق بررسی کرده و سازوکاری پیشنهاد دهند که نهاد مجلس تعبیر حضرت امام خمینی، همچنان "در راس امور" بماند و به جایگاه خود که همان نمایندگی اکثریت مردم است، بازگردد.
ذکر این نکته ضروری است که در گزارش زیر، برای نمونه صرفا به مقایسه آرای رییس جمهور دهم و مجلس نهم اکتفا شده است. چون این اشکال که از وضع "قوانین عادی" ناشی شده است، به احتمال بسیار زیاد در مورد دیگر دوره ها نیز صدق خواهد کرد.
طرح ساده مسئله
با
توجه به این موضوع ساده که نامزد ریاست جمهوری طبق قانون اساسی باید
بتواند حداقل آرای 50 درصد از شرکت کنندگان در انتخابات را به خود اختصاص
دهد و در مقابل، یک داوطلب نمایندگی مجلس به رای حداقل 25 درصد از شرکت
کنندگان در انتخابات برای نماینده شدن نیاز دارد، مشخص است شخصیت حقوقی
ریاست جمهوری پشتوانه مردمی بسیار بیشتری نسبت به شخصیت حقوقی نهاد مجلس
دارد. در ادامه به مقایسه ای میان آرای رئیس جمهور دهم و مجلس نهم می
پردازیم تا این موضوع را بطور عینی اثبات شود.
کل آرای رئیس جمهور در مقابل کل آرای مجلس نهم
در
ابتدایی ترین مقایسه، به مجموع آرای داوطلب پیروز انتخابات ریاست جمهوری
دهم (محمود احمدی نژاد) و کل آرای نمایندگان مجلس نهم با در نظر گرفتن
تعداد واجدین شرایط رای دادن می پردازیم. البته لازم به ذکر است که در این
مقایسه آرای داوطلبانی که به دور دوم انتخابات مجلس راه یافتند گنجانده
نشده، زیرا آنها حتی موفق به کسب حداقل آرای لازم (25 درصد رای دهندگان) نشده اند.
گفتنی است که 223 نماینده در دور اول به مجلس راه یافتند.
نام منتخبان توسط ملت | تعداد آرای داوطلب(ین) پیروز | تعداد واجدین شرایط رای دادن |
دکتر محمود احمدی نژاد | 24.527.516 | 46.199.197 |
نمایندگان راه یافته به مجلس نهم | 17.571.152 | 48.288.279 |
و اگر بخواهیم آمار رئیس جمهور و نمایندگان منتخب را بطور مجزا نمایش دهیم، با چنین اشکالی مواجه می شویم:
اما میان آرای رئیس جمهور و نمایندگان مجلس تفاوت بسیار مهمی وجود دارد که در ادامه می آید.
نسبت فرد به رای یا رای حقیقی
میان انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس تفاوت بسیار مهم و تعیین کننده ای وجود دارد. در
انتخابات ریاست جمهوری، هر رای دهنده تنها می تواند به یک نفر از واجدین
شرایط رای دهد، در حالیکه در انتخابات مجلس، در برخی حوزه ها هر فرد می
تواند به چند واجد شرایط رای دهد. در
واقع در انتخابات ریاست جمهوری، آرای کاندیداها معرف تعداد افرادیست که به
آنها رای داده اند، اما در برخی حوزه های انتخابات مجلس یک فرد می تواند به
چند نفر رای بدهد. پدیده ای را که در این حوزه ها به وجود می آید
می توان "رای اشتراکی" در مقابل "رای اختصاصی" انتخابات ریاست جمهوری
دانست. به عنوان مثال اگر فردی در مشهد مقدس
به 5 نفر رای دهد، 20 درصد از رای او به هر یک از نامزدها اختصاص دارد، اما
در ریاست جمهوری هر فرد تمام رایش را فقط به یک نفر اختصاص می دهد.
برای
درک بهتر می توان از مفهومی به نام "نسبت فرد به تعداد انتخاب" صحبت کرد.
این نسبت در انتخابات ریاست جمهوری و حوزه هایی که یک نماینده در مجلس
دارند، به حداکثر خود یعنی عدد 1 می رسد و در حوزه هایی که نمایندگان
بیشتری در مجلس دارند، کاهش می یابد؛ همچنانکه در مثالی که در بالا مطرح شد
(شهر مشهد)، این نسبت به یک پنجم می رسد. نتیجه
اینکه در مثالِ مشهد، اگر 100 نفر رای دهنده به 5 نامزد رای دهند، مجموع
رای آنها 500 رای می شود، در حالیکه فقط 100 نفر رای داده اند.
به
عبارت دیگر، اگر رئیس جمهور 24.527.516 رای را کسب کرد، یعنی به همین
اندازه افراد رای دهنده او را انتخاب کرده اند، یا اگر حاجی دلیگانی
نماینده شاهین شهر، میمه و برخور بیش از 51 درصد از آرا را در حوزه تک
نماینده ای خود کسب کرده، هر رای به او فقط به یک نفر اختصاص دارد. اما اگر
شجاعی کیاسری در ساری که دو نماینده در مجلس دارد، 26 درصد از آرا را کسب
کرد، پس رای های به او می تواند با دیگر نامزدها مشترک باشند (یعنی هر واجد
شرایط به دو نفر رای داده باشد).
در
این صورت مشخص است که از 17 میلیون رای راه یافتگان به مجلس، درصد بسیار
زیادی از آن میان کاندیداها مشترک است و 17 میلیون رای، نشان دهنده 17
میلیون رای دهنده نیست.
در ادامه آراء اختصاصی و اشتراکی نامزدهای پیروز مجلس نهم را از یکدیگر تفکیک کرده ایم.
رای های اختصاصی و مشترک در مجلس نهم
انتخابات
مجلس نهم در 207 حوزه انتخابیه برگزار شد که از میان آنها 35 حوزه بیش از
یک نماینده در مجلس داشتند. با این حال بیشتر رای 17 میلیونی به راه
یافتگان مجلس نهم، به آرای اشتراکی تعلق دارد و فقط در حدود 6 میلیون و پانصد هزار رای به آرای اختصاصی در حوزه های تک نماینده تعلق دارد.
معنی این سخن اینست که از 11 میلیون رای اشتراکی راه یافتگان به مجلس نهم،
اگر هر رای دهنده در حوزه های چند نماینده، تنها به 2 نفر رای داده باشد
(در برخی حوزه ها مانند تهران یک فرد می توانست به هر 6 نفر راه یافته به
مجلس رای دهد)، در این صورت نمایندگان راه یافته از این شهرها با آرای 5
میلیون و پانصدهزار نفر به مجلس راه یافته اند.
اگر در حوزه های دارای چند نماینده، هر واجد شرایط به دو نامزد رای داده باشد (یعنی 5 میلیون و پانصد هزار رای دهنده)، و 6 میلیون و پانصد هزار رای دهنده در حوزه های انتخابیه تک نماینده را در نظر بگیریم، می توان تعداد افراد رای دهنده به نامزدهای پیروز انتخابات مجلس نهم را 12 میلیون نفر از 48 میلیون واجد شرایط در نظر گرفت. با مقایسه این رقم (25 درصد از آرای واجدین شرایط) و رای 24 میلیون و پانصد هزار نفر به دکتر احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری از 46 میلیون نفر واجد شرایط (53 درصد) به راحتی می توان تشخیص داد که کدام نهادهای برخواسته از اقلیت در تلاش برای سیطره بر نهادهای برآمده از اکثریت ملت هستند.
مقایسه آرای برخی از نمایندگان مجلس با آرای رئیس جمهور
در
ادامه برای بررسی میزان حمایت مردم از رئیس جمهور و نمایندگان مجلس، به
مقایسه تعداد آرای نمایندگان محترم مجلس نهم در حوزه های خود با میزان آرای
کسب شده توسط رئیس جمهور در همان حوزه می پردازیم. در این بررسی، میزان
افزایش آرای رئیس جمهور نسبت به برخی از نمایندگان مجلس در نظر گرفته شده
است.
حوزه انتخابیه | نماینده منتخب | تعداد آراء نماینده منتخب در نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در این حوزه انتخابیه | تعداد آراء دکتر احمدی نژاد در این حوزه انتخابیه در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری | افزایش آراء دکتر احمدی نژاد نسبت به آراء نماینده منتخب |
قم | علی لاریجانی | 270382 | 422457 | 56% |
تهران | احمد توکلی | 404595 | 2299334 | 468% |
تهران | محمدرضا باهنر | 368096 | 2299334 | 525% |
تهران | علی مطهری | 380653 | 2299334 | 504% |
تهران | علیرضا زاکانی | 327818 | 2299334 | 601% |
تهران | مصباحی مقدم | 286402 | 2299334 | 703% |
تهران | الیاس نادران | 268133 | 2299334 | 758% |
تبریز، آذرشهر و اسکو | مسعود پزشکیان | 159501 | 505441 | 217% |
شاهرود | کاظم جلالی | 71331 | 122085 | 71% |
ساری | رمضان شجاعی کیاسری | 62174 | 211712 | 240% |
منبع: شبکه ايران