نوع فعالیت‌ها
برای فعالیت‌های مختلف ارزی، 6 دسته‌بندی در نظر گرفته شده است؛ اعتبارات اسنادی، حواله‌ها و ضمانت‌نامه‌های ارزی، خرید و فروش ارز و دیگر فعالیت‌های ارزی این 6 دسته فعالیت ارزی مورد نظر بانک مرکزی را تشکیل می‌دهد.
در این دسته‌بندی «اعتبار اسنادی» تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می‌شود و بر اساس آن، تعهد می‌شود که «میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید.» و در عوض «هرگاه خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را بپردازد.»
اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین‌المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بانک همچنین به نیابت از خریدار که نگه‌دارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان دریافت تاييدیه که کالاهای خریداری شده حمل شده‌اند وجه را پرداخت نخواهد کرد. ضمانت‌نامه‌ها و حواله‌هاي ارزی نیز در این دسته‌بندی تعریف خاص خود را دارد. چنانکه «ضمانت‌نامه بانکی» به عنوان «تعهدی کتبی و غیرقابل برگشت‏،‌ جهت پرداخت مبلغ معینی وجه نقد به ذی‌نفع ضمانت‌نامه» تعریف شده
است.
بالاترین و پایین‌ترین حجم اعتبار اسنادی
بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور سال گذشته در مجموع بیش از 62 میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی داشته‌اند. در گزارش عملکرد بانک‌ها و موسسات اعتباری طی سال گذشته، بالاترین میزان گشایش اعتبار اسنادی در میان بانک‌ها به بانک خصوصی «سامان» اختصاص دارد که بیش از 14 میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی داشته است. پس از این بانک در سال گذشته، بانک خصوصی شده تجارت 7 میلیارد و 533 میلیون دلار گشایش اعتبار اسنادی در کارنامه خود دارد. بانک ملت نیز سهم بالایی از گشایش اعتبار اسنادی انجام داده: بیش از 8/6 میلیارد دلار. دو بانک خصوصی پاسارگاد و پارسیان در رده بعدی هستند. بانک پاسارگاد حدود 8/5 میلیارد و بانک پارسیان بیش از 4/4 میلیارد دلار. بانک‌های انصار، ایران زمین، حکمت ایرانیان، دی، سپه، شهر، مهر و گردشگری در این دسته‌بندی هیچ نوع فعالیتي در زمینه گشایش اعتبار اسنادی نداشته‌اند. پست بانک ایران در میان بانک‌ها و موسسات اعتباری پایین‌ترین حجم گشایش اعتبار اسنادی را داشته است: 50 میلیون دلار. به نظر می‌رسد شرایط موجود در اعمال محدودیت‌های تجاری، موانع گشایش اعتبار اسنادی در بانک‌های دولتی را بیشتر کرده و موجب پایین آمدن سهم این بانک‌ها در این نوع فعالیت‌های ارزی شده است. در غیاب بانک‌های دولتی، بانک‌های خصوصی بوده‌اند که بار اصلی این کار را به دوش کشیده‌اند.
حواله‌های ارزی
کل حواله‌های ارزی صادر شده از بانک‌ها طی سال گذشته به بیش از 111 میلیارد دلار بالغ شده است.
در این میان، بانک ملت بالاترین میزان صدور حواله‌های ارزی را با رقم 20 میلیارد و 343 میلیون دلار به خود اختصاص داده و پس از آن بانک تجارت، 20 میلیارد و 476 میلیون دلار حواله ارزی صادر کرده است. فاصله دیگر بانک‌ها در صدور حواله ارزی با این دو بانک بسیار زیاد است. چنانکه دو بانک خصوصی پاسارگاد و سامان به ترتیب با 12 میلیارد و 734 میلیون و 8 میلیارد و 857 میلیون دلار در رده‌های بعدی صدور حواله‌های ارزی قرار گرفته‌اند. بانک‌های ایران زمین، دی، رفاه، شهر، مهر و گردشگری هیچ نوع فعالیتي در زمینه حواله‌های ارزی نداشته‌اند و به جز اینها، بانک سینا با نزدیک به 5 میلیون دلار صدور حواله ارزی پایین‌ترین سهم از این بخش را داراست.
خرید و فروش ارز
بخش مهم این آمارها به خرید و فروش ارز توسط شبکه بانکی اختصاص دارد که در موارد بسیاری طی سال گذشته «مصارف» بانک‌ها از «منابع» پیشی گرفته یا عکس آن نیز اتفاق افتاده است. سال گذشته در مجموع 82 میلیارد و 361 میلیون دلار از طریق شبکه بانکی به فروش رسیده است. این بخش «مصارف» بانک‌ها بوده، در بخش منابع، بانک‌ها نزدیک به 75 میلیارد دلار، ارز خریداری کرده‌اند. گزارش بانک مرکزی به روشنی مشخص نمی‌کند که این میزان ارز از چه طریقی و با چه عنوانی توسط بانک‌ها خریده شده و در کجا به فروش رسیده است. در میان سرفصل خرید و فروش ارز، که منابع و مصارف ارزی بانک‌ها محسوب می‌شود؛ طیف وسیعی از مولفه‌ها را در بر می‌گیرد. از جمله سپرده‌های ارزی، معاملات بین بانکی و ... که بدون در نظر گرفتن صورت‌های مالی بانک‌ها طی سال گذشته، آنالیز واقعی از میزان عملکرد منابع و مصارف ارزی بانک‌ها در سال گذشته را روشن نمی‌سازد.
با این همه، گزارش بانک مرکزی که بر اساس گزارش عملکرد بانک‌ها تدوین شده نشان می‌دهد سال گذشته در میان بانک‌های کشور، بالاترین میزان منابع به بانک ملی ایران اختصاص دارد که بیش از 31 میلیارد دلار منابع داشته است، اما نکته جالب توجه اینکه در مقابل این منابع، حدود 26 میلیارد دلار ارز توسط این بانک به فروش رسیده است. تفاضل این دو رقم حدود 5 میلیارد دلار است که در گزارش به نحوه مصرف آن اشاره نشده است.
در برخی از بانک‌ها نیز دیده می‌شود که وضعیت برعکس است و مصارف از منابع بیشتر شده است. به طور مثال، در گزارش بانک مرکزی در سال گذشته مصارف ارزی بانک پاسارگاد بیش از 300 میلیون دلار بیشتر از منابع بوده است. یا در مورد بانک توسعه صادرات که رقم بسیار درشتی از پیشی گرفتن مصارف بر منابع ارزی وجود دارد. رقمی که به بیش از 4 میلیارد دلار می‌رسد و در میان بانک‌های کشور یک رکورد به حساب می‌آید. رکورد پیشی گرفتن منابع از مصارف نیز به بانک کارآفرین اختصاص دارد. این بانک در سال گذشته بیش از 8/1 میلیارد دلار منابع ارزی در اختیار داشته که 132 میلیون دلار آن را فروخته است.
عملکرد پایین ضمانت‌های ارزی
در بخش ضمانت‌نامه‌های ارزی، به جز یکی دو بانک ( ملت و سامان) در بقیه بانک‌های کشور، فعالیت‌های این بخش در سطح بسیار پایینی قرار گرفته است. بانک سامان در سال گذشته بیش از 8/3 میلیارد دلار و بانک ملت بیش از
7/2 میلیارد دلار ضمانت‌نامه ارزی صادر کرده‌اند. این در حالی است که در بخش عمده بانک‌ها این نوع فعالیت‌های ارزی صورت نگرفته یا ارقام آن پایین‌تر از یک میلیارد دلار است. به این ترتیب مجموع فعالیت‌های این سرفصل به حدود 3/8 میلیارد دلار رسیده است.

منبع خبر : بورس نيوز