وَ ما يَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْني‏ مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ بِما يَفْعَلُونَ

و بیشتر مردمان جز از ظن و گمان پیروی نمی‌کنند، در حالی که ظن و گمان به هیچ روی آدمی را مستغنی از حق و یقین نمی‌کند. همانا که خداوند به آنچه می‌کنید داناست.

*عتابی است بر کسانی که به دنبال ظن و گمان می‌روند در حالی که ظن و گمان راه به حقیقت ندارد. بسیاری از گمان‌های ما بازتابی از هواهای نفسانی ماست و گاه بازتابی از تمایلات درونی و شیوه نگرش و امثال این معانی است. کسی که در کاری به دوستش بدگمان شده است دائما قرائن و شواهدی می‌یابد که این گمان را تقویت می‌کند در حالی که ای بسا آن نگاه خود اوست.

*در حدیث آمده است که «ظن العالم افضل من یقین الجاهل»، یعنی اگر عالمی در جستجوی حقیقت در مسئله ای به ظن و گمان و حدس معقولی برسد ظن و گمان او بیش از یقین جاهل می‌تواند مورد اعتماد باشد.

*به هر حال تأکید قرآن همه جا بر پیروی از علم است نه ظن، چنانکه فرمود: «لا تَقفُ ما لیسَ لَکَ بهِ علم» (إسراء 36)، از آنچه تو را بدان علم نیست پیروی مکن. واژه ظن در قرآن در اکثر موارد امری نامطلوب و مایه ملامت تلقی شده است.

* «ظن الذین» بخشی از آیه 27 سوره ص، بدین مضمون که خداوند آسمان و زمین را بر باطل و بیهوده نیافریده و این تصور بیهودگی گمان کسانی است که (به حقیقت) کافر شده‌اند.

برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید