به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران خوزستان ؛ استان خوزستان به واسطه صنعتی بودن و نخستین محل پیدایش نفت در کشور از نخستین مناطق ایران به ‌شمار می‌رود که سالن‌های سینما در آن اقدام به نمایش فیلم و جلب مشتاقان سینه‌چاک پرده نقره‌ای و تصاویر متحرک کردند.

به دنبال حضور کارکنان انگلیسی برای کشف و استخراج نفت در بیش از 103 سال قبل در شهر مسجدسلیمان، این افراد به دنبال احداث مکانی برای سرگرمی و رهایی از هوای گرم و طبیعیت خشک خوزستان بودند و شاید همین علت بود که این افراد بعد از کشف نفت در یکی از نخستین برنامه‌های تفریحی خود اقدام به برپایی سینما در این شهر کردند.

در بسیاری از روایات و اسناد موجود گفته می‌شود سینمایی که توسط انگلیسی‌ها در شهر مسجد‌سلیمان ساخته شده، نخستین سینمای کشور به حساب می‌آید هر چند همین اولین بودن در بسیاری موارد در مورد شهرهای تبریز، آبادان و تهران نیز تکرار شده و به درستی معلوم نیست نخستین سینمای کشور در کدام شهر ایران راه‌اندازی شده است.

در دوران حکومت قاجار بود که مظفرالدین شاه با سفر به فرنگ شیفته سینماتوگراف شد و پس از ورود آن به ایران در سال 1291 نخستین سالن سینمای عمومی در کشور آغاز به کار کرد. اینگونه بود که سینما به ایران آمده و در ابتدای امر آنچنان که باید از جنبه سرگرمی سازی دور نبود. حال امروز با گذشت یک قرن از ظهور این صنعت در کشور چشم بسیاری از روشنفکران، مسئولان و مردم به کارکرد آن دوخته شده است. سالانه حدود 60 تا 70 فیلم سینمایی تولید و در سالن‌های کشور به نمایش در می‌آید که در آثار متعددی شاهد موشکافی در زندگی مردم و لایه‌های مختلف جامعه هستیم که آداب و رسوم، طبقات، خرده فرهنگ‌ها و معضلات بسیاری را به تصویر می‌کشند.

* خوزستانی‌ها علاقه‌‌مند به هنرهفتم

سینماهای کشور در ابتدا به شکل امروزی نبود و بسیاری از آنها در حد ابتدایی و تنها به یک سالن، پرده‌ای سفید رنگ و دستگاه نمایش فیلم محدود می‌شدند ولی آنچه مسلم است استان خوزستان و به خصوص شهرهای مسجدسلیمان و آبادان و بعد از آن اهواز از پیشگامان راه‌اندازی و ساخت سینما در کشور به حساب می‌آیند. به استناد عکس‌های سیاه و سفید به‌جای مانده و روایات سینه به‌سینه‌ای که از افراد مسن در خوزستان به دست آمده، سینما در خوزستان از رونق فوق‌العاده بالایی برخوردار بود به طوری که تا اواسط دهه 50 بالغ بر 35 سینمای عمومی در سطح استان فعالیت داشتند که البته باید به این سینماها، باشگاه‌های تفریحی صنعت نفت که بالغ بر هشت سینمای مسقف و تابستانی (بدون سقف) در سطح خوزستان و سایر شرکت‌ها را اضافه کرد.

به موازات گسترش تأسیسات صنعت نفت و همگام با آن گسترش شهر آبادان و افزایش جمعیت، در کمتر از 65 سال، آبادان با داشتن 13 سالن سینمای عمومی و بیش از 6 سینمای متعلق به شرکت نفت، دارای بیشترین سالن‌های سینما در استان خوزستان و به احتمال زیاد بین شهرهای ایران (بعد از تهران) شد.

هم‌زمان با آغاز پروژه ساختمانی پالایشگاه آبادان، انگلیسی‌ها محلی برای نمایش فیلم احداث کردند و با دستگاه آپاراتی که از انگلستان آورده بودند، تقریباً به طور منظم به نمایش فیلم‌هایی به زبان اصلی پرداختند.

نخستین سالن سینمای آبادان که به طور منظم و مرتب در آن فیلم نمایش داده شد، سالن سینمای انگلیسی‌ها در محل پتروشیمی فعلی آبادان بود که بعدها با ساخته شدن سالن سینما تاج (نفت فعلی) این سالن را کارمندان ارشد انگلیسی به کارگران هندی تحویل دادند و این سینما به سینمای هندی‌ها مشهور شد. نخستین فیلمی نیز که در سینمای هندی‌ها به نمایش درآمد «میمون وحشی» بود.

معاون سینمایی حوزه هنری خوزستان در خصوص فعالیت سینماها در استان خوزستان می‌گوید: تا قبل از سال 1356 حدود 38 سینمای عمومی در سطح استان فعالیت داشتند که آبادان با 14 سینما از بیشترین تعداد سینما در خوزستان برخوردار بود. همچنین اهواز با 9 سینما، خرمشهر با پنج سینما، دزفول، مسجدسلیمان، بهبهان و اندیمشک هر کدام با دو سینما و شهرهای شوشتر، رامهرمز و سوسنگرد نیز با یک سینما از شهرهای دارای سینما در خوزستان به شمار می‌رفتند.

مجتبی آقاکوچک‌زاده تصریح می‌کند: به غیر از سینماها که در این شهرها به پذیرش مردم علاقمند به پرده نقره‌ای می‌پرداختند، شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ استان نیز برای کارکنان خود سینماهایی اختصاصی داشتند که در مجموع حدود 45 سالن نمایش در خوزستان تا سال 1356 فعالیت داشتند.

* قصه تلخ سینماهای خوزستان

کم‌کم با ورود جعبه جادویی به دنیای رسانه و ورود آن به خانه‌های مردم، سینما رفتن از رونق افتاد و مردم ترجیح دادند در کنار سایر اعضای خانواده در منزل تصاویر متحرک را مشاهده کنند به همین دلیل از سال 1359 اقتدار سینماها در استان خوزستان رو به افول نهاد.

آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال 1359 از دیگر علل افول قدرت سینماهای استان خوزستان بود به گونه‌ای که حدود 90 و طبق برخی گفته‌ها 100 درصد سینماهای موجود در شهرهای آبادان و خرمشهر که درصد بالایی از مجموع سینماهای استان را تشکیل می‌دادند زیر خمپاره‌های دشمن کمر خم کردند و تخریب شدند.

همکنون در اهواز پنج سینمای عمومی فعال است؛ سه سینما در اختیار حوزه هنری استان خوزستان، یک سینما در اختیار بخش خصوصی و سینمای دیگر در اختیار جمعیت هلال احمر استان است. آبادان هم از 25 سینمایی که قبل از انقلاب فعال داشت در حال حاضر یک سینما آن هم از صدقه سر وجود شرکت نفت و با نام همین مجموعه دولتی فعالیت می‌کند. تلا‌ش‌های حوزه هنری آبادان برای احیای سینمای رکس که اکنون به پاساژ تبدیل شده، هنوز به نتیجه نرسیده است.

خرمشهر نیز فقط یک سینما به نام سینما «نخل» دارد که زیر نظر بنیاد مستضعفان است و با این که مردم استقبال خوبی از سینما در این دو شهر می‌کنند باز هم اقدامی برای افزایش تعداد سینماها در آن‌ها نمی‌شود. خرمشهر قبل از جنگ هفت سینمای فعال داشت اما بعد از جنگ همه تخریب شدند و فقط سینما نخل باقی ‌مانده است.

سوسنگرد هم که سینما «آزادی» آن یکی از نخستین سینماهای کشور است به یک قطعه زمین خالی تبدیل شده و سینمایی ندارد.

بهبهان که سینمای «شهر قصه» را دارد و 10 سال است که بخش خصوصی آن را خریده  و به خاطر مشکلی که بین ورثه این ملک وجود دارد خاک می‌خورد.

امیدیه نیز وجود شرکت نفت به سود او بوده و یک سینما به نام سینما «نور میانکوه» دارد که بخش خصوصی مالک آن است و مردم نیز از وجود و امکانات آن راضی هستند.

دزفول که یکی از بزرگترین شهرهای استان است دو سینمای تعطیل دارد. سینما «بهمن» سه سال است که تعطیل شده و سینما «آپادانا» که 30 سال است خاک می‌خورد. فقط سینمای مجتمع فرهنگی فعال است که استقبال از آن کم است به این دلیل که از مرکز شهر دور است و فیلم‌های آن نیز به گفته مردم شهر به‌روز نیستند.

سینما «بهمن» اندیمشک هم به علت عدم استقبال مردم شهر تعطیل شده است. 6 سال از تعطیلی آن می‌گذرد.

شهرستان ایذه دو سینما دارد که هر دو دست بخش خصوصی و تعطیل است. این سینماها به علت وام‌های بلاعوضی که ارشاد به بخش خصوصی داد احداث شده‌اند و امروزه که وامی در کار نیست سینما «مرکزی و آزادی» ایذه هر دو تعطیل‌اند.

شوشتر از معدود شهرهای استان است که سینمای فعال دارد. سینما «آبشار» شوشتر در اختیار بخش خصوصی است که با اکران به موقع فیلم با استقبال نسبتا خوب شهروندان مواجه است.

شهر بندر امام هم «سینما ساحل» را دارد که آن هم به دلیل اهل سینما بودن صاحب آن فعال است اما استقبال از آن به دلیل به روز نبودن فیلم‌ها بسیار کم است.

شهرستان شوش یک سینما دارد که 20 سال است خاک می‌خورد. این سینما به علت ورشکستگی تعطیل شده است و هیچ کس حاضر به سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی مجدد آن به دلیل دور بودن از مرکز شهر نمی‌شود.

هفت تپه نیز سینمایی داشت که آن هم به خاطر وجود کارکنان کاغذ پارس فعال بود اما امروز هفت سال از تعطیلی آن می‌گذرد.

رامهرمز سینمایی داشت که به علت کم بودن استقبال و به روز نبودن فیلم‌ها بعد از 9 ماه فعالیت تعطیل شده است.

ماهشهر که از دیگر شهرهای استان است که سینما «دریا» را دارد که فعال و دز اختیار بخش خصوصی است. سینمای دیگر ماهشهر «میلاد نور» است. این سینما شرکتی است. سینمای سوم این شهر «اندیشه» است که آن نیز شرکتی است. این سه سینما نیز از کم بودن استقبال گله دارند چون هر فیلمی که به شهر می‌آید هر هفته در یک سینما است و هر سه سینما آن فیلم را نمایش می‌دهند!

مسجدسلیمانی‌ها نیز چهار سینما دارند که همه آن‌ها تعطیل هستند. سینما «هلال» که دولتی است و سه سال است خاک می‌خورد. «باشگاه مرکزی» نیز دولتی است و دو سال است تعطیل شده است. «ستاره آبی» دست بخش خصوصی است که بازهم تعطیل است. سینما «فرهنگیان» مسجدسلیمان چهار یا پنج سال است که تعطیل است. تعطیلی سینماهای این شهر نیز به علت کم بودن استقبال و نداشتن امکانات است.

اکنون بیشترین دغدغه‌ای که در استان خوزستان در بخش سینماها وجود دارد این است که 17 شهرستان و تعداد قابل توجهی از شهرهای بزرگ استان که هنوز به شهرستان تبدیل نشده‌اند فاقد سینما هستند.

* 5 سینما برای 1.5 میلیون جمعیت

هم اکنون کلانشهر اهواز با حدود یک و نیم میلیون نفر جمعیت دارای چهار سینمای خصوصی و یک سینمای دولتی فعال است.

معاون سینمایی حوزه هنری خوزستان در خصوص متولیان سینمای فعال در استان می‌گوید: سینماهای اکسین، قدس و بهمن اهواز و همچنین سینما بهمن دزفول (تعطیل به منظور بازسازی) در مالکیت حوزه هنری استان خوزستان هستند، سینما ساحل اهواز و سینما نخل خرمشهر توسط بنیاد یادآوران شلمچه، سینما هلال اهواز توسط جمعیت هلال احمر استان به همراه بخش خصوصی، مجتمع سینمایی دزفول توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دزفول، سینما نفت آبادان توسط شرکت نفت، سینما آبشار شوشتر توسط بخش خصوصی، سینمای رامهرمز توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان رامهرمز اداره می‌شوند.

مجتبی آقاکوچک زاده در مورد فعالیت سالن‌های سینمایی شرکت‌های فعال در استان نیز عنوان می‌کند: سینماهای غیر عمومی نیز وجود دارند همانند سالن سینمای شرکت نفت در اهواز و سینمای شرکت فولاد اهواز همچنان فعالیت می‌کنند ولی نمی‌توان آنها را با تعداد این مراکز در قبل از انقلاب مقایسه کرد.

معاون حوزه هنری خوزستان درخصوص تعداد سینماهای مختص به این نهاد می‌گوید: حوزه هنری دارای چهار سینما با عنوان‌های بهمن، اکسین و قدس در اهواز و یک سینما در دزفول است.

وی درباره سینمای دزفول توضیح می‌دهد: مجتمع سینمایی دزفول می‌تواند یکی از آثار ملی  به شمار رود و آن گونه که بارز است از سال گذشته مراسم تخریب و در حال حاضر گود برداری این سینما انجام شده و امید است با تزریق اعتبارات مورد نظر این سینما درسال آینده به صورت کاملا مجهز و پیشرفته به روی علاقمندان سینما افتتاح شود.

آقا کوچک‌زاده به‌ آمار ارائه شده از سوی اداره ارشاد اسلامی درباره تعداد سینماها استناد کرده، می‌گوید: در حال حاضر 11 سینمای فعال در استان خوزستان به روی علاقمندان باز است. حوزه هنری هم از احداث و پشتیبانی سینماها هدف اقتصادی ندارد و صرفا با اهداف فرهنگی گام بر می‌دارد.

وی درارتباط با تعرفه بلیت سینما در استان خوزستان می‌گوید: نرخ بلیت سینماها بر اساس امتیاز آنها تعیین می‌شود. سینما اکسین اهواز که به عنوان سینمای ممتاز شناخته شده است و بلیت آن 2 هزار و 500 تومان است اما سینما بهمن و قدس اهواز که در رده پایین تر از سینما اکسین قراردارند بهای بلیت آنها 2 هزار تومان است. البته علاوه بر سه شنبه‌ها، در اعیاد مذهبی و ملی  به صورت نیم بها در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.

معاون حوزه هنری استان با اشاره به اینکه حوزه هنری بزرگترین سینمادار کشور محسوب می‌شود خاطرنشان می‌کند: این اداره آمادگی را دارد که اگر سینمایی مخروبه است به بازسازی آن بپردازد و یا اگر زمینی از طرف مسئولان یا مردم هدیه شود به ساخت سینما در آن اقدام کند.

* روزی برای سینمایی‌ها

2١ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما نامگذاری شده است و این روز سرآغاز آشنایی ایرانیان با پرده سینما و این هنر صنعت گسترده و جهانی به شمار می‌رود.

آقا کوچک زاده معاون حوزه هنری سینما استان خوزستان، این روز را متعلق به اهالی سینما و سینما دوستان و سینماگران دانسته و در عین حال تصریح می‌کند: روز سینما هیچ خط کشی ندارد و هرکسی که درگیر سینما باشد جزو اهالی آن محسوب می‌شود.

وی درباره برنامه‌هایی که برای گرامیداشت روز سینما در خوزستان تدارک دیده شده، اظهار می‌دارد: بعد از ظهر روز  20 شهریور ماه برنامه‌های گرامیداشت روز سینما از ساعت 6 عصر در سینما بهمن اهواز در دو بخش پخش فیلم و تجلیل از پیشکسوتان برگزار شد.

این مقام مسئول یادآور می‌شود: جشن روز سینما در اهواز به صورت رایگان برای علاقمندان و اهالی سینما برگزار ‌شد و علاوه بر سینمایی‌هایی و هنرمندان عرصه فیلم‌سازی که از برنامه اطلاع داشتند عده‌ای از شهروندان نیز با حضور خود برای تماشای فیلم، به محفل جشن امسال رونق بخشیدند.

با وجود تلویزیون و اینترنت و دیگر وسایل تفریحی، هنوز هم پرده نقره‌ای نقش بسزایی در پر کردن اوقات فراغت مردم به ویژه جوانان و نوجوانان، تقویت و تبادل فرهنگ و تقویت روابط اجتماعی و افزایش آگاهی مردم دارد از این رو لازم است متولیان هنر هفتم برای برطرف کردن مشکلات سر راه این هنر و احیای این صنعت در خوزستان اندکی گام‌های خود را بلندتر و سریع‌تر بردارند تا روز به روز شاهد تعطیلی سینماهای فرسوده و خاک خوردن سالن‌های خلوت استان نباشیم. آمار تعطیلی سینماهای خوزستان از زمان پیروزی انقلاب تاکنون از رقم 28 فراتر نرود، ساخت سینماهای جدید در 17 شهر بدون سینمای خوزستان پیشکش./س