به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ايلام ؛مسیر شهرستان اسلام‌آباد از استان کرمانشاه به سمت ایلام، اطراف رودخانه چم‌سرخ صالح‌آباد، پاکل گراب، مسیر بین بخش میمه و ملکشاهی، شیب جنوبی کبیرکوه در جنوب دره‌کلم، کوه مانشت، گنجوان، تنگ بیجار، کوه قلعه اسماعیل‌خان، بدره، تنگ کافری، کبیرکوه از طرف روستای مهتابی، کوه نخجیر، کان گنبد، زمینه ملکشاهی، کلک نقی، کلاه فرج، سیاه کوه ایلام، اناران و دینارکوه از مهمترین کانون‌های تولید سقز اين محصول خدادادی است.
درخت «بنه» یا «ون» که در اکثر نقاط جنگل‌های زاگرس یافت می‌شود، کانون اصلی تهیه سقز است که استخراج شیره این درخت از ساقه درخت بنه، حکایتی بسیار دیدنی و شنیدنی دارد، کسانی که از اهالی استان‌های غربی کشور هستند بدون شک اگر در این فصل به کوه رفته باشند حتما کاسه‌های گلی کوچکی که به اصطلاح کردی «کوچِله» نام دارد را که بر روی تنه درختان بنه چسبانده شده‌اند را دیده‌اند که در بخش فوقانی هر کاسه، اثر خراشیدگی تنه درخت با تیشه وجود دارد که شیره یا صمغ این درخت به داخل کاسه گلی ریخته می‌شود.
گشتن در میان کوهستان و درخت بنه پیدا کردن و کاسه گلی از خاک رس ساختن و درخت را تیغ زدن و . . . . حکایت مربوط به این بسته‌های سفید رنگ و خوش بویی است که در حاشیه پیاده‌روها توسط کودکان فروخته می‌شود.
علاوه بر اینکه نقاط مشخصی از جنگل‌های زاگرس در استان ایلام، خاستگاه اصلی تهیه سقز است، مابقی جنگل نیز باید رصد شود که درختان دیگری که در سایر نقاط وجود دارند نیز صمغ‌گیری شوند که برای این کار، افراد به اصطلاح «جاجگ گیر» یا «لالو» شبانه در جنگل می‌مانند تا کار را به پایان برسانند.
بعد از اتمام کاسه‌گذاری توسط افراد، پس از سه تا پنج هفته در مراجعات بعدی که کاسه‌ها تقریبآ از صمغ درخت بنه پر شده‌اند در ساعات خنک روز نسبت به چیدن آنها اقدام مي‌كنند.
نکته‌ای که در اینجا گفتنش خالی از لطف نیست این است که در این مدت که کاسه‌های گلی بر روی درخت بنه هستند و به دور از چشمان «لالو» در حال پر شدن‌اند، اگر رهگذری از کنار آنها بگذرد هر چند شیطنتی كوچك داشته باشد ولی هیچ وقت کوچک‌ترین آسیبی به کاسه‌ها نمی‌رساند.
بعد از گذشت مدت زمان کافی برای پر شدن کاسه‌ها که «لالو» نیز در این مدت در کوه مانده و از آنها نگهبانی کرده است، سایر افراد برای چیدن کاسه‌ها و خالی کردن صمغ از میان کوچله‌ها به کمک «لالو» می‌آیند.
با تلاش جاجگ‌گیران، صمغ‌های جمع‌آوری شده در داخل کاسه‌های گلی در داخل حلبی‌های 18 تا 20 کیلویی ریخته شده و بعد از حفر چاله‌ای در زمین، صمغ‌ها را در داخل آن می‌ریزند و پس از ورز دادن این میزان صمغ و اضافه کردن مقداری آب، رنگ کرم آن سفید می‌شود و روانه بازار مصرف می‌شود.
بسته به وضعیت سفارش گرفته شده جاجگ‌گیران ممکن است صمغ‌های گردآوری شده را بپزند که عکس این حالت نیز وجود دارد، البته گفتن این نکته نیز نباید فراموش شود که اگر صمغ‌های جمع‌آوری پخته شود، تربانتین موجود در آن از بین می‌رود که در غیر این صورت خواص آن محفوظ می‌ماند.
صمغ درخت، مقوی معده، مدر، محرک اشتها و درمان یبوست‌های مزمن و بواسیر است که از آن برای درمان این بیماری‌ها استفاده مي‌شود. پایه سقزها تجارتی هستند، پماد صمغ بنه و پیه، کجی و ترکیدن ناخن و ترک نشیمنگاه (شقاق) را برطرف می‌کند و مخلوط شیره سقز و روغن زیتون در درمان ورم‌ها، ترک پوست و خارش مفید است، مصرف آن ابتلا به سرطان را کم کرده و خاکستر پوست درخت بنه با آهک برای درمان سیاه زخم (شاربن) در دام‌ها به کار می‌رود.
از سقز، تربانتین به دست آمده که ماده اولیه بسیاری از داروهاست و در عطرسازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، تربانتین یکی از اجزاي مهم تشکیل‌دهنده پماد آلفاست که در درمان سوختگی‌های سطحی و خفیف به کار می‌رود و از گال گیاه در ساخت جوهر و رنگ استفاده می‌کنند .
گفتنی است که از دانه آن روغن خوراکی بسیار خوبی به دست می‌آید که داروی طحال است.
جویدن این آدامس طبیعی و محلی به نوبه خود علاوه بر اینکه نقش بسیار مهمی در پاکسازی معده و دستگاه گوارشی بدن دارد بلکه به نظر بسیاری از دندانپزشکان در جلای سفیدی رنگ دندان نیز بسیار مثمر ثمر است .
به همان اندازه که جویدن این سقز، خوشمزه و دوست داشتنی است، تهیه کردن و به دست آوردنش بسیار سخت و طاقت فرساست و هفته‌ها به طول می‌انجامد./س
