به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه  خبرنگاران، در این گزارش سعی بر این است علاوه بر تشریح روند تکامل نظام مدیریت شهری در ایران درنگی نیز بر چالش ها و محدودیت هایی که ساختار نظام مدیریت شهری در دوران معاصر با آن روبروست زده شود.

بر اساس این گزارش، اداره شهرها به مفهومی که در سال های اخیر رایج شده با سبک های مختلفی روبرو بوده است ولی علت اصلی ایجاد دول در سطح محلی برگرفته از ضرورت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بوده است.

 در دهه های گذشته دولت های شهری برای اداره امور شهرها در قالب تصدی فعالیت های عمرانی، خدماتی و رفاهی با ساختاری جدید ایجاد شدند.

* سابقه شکل گیری نهاد مدیریت شهری در ایران

فعالیت نظام مدیریت شهری به شکل نوین در ایران به دوره بعد از مشروطیت بر می گردد در این دوران قانون بلدیه در سال 1286 هجری شمسی تصویب شد و نخستین شهردار آغاز به کار کرد.
پس از آن تا سال 1304 مجموعاً 16 شهرداری و از این سال به بعد 136 شهرداری در کشورمان تاسیس شد.

شایان ذکر است، در مجموع در فاصله سال های 1358 تا 1375 در دهه 70 تعداد شهرداری های کشور به 650 رسید.
همچنین تا به امروز تعداد شهرداری هایی که دارای شهرداری به عنوان دستگاه مستقل مدیریت شهری از 1000 شهر گذشته است.

* ساختار تشکیل دهنده نظام مدیریت شهری در ایران

سازمان ها و نهاد های مختلفی در کشورمان در سطوح مختلف محلی، منطقه ای و ملی به طور مستقیم و غیر مستقیم با مدیریت شهری در ارتباطند .

* سطح ملی (وزارت کشور)

وزارت کشور به عنوان مهم ترین عنصر ملی در مدیریت شهری مطرح است این وزارت خانه درچار چوب قوانین و آئین نامه های موجود وظایفی همچون نظارت بر اجرای کلیه قوانین و آیین نامه های مرتبط به شهرداری ها ، تعیین انواع نیازمندی های منطقه ای و محلی، تصویب برنامه های عمرانی و نوسازی شهرداری ها، تهیه و تنظیم ضوابط و استاندارد های فنی و عمرانی، تصویب محدوده خدماتی و حریم شهر ها، صدور حکم انتصاب شهرداران، تصویب دستورالعمل های مربوط به امور مالی و معاملات شهرداری ها، صدور اجازه شروع وصول عوارض نوسازی، تخصیص اعتبارات و کمک های بلاعوض دولت به شهرداری ها، تصویب سازمان های اداری شهرداری ها و تهیه ؟مقررات استخدامی، انتخابات شورای شهر و اعمال نظارت قانونی بر کلیه امور شوراها را بر عهده دارد.

* وزارت راه  و شهر سازی(سطح ملی)

وزارت راه و شهرسازی در قالب پارامتر هایی مانند پیشنهاد و تهيه طرح توسعه شهری و نظارت بر حسن اجرای برنامه های مصوب توسعه شهری توسط شهرداری ها با ابزار هایی همچون شورای عالی شهرسازی و معماری و کمیسیون ماده 5 (طرح تفضیلی) ، اجرای پروژه هاي عمرانی دولتی، تهیه و اجرای طرح های آماده سازی زمین با هدف توسعه شهر ها و تهیه، تصویب و ابلاغ ضوابط  و آیین نامه های شهرسازی با دستگاه مدیریت شهری در ارتباط است.

* سطح منطقه ای

استانداردها به عنوان موثرترین مرجع تاثیر گذار منطقه ای در مدیریت شهری شناخته می شوند که تابع وزارت کشور در اجرای قوانین و مقررات ابلاغی در زمینه فعالیت عمرانی و بودجه ای هستند.

* سطح محلی

مهم ترین نهاد در سطح محلی مرتبط به مدیریت شهری شورای اسلامی شهر ها هستند که گام به گام به شهرداری ها بر اساس اصل صدم از قانون اساسی در قالب وظایفی همچون انتخاب شهردار، تصویب آئین نامه ها، اساسنامه ها، تصویب و اصلاح متمم و تفریغ بودجه، سالانه شهرداری ها و شرکت های وابسته ، برقراری با لغو عوارض شهر، تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداری  و سازمان های وابسته، وضع مقررات و نظارت بر حفر مجازی و مسیرهای تاسیسات شهری، تصویب نرخ کرایه وسایط نقلیه درون شهری، نظارت بر اجرای طرح های شهری مصوب، نام گذاری معابر و خیابان ها در حال حرکت و خدمات رسانی هستند.

* سایر عناصر تاثیرگذار
عناصر دیگری نیز در سطح محلی مدیریت شهری در ارتباط اند که می توان به شورای اداری و تامین شهرستان ها، ادارات آب و فاضلاب، برق ، گاز و مخابرات و فرمانداری اشاره کرد.

علاوه بر موارد فوق عوامل غیر رسمی نیز همچون جریان ها و جناح های سیاسی، نمایندگان مجلس ، ائمه جمعه و گروه های متخصص در عمران شهری مانند نظام مهندسی و ... در طول اردوی مختلف به طور نامحسوس بر روند مدیریت شهری و اداره شهرها تاثیر گذار بوده اند.

* چالش های پیش روی نظام مدیریت شهری ایران

حوزه اختیارات و وظایف ، دسترسی به منابع مالی و توان کارشناسی مورد نیاز در دستگاه مدیریت شهری همواره به عنوان چالش های اصلی پیش روی متصدیان این امر بوده است.

* جایگاه و وظایف

فقدان جایگاه فرابخش برای شهرداری ها به عنوان متولی امور خدماتی و عمران شهری در کشورمان بر خلاف سایر کشورها که دولت محلی(شهرداری ها) دارای اختیارات مختلف خدماتی، رفاهی ، عمرانی، ورزشی و انتظامی است.
اهم وظایف مصوب فعلي شهرداری ها به سال 1309 شمسی در کشورمان بدون توجه به تنوع زیستی ، اقلیمی و شرایط گوناگون جوامع شهری در قالب پارامترهایی یکسان ابلاغ شده است که این خود نارسایی هایی را هنگام اجرا در بر داشته است.

* نیازهای جدید

همچنین وجود نیازهای جدید به علت افزایش روز افزون انتظارات شهروندان از دستگاه مدیریت شهری( خاصه شهرداری ها) و عدم توافق بر روی وظایف کنونی توسط شهرداری ها با سازمان دولتی به علت از دست دادن بخشی از وظایف و اختیارات ذاتی و کمبود منابع مالی و نیروهای متخصص به عنوان شاخصه های اصلی و راهبردی در پیشبرد اهداف کلان عمران شهری و عدم توازن بین وظایف متنوع شهرداری ها با مجموع امکانات و ظرفیت هایی که در اختیار شهرداری ها به عنوان متولی اداره شهرها چالش هایی را پیش روی ساختار کلی نظام مدیریت شهری در کشورمان قرار داده است.

* کلام پایانی

شهر پویا و سرزنده همراه با توسعه پایدار زیستی نیاز به متولیانی با اختیارات و امکانات مالی مشخص و توان کارشناسی نیروهای متخصص دارد.

به همین منظور رفع نیازهای شهروندان و خدمات رسانی به آن ها با مواردی همچون نامشخص بودن جایگاه اصلی شهرداری ها به عنوان سازمانی مردمی در نظام مدیریت شهری به دلیل عدم تعامل بین سازمان ها و ادارات متعلق به نظام اداری مرکزی همخوانی ندارد و شهروندان تنها متصدی امور را می شناسند.

بر این اساس آیا زمانش نرسیده فارغ از تمایلات جناحی و مفروضات دنیوی تنها به فکر ایجاد محیطی مناسب برای زندگی شهروندان باشیم آیا هدف نهایی از این تصدی و در اختیار گرفتن جایگاه ها خدمت به مردم حال با هر روش و منشی نیست.
به امید روزی که همکاری و تعاون به معنای واقعی کلمه در جامعه شهری روبه رشد کشورمان نمودی کارآمد و قوی داشته باشد.
شما چه فکر می کنید ... امیدوار باشیم!/ز