معضل ريزگردها و تلاش مسئولان براي حل آن
پديده ريزگردها كه اين روزها به معضل اساسي در كشور تبديل شده، چگونه و از كجا شكل گرفته است؟
به گزارش خبرنگار پارلماني باشگاه خبرنگاران، اين روزها بحث آلودگي ناشي از ورود ذرات غبار و ريز گردهاي كوچكتر از 10 ميكرون، در فضاي زيست محيطي كشور به معضلي بزرگ تبديل شده است.
سال 1382 كه شاهد ورود اولين ريز گردها به كشور بوديم تنها دو استان کرمانشاه، خوزستان با اين پديده زيست محيطي مواجه شدند، اقدامات اوليه براي مهار آلودگي ناشي از اين ريزگردها انجام شد و از آنجايي كه مهار به صورت سلسله وار دنبال نشد، روند آلودگي سرعتي چشم گير به خود گرفت و تا آنجا پيش رفت كه امروز نزديك به 20 استان كشور را فرا گرفته است.
به گفته پژوهشگران زيست محيطي سالانه 500 هزار نفر در جهان بر اثر ریزگردها جان خود را از دست می‌دهند و بر اساس آخرين اعلام سازمان جهانی بهداشت سالانه 500 هزار نفر در جهان بر اثر ریزگردها دچار مرگ و میر می شوند.
* كانون آلودگي ها كجاست؟
بر اساس آخرين اخبار سازمان هواشناسي و بررسي هاي انجام شده بيشترين گرد و غبارها از طريق كشورهاي سوريه، تركيه، عربستان و عراق به كشورمان وارد شده است.
بررسي هاي انجام شده طي 10 سال گذشته نشان مي دهد كه استان هاي آذربايجان غربي و شرقي، يزد، كهكيلويه و بويراحمد، هرمزگان، خوزستان، ايلام، مركزي، لرستان، كرمانشاه، يزد، همدان وگيلان تعداد روزهايي كه شعاع ديد به زير دو كيلومتر رسيده40 درصد افزايش داشته ضمن اينكه غلظت آلايندگي ريزگردها هم با افزايش 30درصدي همراه بوده است.
همچنين براساس گزارش سازمان هواشناسی چهار استان ایران طي 10سال سال گذشته، از 120 تا 140 روز گرفتار گرد و خاک بوده اند و اين در حالي است كه هنوز علت اصلي هجوم ريزگردها مشخص نشده است.
*احداث سدهاي متعدد در ترکيه عامل اصلي پديده گرد و غبار
براساس يافته هاي سازمان هواشناسي يكي از مهمترين علل شکل گيري پديده گرد و خاك احداث سدهاي متعددي است كه توسط تركيه طي سال هاي گذشته ساخته شده و اين مساله بخش اعظم نخلستان هاي عراق را از بين برده و هورهاي اين منطقه را خشک کرده است.
از آنجا که هورها در مناطق كويري به عنوان فيلتر هوا عمل مي كنند با خشک شدن هورهاي عراق و انتقال آب هاي آن توسط كانال هاي متعدد به بخش هاي ديگر و حاکم شدن خشكي بر اين منطقه، ريزگردها افزايش يافته اند.
* مالچ پاشي آخرين راه حل مهار ريزگردها
يكي از مسايل مهم در مهار ريزگردها و ذرات آلوده زيست محيطي، مالچ پاشي است. در اين شيوه با احياي تالاب ها، خراب كردن سدها، درختكاري، باروري ابرها، تثبيت خاك و حتي آب پاشي تا حدودي آلودگي ها مهار مي شود، البته اين روش جزء راهكارهايي است كه بايد در بلند مدت ادامه داشته باشد و انجام آن در کوتاه مدت نتيجه بخش نخواهد بود و تا سه سال دوام فيزيكي داشته و مهار كننده است و بايد پس از آن اقدامات جدي ديگري دنبال شود.
*ورود مجلس و دولت به معضل ريزگردها
فراكسيون محيط زيست مجلس هشتم شوراي اسلامي بارها برنامه هايي را در راستاي مهار ريز گردها و كاهش آلودگي هوا ارائه كرده كه گويا اين برنامه ها هم تاثير مقطعي و موقت داشته اند و تاثير چنداني به جا نگذاشته اند اما بايد ديد مجلس نهم در اين باره چه تصميماتي اتخاذ خواهد کرد.
علي محمد احمدي نماینده دهلران، آبدانان دره‌شهر در مجلس نيز در مورد مهار ريزگردها اظهار داشت: مجلس براي حل معضل آلودگي ريزگردها و مبارزه با گرد و غبار برنامه هاي مختلفي تدوين كرده است.
وی ادامه داد: قرار است در نخستین فرصت با همکاری مجلس فراکسیونی از نمایندگان استان‌های درگیر با پدیده گرد و غبار تشکیل شود.
احمدي اضافه کرد: با تشکیل این فراکسیون موضوع بارش گرد و خاک در استان‌های مختلف کشور از طریق بین‌المللی پیگیری می‌شود.
وي تصریح کرد: بارش گرد و غبار طی سال‌های بیشتر مناطق جنوبی و غربی کشور را فرا گرفته و مشکلات متعددی را به وجود آورده است.
نماینده دهلران، آبدانان و دره‌شهر در مجلس، تاكيد كرد: حل این معضل به عنوان یک دغدغه اساسی در دستور کار نمایندگان مجلس قرار خواهد گرفت.
سيدشريف حسيني نماينده مردم اهواز نيز با تاكيد بر اينكه مساله آلودگي هوا و ريزگردها در كشور در حال همه‌گير شدن است، افزود: ريزگردها و گرد و غبار به سراسر كشور سرايت كرده و باعث آلودگي هواي كشور شده و در مناطق مختلف تنها از بعد شدت و ضعف متفاوت است.
وي گفت: متاسفانه اين مساله به معضل و مشكل هميشگي مردم مناطق مركزي و خصوصا جنوبي كشور از جمله خوزستان تبديل شده است.
حسيني با بيان اينكه ديدن آسمان آبي به روياي مردم جنوبي كشورمان تبديل شده، افزود: مردم استان خوزستان منتظر هستند تا شايد يك بار ديگر آسمان آبي را ببينند.
وي ادامه داد: سال گذشته يك ميليارد دلار بودجه براي كنترل و مهار ريزگردها در اختيار دولت قرار داده شد و امروز از كميته ويژه‌اي كه رئيس‌جمهور براي كنترل اين آلودگي تعيين كرده بود مي‌خواهيم كه درباره چگونگي هزينه‌كرد يك ميليارد دلار گزارش دهد كه چگونه و در چه راهي اين رقم را خرج كرده است.
منتخب مردم اهواز در مجلس نهم با اشاره به تذكر مجلس هشتم درباره اين موضوع گفت: با وجود تذكر مجلس نسبت به اعلام گزارش دولت درباره چگونگي هزينه‌كرد يك ميليارد دلار، دولت همچنان هيچ گزارش كاري به مجلس تقديم نكرده است.
وي يادآور شد: موضوع ريزگردها مساله‌اي بسيار مهم و جدي است كه بايد نسبت به آن توجه بيشتري صورت گيرد، زيرا سيستم اقتصادي و معيشتي برخي مناطق و استانهاي كشور را مختل كرده است.
* قوه مجريه براي ريزگردها چه كرده است؟
محمدي زاده رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در اين خصوص با اشاره به اينكه 23 استان كشور درگير پديده گرد و غبار هستند، از ارسال نامه گله‌آميز ايران به طرف عراقي خود در اين كشور خبر داد.
رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه 17 كشور در منطقه ما متاثر از پديده ريزگردها هستند گفت: علاوه بر ايران، كشورهاي منطقه نيز با اين پديده مواجهند و اين در حالي است كه تنها 10 درصد مشكل گرد و خاك متعلق به داخل كشور و حدود 90 درصد مربوط به خارج از كشور است.
وي با اشاره به اينكه تالابها خود توليدکننده ريزگردها هستند، افزود: براساس توافق صورت گرفته با سازمان جنگل‌ها عمليات مالچ پاشي براي 150 هزار هكتار از عرصه‌هاي بياباني كشور كه جزء كانون‌هاي گرد و خاك هستند، امسال اجرايي مي‌شوند.
وي تصريح كرد: عمليات مالچ پاشي و تثبيت شن‌هاي روان به طور جدي در دستوركار قرار گرفته به شكلي كه از سال گذشته اين عمليات در 200 هزار هكتار از عرصه‌هاي استان خوزستان آغاز شده است.
رييس سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه متقاعد كردن كشور عراق نيز يكي از مسائل عمده در زمينه برخورد با پديده ريزگردهاست، اظهار داشت: خوشبختانه صحبت‌هايي در اين خصوص انجام شده است و اخيرا هم نامه گله آميزي به طرف عراقي ارسال شده و خواستار عملياتي كردن طرح‌ها شده‌ايم كه اميدواريم قول‌هايي كه داده‌اند هرچه سريعتر اجرايي شود.
رييس سازمان حفاظت محيط زيست همچنين گفت: تنها راه حفاظت و صيانت از آب سد سازي نيست و در جلسه شوراي عالي آب كه با حضور رييس جمهوري برگزار شد ه و توصيه رئيس جمهور و نظر سازمان حفاظت محيط زيست اين است كه اگر بتوانيم آب را با عمليات آبخيزداري و آبخوان داري، نگهداري و به لايه‌هاي زيرين زمين تزريق كنيم كه قطعا از سدسازي بهتر است.
در ادامه معاون توسعه مديريت حقوقي و امور مجلس سازمان محيط زيست نيز اعلام كرد: در سال 91 بر خلاف سال 90 كه صد ميليارد تومان اعتبار براي مهار ريزگردها و ساماندهي تالابها و درياچه ها بودجه اختصاص داده شده بود رديف بودجه خاصي براي اين مباحث در نظر گرفته نشده است.
به گفته شيخ نيا يكي از مهمترين چالشهاي امروز محيط زيست بحث ريزگردها، تالابها و درياچه هاست كه در سال 90 اعتباري معادل 100 ميليارد تومان براي اين مباحث در نظر گرفته شد كه براي اولين بار صددرصد اين منبع مشخص شده نيز تخصيص داده شد. البته اقداماتي كه در راستاي كاهش ريزگردها و گرد و غبار و همچنين ساماندهي تالابها و درياچه ها با اين اعتبار انجام شد در پايان سال 90 به خوبي قابل مشاهده بود.
اما طبق آخرين اخبار سازمان محيط زيست كشور، سال گذشته در راستاي مهار ريزگردها، مالچ پاشي توام با نهال كاري 480 هكتار از بيابان هاي كشور انجام شده و اين مسئله را مي توان اقدام بسيار موثري در مهار اين پديده دانست.
با وجود تاكيد دولت و رايزني هاي صورت گرفته در مجلس و همچنين برآيند نگاه مثبت مجلس همچنان شاهد ادامه اين پديده در بسياري از استانهاي کشور هستيم و بايد ديد برنامه هاي مسئولان و همکاري کشورهاي درگير تا چه حد خواهد توانست در مرتفع شدن مشکل ريزگردها موثر باشد./پ3
سال 1382 كه شاهد ورود اولين ريز گردها به كشور بوديم تنها دو استان کرمانشاه، خوزستان با اين پديده زيست محيطي مواجه شدند، اقدامات اوليه براي مهار آلودگي ناشي از اين ريزگردها انجام شد و از آنجايي كه مهار به صورت سلسله وار دنبال نشد، روند آلودگي سرعتي چشم گير به خود گرفت و تا آنجا پيش رفت كه امروز نزديك به 20 استان كشور را فرا گرفته است.
به گفته پژوهشگران زيست محيطي سالانه 500 هزار نفر در جهان بر اثر ریزگردها جان خود را از دست می‌دهند و بر اساس آخرين اعلام سازمان جهانی بهداشت سالانه 500 هزار نفر در جهان بر اثر ریزگردها دچار مرگ و میر می شوند.
* كانون آلودگي ها كجاست؟
بر اساس آخرين اخبار سازمان هواشناسي و بررسي هاي انجام شده بيشترين گرد و غبارها از طريق كشورهاي سوريه، تركيه، عربستان و عراق به كشورمان وارد شده است.
بررسي هاي انجام شده طي 10 سال گذشته نشان مي دهد كه استان هاي آذربايجان غربي و شرقي، يزد، كهكيلويه و بويراحمد، هرمزگان، خوزستان، ايلام، مركزي، لرستان، كرمانشاه، يزد، همدان وگيلان تعداد روزهايي كه شعاع ديد به زير دو كيلومتر رسيده40 درصد افزايش داشته ضمن اينكه غلظت آلايندگي ريزگردها هم با افزايش 30درصدي همراه بوده است.
همچنين براساس گزارش سازمان هواشناسی چهار استان ایران طي 10سال سال گذشته، از 120 تا 140 روز گرفتار گرد و خاک بوده اند و اين در حالي است كه هنوز علت اصلي هجوم ريزگردها مشخص نشده است.
*احداث سدهاي متعدد در ترکيه عامل اصلي پديده گرد و غبار
براساس يافته هاي سازمان هواشناسي يكي از مهمترين علل شکل گيري پديده گرد و خاك احداث سدهاي متعددي است كه توسط تركيه طي سال هاي گذشته ساخته شده و اين مساله بخش اعظم نخلستان هاي عراق را از بين برده و هورهاي اين منطقه را خشک کرده است.
از آنجا که هورها در مناطق كويري به عنوان فيلتر هوا عمل مي كنند با خشک شدن هورهاي عراق و انتقال آب هاي آن توسط كانال هاي متعدد به بخش هاي ديگر و حاکم شدن خشكي بر اين منطقه، ريزگردها افزايش يافته اند.
* مالچ پاشي آخرين راه حل مهار ريزگردها
يكي از مسايل مهم در مهار ريزگردها و ذرات آلوده زيست محيطي، مالچ پاشي است. در اين شيوه با احياي تالاب ها، خراب كردن سدها، درختكاري، باروري ابرها، تثبيت خاك و حتي آب پاشي تا حدودي آلودگي ها مهار مي شود، البته اين روش جزء راهكارهايي است كه بايد در بلند مدت ادامه داشته باشد و انجام آن در کوتاه مدت نتيجه بخش نخواهد بود و تا سه سال دوام فيزيكي داشته و مهار كننده است و بايد پس از آن اقدامات جدي ديگري دنبال شود.
*ورود مجلس و دولت به معضل ريزگردها
فراكسيون محيط زيست مجلس هشتم شوراي اسلامي بارها برنامه هايي را در راستاي مهار ريز گردها و كاهش آلودگي هوا ارائه كرده كه گويا اين برنامه ها هم تاثير مقطعي و موقت داشته اند و تاثير چنداني به جا نگذاشته اند اما بايد ديد مجلس نهم در اين باره چه تصميماتي اتخاذ خواهد کرد.
علي محمد احمدي نماینده دهلران، آبدانان دره‌شهر در مجلس نيز در مورد مهار ريزگردها اظهار داشت: مجلس براي حل معضل آلودگي ريزگردها و مبارزه با گرد و غبار برنامه هاي مختلفي تدوين كرده است.
وی ادامه داد: قرار است در نخستین فرصت با همکاری مجلس فراکسیونی از نمایندگان استان‌های درگیر با پدیده گرد و غبار تشکیل شود.
احمدي اضافه کرد: با تشکیل این فراکسیون موضوع بارش گرد و خاک در استان‌های مختلف کشور از طریق بین‌المللی پیگیری می‌شود.
وي تصریح کرد: بارش گرد و غبار طی سال‌های بیشتر مناطق جنوبی و غربی کشور را فرا گرفته و مشکلات متعددی را به وجود آورده است.
نماینده دهلران، آبدانان و دره‌شهر در مجلس، تاكيد كرد: حل این معضل به عنوان یک دغدغه اساسی در دستور کار نمایندگان مجلس قرار خواهد گرفت.
سيدشريف حسيني نماينده مردم اهواز نيز با تاكيد بر اينكه مساله آلودگي هوا و ريزگردها در كشور در حال همه‌گير شدن است، افزود: ريزگردها و گرد و غبار به سراسر كشور سرايت كرده و باعث آلودگي هواي كشور شده و در مناطق مختلف تنها از بعد شدت و ضعف متفاوت است.
وي گفت: متاسفانه اين مساله به معضل و مشكل هميشگي مردم مناطق مركزي و خصوصا جنوبي كشور از جمله خوزستان تبديل شده است.
حسيني با بيان اينكه ديدن آسمان آبي به روياي مردم جنوبي كشورمان تبديل شده، افزود: مردم استان خوزستان منتظر هستند تا شايد يك بار ديگر آسمان آبي را ببينند.
وي ادامه داد: سال گذشته يك ميليارد دلار بودجه براي كنترل و مهار ريزگردها در اختيار دولت قرار داده شد و امروز از كميته ويژه‌اي كه رئيس‌جمهور براي كنترل اين آلودگي تعيين كرده بود مي‌خواهيم كه درباره چگونگي هزينه‌كرد يك ميليارد دلار گزارش دهد كه چگونه و در چه راهي اين رقم را خرج كرده است.
منتخب مردم اهواز در مجلس نهم با اشاره به تذكر مجلس هشتم درباره اين موضوع گفت: با وجود تذكر مجلس نسبت به اعلام گزارش دولت درباره چگونگي هزينه‌كرد يك ميليارد دلار، دولت همچنان هيچ گزارش كاري به مجلس تقديم نكرده است.
وي يادآور شد: موضوع ريزگردها مساله‌اي بسيار مهم و جدي است كه بايد نسبت به آن توجه بيشتري صورت گيرد، زيرا سيستم اقتصادي و معيشتي برخي مناطق و استانهاي كشور را مختل كرده است.
* قوه مجريه براي ريزگردها چه كرده است؟
محمدي زاده رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در اين خصوص با اشاره به اينكه 23 استان كشور درگير پديده گرد و غبار هستند، از ارسال نامه گله‌آميز ايران به طرف عراقي خود در اين كشور خبر داد.
رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه 17 كشور در منطقه ما متاثر از پديده ريزگردها هستند گفت: علاوه بر ايران، كشورهاي منطقه نيز با اين پديده مواجهند و اين در حالي است كه تنها 10 درصد مشكل گرد و خاك متعلق به داخل كشور و حدود 90 درصد مربوط به خارج از كشور است.
وي با اشاره به اينكه تالابها خود توليدکننده ريزگردها هستند، افزود: براساس توافق صورت گرفته با سازمان جنگل‌ها عمليات مالچ پاشي براي 150 هزار هكتار از عرصه‌هاي بياباني كشور كه جزء كانون‌هاي گرد و خاك هستند، امسال اجرايي مي‌شوند.
وي تصريح كرد: عمليات مالچ پاشي و تثبيت شن‌هاي روان به طور جدي در دستوركار قرار گرفته به شكلي كه از سال گذشته اين عمليات در 200 هزار هكتار از عرصه‌هاي استان خوزستان آغاز شده است.
رييس سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه متقاعد كردن كشور عراق نيز يكي از مسائل عمده در زمينه برخورد با پديده ريزگردهاست، اظهار داشت: خوشبختانه صحبت‌هايي در اين خصوص انجام شده است و اخيرا هم نامه گله آميزي به طرف عراقي ارسال شده و خواستار عملياتي كردن طرح‌ها شده‌ايم كه اميدواريم قول‌هايي كه داده‌اند هرچه سريعتر اجرايي شود.
رييس سازمان حفاظت محيط زيست همچنين گفت: تنها راه حفاظت و صيانت از آب سد سازي نيست و در جلسه شوراي عالي آب كه با حضور رييس جمهوري برگزار شد ه و توصيه رئيس جمهور و نظر سازمان حفاظت محيط زيست اين است كه اگر بتوانيم آب را با عمليات آبخيزداري و آبخوان داري، نگهداري و به لايه‌هاي زيرين زمين تزريق كنيم كه قطعا از سدسازي بهتر است.
در ادامه معاون توسعه مديريت حقوقي و امور مجلس سازمان محيط زيست نيز اعلام كرد: در سال 91 بر خلاف سال 90 كه صد ميليارد تومان اعتبار براي مهار ريزگردها و ساماندهي تالابها و درياچه ها بودجه اختصاص داده شده بود رديف بودجه خاصي براي اين مباحث در نظر گرفته نشده است.
به گفته شيخ نيا يكي از مهمترين چالشهاي امروز محيط زيست بحث ريزگردها، تالابها و درياچه هاست كه در سال 90 اعتباري معادل 100 ميليارد تومان براي اين مباحث در نظر گرفته شد كه براي اولين بار صددرصد اين منبع مشخص شده نيز تخصيص داده شد. البته اقداماتي كه در راستاي كاهش ريزگردها و گرد و غبار و همچنين ساماندهي تالابها و درياچه ها با اين اعتبار انجام شد در پايان سال 90 به خوبي قابل مشاهده بود.
اما طبق آخرين اخبار سازمان محيط زيست كشور، سال گذشته در راستاي مهار ريزگردها، مالچ پاشي توام با نهال كاري 480 هكتار از بيابان هاي كشور انجام شده و اين مسئله را مي توان اقدام بسيار موثري در مهار اين پديده دانست.
با وجود تاكيد دولت و رايزني هاي صورت گرفته در مجلس و همچنين برآيند نگاه مثبت مجلس همچنان شاهد ادامه اين پديده در بسياري از استانهاي کشور هستيم و بايد ديد برنامه هاي مسئولان و همکاري کشورهاي درگير تا چه حد خواهد توانست در مرتفع شدن مشکل ريزگردها موثر باشد./پ3
