به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران از یاسوج ؛ سرزمینی كه اینك به نام كهگیلویه و بویراحمد در جغرافیای سیاسی ایران ثبت شده است همچون سایر نقاط ایران زمین، روزهای گریه زنان و كودكان ایرانی را هنگام حمله ها و شادی آنان را هنگام پیروزی ها به یاد دارد.
این سرزمین نسبت به دوره های پرفراز و نشیب ایران گاهی در اوج شكوه بود و گاهی چنگ در چنگ فقر با سرنوشت مبارزه می كرد.
تپه های آن یادگار مادران و پدران ما را در خود پنهان كرده است، كوزه هایی كه دختركان از سر چشمه ها آب می آوردند هنوز زیبا و پرنقش و نگار است، گویا كه پس از قرنها منتظر دختر بچه هایی است كه هنگام حمله سربازان مغول نقش بر زمین شدند.
در قلعه ها، هنوز بوی باروت و صدای شمشیر می آید، گویا جنگ هنوز تمام نشده است، گویا هنوز اسكندر شمشیر می زند و جوانان ایرانی رخ در رخ او ایستاده اند، گویا هنوز، مردمان رومی لباس رزم پوشیده اند و در نبرد با جنگ جویان ایرانی نفس نفس می زنند.
گویا هنوز پیرمردی با ریشی بلند و سفید و چهره ای نورانی در مسجد چهل ستون بلاد شاپور نماز می گذارد و گویا بازار پررونق این شهر صفوی هنوز باز است و مشتری و فروشنده سرگرم چانه زدن برای قیمت كالاهای گران و ارزان خود هستند.
در موزه یاسوج، كه خلاصه ای است از تاریخ كهگیلویه و بویراحمد، اشیای فلزی شامل انواع ظروف فلزی، نظیر كاسه، جام و گلدان، ابزار آلات جنگی مانند خنجر، شمشیر، پیكان و ابزار آلات تزئینی مانند مهره‌ها، گوشواره ها، حلقه ها و النگوها، همچنین سكه های دوران ساسانی و متعلق به پادشاهانی چون خسرو دوم و سكه‌های دوره الیمایی و چند مهره از دوره ساسانی نگهداری می شود.
یكی از برجسته ترین اشیائی كه در موزه یاسوج نگهداری می‌شود قطعه‌ای از نقش برجسته شاپور اول ساسانی است كه برروی سنگ حفاری شده است.

در موزه یاسوج همچنین اشیایی از دوره اسلامی شامل سكه های اوایل اسلام، سكه های عهد صفوی و قجری، ظروف چینی آبی و سفید و اشیای دیگر چون خنجر و باروت نگهداری می شود.
از دیگر اشیای موزه یاسوج می‌توان به سنگ‌های قیمتی با نام احجار كریمه یاد كرد كه جنبه‌های تزئینی و یا مذهبی آن نزد ایرانیان باستان اهمیت ویژه‌ای داشت.
مسجد چهل ستون دهدشت در شمال بافت تاریخی دهدشت و احتمالا در محل یكی از دروازه‌های اصلی ورودی شهر ساخته شده است.
مسجد جامع دهدشت در شرق بافت تاریخی دهدشت و به فاصله اندكی از امامزاده معصوم(ع) واقع شده است. بنا از آثار شهر دوره اسلامی و صفوی دهدشت است كه در دو طبقه ساخته شده است.
تپه ملاكانیه به عنوان یك تپه تاریخی به هزاره سوم پیش از میلاد و سده هشتم تا دهم هجری قمری تعلق دارد كه در یك كیلومتری روستای بادنگان علیای یاسوج واقع شده است.
تپه دم چنار كه یكی از تپه های پیش از تاریخ است، در نزدیكی روستای دم چنار یاسوج است.
تل مهره ای در یك كیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار گرفته است كه یكی از تپه های ما قبل تاریخ در استان است كه به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد.
تل خسرو تپه ای در جنوب شهر یاسوج است كه به فاصله ای كمتر از چند كیلومتری آن قرار دارد و پرفسور گاوبه ایران شناس مشهور، این مكان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است.
نقوش برجسته تنگ سروك در بهمئی به صورت سه ستون سنگی یكپارچه و بلند دیده می‏شود كه بر روی آن‏ها نقش افراد مختلف در حالت‏های گوناگون حجاری شده‏اند و می‏توان آن‏ها را از لحاظ زیبایی با نقوش برجسته تخت جمشید مقایسه كرد.
هر یك از این ستون‏ها به خط نوشته‏هایی آراسته هستند كه نشان‏دهندة خطوط باستانی است. این نقش برجسته كه بر صخره ای در یك دره بلند از پایه های زاگرس در شهرستان كهگیلویه تراشیده شده، به یك شاهزاده الیمائید كه یك شاهزاده نشین تابع اشكانیان بوده منسوب است.
نقوش برجسته تنگ سروك در سال 1841 میلادی به وسیله «آقای بارون دبود» (سیاح روسی) تشخیص داده شد و برای اولین بار آقای الستین در كتاب موسوم به جاده های قدیم ایران غربی منتشر شد.
آتشكده خیرآباد در سمت راست جاده دهدشت ـ بهبهان و در یك كیلومتری شمال روستای «ده‏وه» خیرآباد و در طرف چپ رودخانه خیرآباد واقع شده كه به دوره ساسانی مربوط است.
سه آتشكده‏ گل سرخدان، هر یك به فاصله 50 متری دیگر بنا شده است كه 'مقدسی' از این آتشكده‏ها با نام' كتیبه المجوس' یا' آتشكده آتش‏پرستان' نام می‏برد.
پل های پاتاوه در 15 كیلومتری كوه دنا در بویر احمد سفلی كه دیواره های بلند و غیرقابل عبوری دارد قرار گرفته است و آثاری همراه با پلهایی بزرگ و قلعه هایی مشرف بر رودخانه قرار گرفته اند.
این ناحیه به دلیل ویژگی های اقلیمی و جغرافیایی، یكی از راههای اصلی تیسفون، استخر و شوش، بهبهان و اصفهان بوده كه كاروانیان از آن عبور می كرده اند.
پل‏های باستانی خیرآباد یا پل سفلایی، در 9 كیلومتری خیرآباد گچساران، كه ویرانه‏هایی از دو پل و یك چهار طاقی باقی مانده است.
بنای این پل ، به اواسط دوره اولیه اسلامی مربوط است و دست كم سه نوسازی بزرگ كه آخرین آن در زمان سلسله صفویه صورت گرفته بر روی آن انجام شده است.
تخت شاه ‏نشین كه پایه‏ای از سنگ‏های حجاری شده دارد، با آثار دوران هخامنشی واقع در مسیر جاده قدیمی بین خوزستان و فارس(بهبهان ـ دهدشت ـ پاتاوه) قابل مقایسه است كه در 5/1 كیلومتری جنوب غربی روستای پاتاوه شهرستان یاسوج واقع شده است.
پایه های پل قدیمی كنا، پل تاریخی خیری و محمدخان، پل دختر، پل بریده و پل پریم (پرین) از دیگر پل های تاریخی این استان به شمار می روند.
كاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت و در كنار مجموعه حمام كاروانسرا، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع شده است. بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است كه با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده است.
كاروانسرای تل گندم كش محمد آباد، از دیگر كاروانسراهای تاریخی استان كهگیلویه و بویر احمد است كه در شهرستان كهگیلویه و یك كیلومتری غرب روستای بوای سفلیدوران قرار شده و به دوره صفویه تعلق دارد.
بازار دهدشت، شامل محوطه‌ای گسترده كه تقریبا شهر قدیم بلاد شاپور را به دو نیمه تقسیم كرده است.
این محوطه كه در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت واقع شده از یك راسته بازار به طول حدود 500 متر كه از حدود مسجد جامع شروع و تا محدوده كاروانسرا و امامزاده جابر كشیده شده است. در داخل این راسته حجره‌های بازاریان در اندازه‌های گوناگون ساخته شده است.
قلعه چص گچ در حدود 30 كیلومتري جنوب غربي دهدشت در میان كوه‌هاي گچي و در جوار آتشكده‌هاي سه گنبدان قرار گرفته است.
وسعت این قلعه كه به در مهتابي هم معروف است، كه احتمالاً به دلیل قدمت تاریخي و همجواري با آتشكده سه گنبدان، محلي معتبر براي ایرانیان قدیمي (زرتشتیان) بوده است.
دژ سلیمان كه احتمالاً از قلعه های جنبش اسماعیلیان است، در كنار روستای سلیمان و در حدود 15 كیلومتری جنوب غربی شهرستان گچساران قرار دارد.
قلعه 'مانگشت' مهم ترین قلعه عصر اتابكان لرستان، است. اتابك افراسیاب (695-688 ه.ق) بعد از تجزیه ایالات كهگیلویه از فارس و پیوند آن به لرستان در اثر فشارهای وارده ناگزیر شد به این قلعه پناه ببرد، اما پس از لغو الحاق كهگیلویه به لرستان توسط ارغون خان مغول (690-680 هـ.ق) افراسیاب از دژ مانگشت فرود آمد. این دژ كه در حدود 2 كیلومتری دره بهمئی قرار دارد، مرز مشترك ایلات جانكی و بهمئی است.
قلعه های دختر نیز از جاذبه های تاریخ استان است كه قدمت این گونه قلعه ها به عهد مهرپرستی، خدای مادینه و فرشته باروری ایرانیان قدیم مربوط می شود.
قلعه های دختر معمولاً جایگاه آتشكده های بزرگ و كوچكی بوده اند و به فرشته باروری اهدا شده اند.
بسیاری از آن ها در نواحی مختلف این استان به همین نام معروف شده اند. از جمله این قلعه ها می توان به قلعه دختر دشمن زیاری، قلعه دختر كلانك تراب، قلعه دختر امامزاده، قلعه دختر گود سرخ اشاره كرد./س