باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - تحقیقات غارشناسی سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۸ باستان شناسان خارجی در لرستان نشان می‌دهد پهنه خاکی این استان شاهد تکامل تمدن بشری و شکوفایی آن است.
کفایت حفره‌ای در دل کوه یا فرورفتگی صخره‌ای برای زیستن انسان در گذشته‌های دور، تمدنی از زیستن به نام غارنشینی را شکل داده که امروز لرستان دارای یکی از غنی‌ترین آنها است.
خرم‌آباد، از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفته است که این شهر تنها با داشتن هفت غار باستانی منحصر‌به‌فرد، در جهان بی‌نظیر است. دره خرم‌آباد به شکل یو انگلیسی غار‌های هفت گانه را در خود جای داده است و از این رو در ثبت جهانی این منطقه مورد توجه قرار گرفته است.
غار‌های هفت گانه کلدر، قمری، گیلوران، یافته، کنجی و دو پناهگاه صخره‌ای گر ارجنه و پاسنگر در دره تاریخی خرم‌آباد جای گرفته‌اند که به عنوان بخشی از پرونده ثبت جهانی این دره، توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در حال مرمت و بهسازی هستند.
علاوه بر این، هفت غار درون یک شهر در هیچ کدام از کشور‌های جهان وجود ندارد؛ اما دره خرم‌آباد با قدمت حضور انسان‌های نئاندرتال، این غار‌های طبیعی باستانی را در دل خود جای داده است.
۱۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای در سرزمین باستانی لرستان
محمدیان کارشناس غارشناسی در میراث فرهنگی و گردشگری لرستان گفت: در استان تاکنون بالغ بر ۱۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وی افزود: مهترین غار‌هایی که تاکنون در استان لرستان شناسایی شده‌اند در دره خرم آباد قرار دارند که ۱۷ غار و پناهگاه صخره‌ای در این دره از اهمیت زیادی برخوردار هستند که در بین تمام باستان‌شناسان ایرانی و خارجی شناخته شده هستند.
محمدیان بیان کرد: مهمترین این غار‌ها عبارتند از غار قمری. غار کنجی. غار یافته. غار کلدر. پناهگاهی صخره‌ای گرارجنه و پاسنگر می‌باشند.
غار‌هایی با قدمتی بیش از ۴۰ هزار سال
کارشناس غارشناسی در میراث فرهنگی و گردشگری لرستان افزود: براساس مطالعات و کاوش‌هایی که در سال ۱۹۶۳ توسط فرانک هول در بعضی از این غار‌ها انجام شد ابزار‌های سنگی و داده‌ای جانوری زیادی به دست آمد که قدمت این غار‌ها در بر اساس این مطالعات حدود ۴۰ هزار سال تخمین زده شد.
محمدیان با اشاره به اینکه بعد از انقلاب اسلامی نیز باستان شناسان زیادی این غار‌ها را مورد بررسی قرار داده‌اند که آقایان بیگلری، روستایی، وحدتی نسب در مورد این غار‌ها مطالبی در مجلات معتبر به چاپ رسانده‌اند و قدمت غار کلدر بر اساس مطالعات جدید بیش از ۵۰ هزار سال را تخمین زدند.
وی گفت: پیشنهاد ثبت جهانی دره خرم آباد به دلیل وجود این غار‌ها و قدمت و اهمیت آنها اتفاق افتاده است و پرونده ثبت جهانی دره خرم آباد با محوریت غار‌های پیش از تاریخ است.
غار کلدر، آغاز دوران زیست انسان‌های هوشمند
عطا حسن پور مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری لرستان با بیان اینکه غار "کلدر" خرم آباد در پنج کیلومتری شمال شهر خرم آباد به شماره ۱۸۷۹۶ در فهرست آثار غیر منقول کشور به ثبت رسیده است؛ یادآور شد: مطالعات باستان شناسی در این غار نتایج جدیدی از قدمت دره خرم آباد را نشان داد که قدمت این منطقه را از ۴۰ هزار سال به ۵۴ هزار سال پیش رسانده است.
وی اضافه کرد: پارینه سنگی میانه منتسب به دوره زیست انسان‌های نئاندرتال و غار کلدر در مبحث پارینه سنگی جدید (دوران زیست انسان‌های هوشمند (Home-Sapiens با قدمت ۵۴ هزار و ۴۰۰ سال، تا به امروز قدیمی‌ترین محوطه پارینه سنگی جدید ایران است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ادامه داد: طی مطالعات ۲ سال اخیر بخشی از جمجمه انسان هوشمند در غار کلدر خرم آباد کشف شد که به این غار جایگاه جهانی بخشیده و تکمیل کننده نظریات کارشناسان پیرامون فرآیند موج دوم مهاجرت انسان‌های هوشمند یا هموساپین به اروپا است.
از کاوش باستان شناسان اروپایی تا یافته‌های ۵۰ هزار ساله
حسن پور همچنین گفت: غار" قَمَری" یا اشکفت قمری مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان بالای سفیدکوه مشرف به گرداب سنگی خرم‌آباد سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده که کاوش رسمی آن سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۸ توسط پروفسور فرانک هول و باستان‌شناسان دانشگاه رایس انجام شده است.
وی اضافه کرد: "یافته" نیز یک غار پیش از تاریخ در مرکز لرستان و ناحیه‌ای بین شهر خرم‌آباد و چگنی بوده که دارای بقایایی از زندگی عصر پارینه‌سنگی جدید است و از همین روی اهمیت زیادی در مطالعات باستان شناسی خاور نزدیک و اروپا دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان افزود: یکی از قدیمی‌ترین مدارک استفاده از زیورآلات ساخته شده از صدف و دندان در این غار یافت شده است که حدود ۳۵ هزار سال قدمت دارد و سال ۱۳۸۴ دوره جدیدی از کاوش‌های علمی توسط هیات مشترک ایران و بلژیک به سرپرستی مارسل اوت، فریدون بیگلری و سونیا شیدرنگ در آن انجام شد.
حسن پور ادامه داد: همچنین بنابر تاریخ گذاری‌هایی از طریق آزمایش رادیو کربن در غار "کنجی" دره خرم آباد قدمت آثار یافت شده در این مکان، متجاوز از ۵۰ هزار سال پیش است و سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۴۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
وی در خصوص غار "گیلوران" گفت: این اثر با ۱۶ متر عمق و ۱۷ متر عرض در جنوب غربی دره خرم آباد می‌باشد که سال ۱۳۸۱ با شماره ۵۹۷۱ به ثبت آثار تاریخی رسیده است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان کاوش‌های انجام گرفته در این غار از جمله تراشه‌های بسیار، قطعات رتوش ساخته شده از تراشه ها، سنگ مادر، ابزار‌های دندانه دار و خراشنده‌های جانبی نشان می‌دهد مصنوعات دوره پارینه سنگی جدید را معرفی می‌نماید.
حسن پور با اشاره به وجود ۲ پناهگاه صخره‌ای در خرم آباد نیز افزود: پناهگاه سنگی "گرارجنه" به طول بیش از ۱۴ متر مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان و دارای شماره ثبت ملی ۱۳۱۱۷ در سال ۱۳۸۴ می‌باشد که همچون غار قمری توسط فرانک هول و فلنری کاوش شده است.
وی ادامه داد: غار یا پناهگاه سنگی "پاسنگر" به ۲ دوره فرهنگی برادوستین و زارزین تعلق دارد و و صدف کفه‌ای با اندازه‌های مختلف در این غار کشف شده است که یکی از آنها در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.
غار‌های منحصر‌به‌فرد، درب‌هایی که برای ثبت جهانی خرم آباد گشوده شدند
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با اشاره به بازدید ارزیاب یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) از این غار‌ها و قلعه تاریخی فلک الافلاک برای ثبت جهانی دره خرم آباد اظهار داشت: یکی از پیوست‌های این پرونده جهانی، غار‌های هفت گانه است.
حسن پور افزود: این غار‌ها در گذشته به عنوان یک فضای مرده شهری رها شده بودند که اکنون علاوه بر ایجاد مسیر دسترسی و درب ورودی، ساماندهی و نورپردازی شده و تمام زیرساخت‌های سرمایه گذاری با همکاری همه دستگاه‌ها مثل محیط زیست آماده شد.
وی بسته سرمایه گذاری گردشگری برای این غار‌ها را در نوع خود بی نظیر دانست و گفت: این آمادگی وجود دارد مدیریت و بهره برداری غار‌ها با پیوست مجموعه تفریحی گردشگری بام خرم آباد به یک سرمایه گذار ارائه شود.
غار‌های هفت‌گانه خرم‌آباد؛ ارتقاء جایگاه لرستان در نقشه گردشگری جهان
غار‌های هفت‌گانه خرم‌آباد نقش بسیار مهمی در پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد ایفا می‌کنند. این غار‌ها با داشتن ویژگی‌های طبیعی و تاریخی منحصر‌به‌فرد، یکی از اجزای اصلی این پرونده جهانی هستند.
حضور انسان‌های نئاندرتال در این منطقه و پشتوانه‌های باستان‌شناسی ارائه شده توسط غار‌های مختلف، ارزش تاریخی و فرهنگی این دره را به طور قابل توجهی افزایش داده است. ثبت جهانی این منطقه توسط یونسکو باعث شده تا توجه جهانیان به غار‌های خرم‌آباد جلب شود و گردشگران بیشتری به این منطقه علاقه‌مند شوند.
این امر نه تنها به حفظ و نگهداری این غار‌ها کمک می‌کند، بلکه به ارتقاء جایگاه لرستان در نقشه گردشگری جهان نیز منجر می‌شود.