مزارع حاصلخیز زعفران خراسان شمالی در سرمای سحرگاهان پاییز پذیرای دست‌های پینه بسته‌ی مردان و زنانی است که در میان لطافت برگ‌های ظریف، معطر و خوش رنگ زعفران، گل‌های زیبا را از ساقه‌های کوچک و تُرد چیده و بر خرمنی از طلای سرخ فرو می‌ریزد.
اما در پس و پشت زیبایی‌های مزارع زعفران، دلهره بارش باران در ورای چهره کشاورزان منطقه نمایان می‌شود و اینجاست که دست خشن روزگار برکت آنها را بر باد می‌دهد و غرش آسمان و باران رحمت الهی را تبدیل به زحمت می‌شود و تمامی محصول آنها را خراب می‌کند.
زعفران کاران خراسان شمالی در این روز‌ها خواب و استراحت ندارند چرا که در جمع آوری این محصول ارزشمند و حساس نباید غفلت کرد، زیرا گل این ارغوانی زیبا بعد از یک روز پژمرده می‌شود و دیگر قابل برداشت نیست.
کشاورزان در این فصل از سال یک نگاه به آسمان دارند تا باران محصول آنها را خراب نکند، نگاهی هم به جمع آوری سریع گل دارند، سپس محصول را به شهر و روستا‌های مجاور می‌رسانند و کلاله‌های سرخ و با ارزش را از داخل گل بیرون می‌کشانند و به ازای پاک کردن هر کیلوگرم گل ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان به پاک کننده‌ها دستمزد پراخت می‌کنند.
سرما بلای جان زعفران‌کاران
گل زعفران در این فصل از سال با آب و هوا جنگی متقابل دارد و این محصول مهم زمانی برداشت می‌شود که هوا آفتابی باشد و گل چهره خود را نشان دهد تا پرچم‌های آن به راحتی از درون گل بیرون کشیده شود و چنانچه بارانی ببارد گل‌ها چسبیده می‌شود و محصول کشاورز بر باد می‌رود.
علاوه بر تغییر اقلیم و خشکسالی که مشکلات کشاورزان را در سال‌های اخیر افزایش داده، بارش باران بی موقع نیز به یکی از چالش‌ها تبدیل شده و جاری شدن سیل در ماه‌های گذشته از جمله آن مشکلات است.
اینک نیز زعفران کاران در فصل برداشت گل، دغدغه بارش باران را دارند چرا که گل‌های نازک و با طراوت طلای سرخ پژمرده می‌شوند و کیفیت خود را از دست می‌دهند که حتی خیس شدن این محصول باعث سخت پاک کردن گل نیز خواهد شد.
متاسفانه سرمازدگی در سال زراعی گذشته باعث افت محصول و بالا بودن هزینه‌های تولید زعفران در خراسان شمالی شد.
یکی از زعفران کاران فاروجی در این خصوص می‌گوید: متاسفانه سرمازدگی در سال زراعی گذشته باعث افت محصول و بالا بودن هزینه‌های تولید نیز رمقی برای کشاورزان نگذاشته است.
علی یگانه می‌افزاید: علاوه بر این زعفران کاران در فصل پیک برداشت ضمن کاهش تولید با کمبود نیروی کار برای جمع آوری گل زعفران و همچنین پاک کردن گل مواجه هستند و دستمزد کارگر برای جمع آوری گل نیز در این ایام بالا است و هر کارگر روزانه سه میلیون ریال دستمزد دریافت می‌کند که در این صورت هزینه تولید با برداشت همخوانی ندارد.
وی رعایت نکردن زمان برداشت این محصول را از چالش‌های اصلی این فص زعفران کاران دانست و می‌افزاید: با وجود اینکه گل زعفران را در استان‌های دیگر قبل از طلوع آفتاب جمع می‌کنند، اما در این خطه نیرو‌های کارگری زودتر از ۹ صبح در سر کار حاضر نمی‌شوند.
این کشاورز می‌گوید: زمان برداشت گل زعفران در کیفیت این محصول تاثیر گذار است و در این خطه علاوه بر نبود نیروی انسانی برای برداشت زودهنگام، وجود شبنم صبحگاهی نیز مانع جمع آوری قبل از طلوع آفتاب خواهد شد چرا که این امر نیز موجب کاهش کیفیت می‌شود و همچنین پاک کردن گل خیس نیز مشکل ساز است.
زمان سنجی مناسب در برداشت
استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد شیروان در خصوص زمان سنجی مناسب برداشت زعفران می‌گوید: زمان برداشت زعفران با رسیدن دمای پیاز به هشت درجه سانتیگراد آغاز می‌شود و بسته به دمای هر منطقه از اوایل آبان ماه و اوایل آذر ماه آغاز می‌شود.
فرشید ابراهیم زاده می‌افزاید: برداشت زعفران در منطقه خراسان قبل از طلوع آفتاب انجام می‌شود و در برخی مناطق مثل غرب کشور از ساعت هشت صبح گلدهی شروع می‌شود و تا بعد از ظهر یا عصر ادامه دارد.
زمان برداشت زعفران با رسیدن دمای پیاز به هشت درجه سانتیگراد آغاز می‌شود و در منطقه خراسان قبل از طلوع آفتاب انجام می‌شود.
وی عنوان می‌کند: نکته مهمی که باید مورد توجه قرار داد این است که کاشت زعفران در سال اول محصول چندانی نخواهد داشت و ممکن است فقط تعدادی از پیاز‌های درشت گل دهند و کشاورزان باید توجه کنند که زمان برداشت زعفران محدود است و شما باید بین زمان برداشت، مساحت مزرعه و تعداد کارگران‌تان تناسب لازم را ایجاد کنید.
این استاد دانشگاه می‌گوید: زمان برداشت زعفران در حدود ۲ الی سه هفته پس از ظهور اولین گل به طول می‌انجامد از روز هفتم تا روز چهاردهم بیشترین میزان گلدهی را در مزرعه خواهید داشت و چیدن زعفران قبل از طلوع آفتاب زمانی که گل‌های زعفران به‌صورت غنچه‌های نیمه‌باز است، انجام می‌شود.
ایران ۹۰ درصد از سطح زیر کشت و ۸۹ درصد تولید محصول زعفران را به خود اختصاص داده است و خراسان شمالی در سطح زیر کشت و تولید زعفران بعد از خراسان رضوی و جنوبی رتبه سوم را در بین استان‌های کشور دارد و سرانه مصرف این محصول ۰.۷ گرم در سال به ازای هر نفر است و زعفران بیشتر با هدف صادراتی کشت می‌شود.
زعفران در هشت شهرستان خراسان شمالی کشت و کار می‌شود که فاروج رتبه اول را دارد و شرایط مناسب اقلیمی، سازگاری، نیاز آبی کم، عملکرد و درآمد اقتصادی مناسب، ارتقای دانش فنی زعفران کاران و سهولت نگهداری آن از عوامل مهم توسعه این محصول صادراتی در استان است.
پیش بینی می‌شود که امسال ۲۹ تُن زعفران از سطح کشتزار‌های این استان برداشت شود که نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که از این سطح حدود ۴۷ هزار هکتار باغ و مابقی زراعت است.
منبع:ایرنا