طرح مترو یا همان قطار شهری قم در سال ۱۳۹۰ با مناقصه ۸۶۰ میلیارد تومانی که بزرگ‌ترین مناقصه تاریخ قم بود آغاز و در سال ۹۴ که دکتر سقائیان‌نژاد سکاندار شهرداری قم شد این پروژه پیشرفت قابل قبولی نداشت.
طی ۶ سال اخیر هم توفان‌های متعدد اقتصادی و ارزی و مشکلاتی که تحریم‌ها به بار آورد، بسیاری از پیگیری‌ها برای تأمین واگن، تجهیزات و… را بی‌ثمر گذاشت. خط یک متروی قم به طول ۱۴.۸ کیلومتر و ۱۴ ایستگاه عبوری در حال احداث است. فاز نخست خط یک مترو قم در قالب ۶ ایستگاه حدفاصل قلعه کامکار تا میدان مطهری قرار دارد.
خط ۲ مترو نیز به طول ۲۸ کیلومتر از اراضی ۵۶۰ هکتاری طرح نهضت ملی مسکن در شهرک پردیسان آغاز و در محدوده میدان ۷۲ تن و بلوار شهید خداکرم به پایان می‌رسد. حال با توجه به بعد گردشگر پذیر بودن شهری مانند قم که در زمره شهر‌های مقصد گردشگری مذهبی است در این شهر گره‌های ترافیکی چالشی است که زائران و مجاوران با آن روبرو هستند و سالیانی است که منتظر تعیین تکلیف این ابر پروژه برای توسعه گردشگری و رفع ترافیک هستند.
اما در کنار این کش و قوس‌ها این روز‌ها پروژه قطار شهری با مشکلات دیگری از جمله جریان و عدم شفاف‌سازی روبرو است که به همین دلیل دست اندرکاران قطار شهری را بر آن داشت تا با دعوت از اصحاب رسانه برای بازدید از مراحل اجرای فاز نخست این پروژه مطلع و طی نشست خبری سوء تفاهم ایجاد شده را برطرف کنند.
ورود دستگاه حفاری که چالش‌هایی به همراه داشته است
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم ظهر شنبه در جمع خبرنگاران گفت: سازمان بازرسی استان قم نیز اسفندماه سال گذشته طی یک گزارش مبسوط وجود سوء جریان در عملکرد این سازمان را رد کرده است، اما ایراد‌ها و مشکلات به وجود آمده ناشی از دستگاه حفاری است که در سال‌های ۹۱ و ۹۲ سازمان بازرسی ورود کرده و برای افراد متخلف پرونده‌هایی تشکیل داده است.
به گفته محمدرضا انگشت باف، سازمان بازرسی استان قم نیز اسفندماه سال گذشته طی یک گزارش مبسوط وجود سوء جریان در عملکرد این سازمان را رد کرده از سویی شورای سازمان قطار شهری شهرداری قم سال ۹۸ با امضای استاندار وقت و سایر اعضا، با خروج دستگاه حفاری از قم به اصفهان موافقت کرده‌اند.
متروی قم و وعده‌های ناتمام
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم در پاسخ به این سؤال که از سرنوشت واگن‌های متروی قم چه خبر؟ اظهار داشت: طبق برنامه‌ریزی اولیه پروژه مترو باید طی ۶ سال به اتمام می‌رسید که به دلیل عدم تأمین دستگاه حفاری و همچنین هدایت بودجه‌ها به مونوریل، پیشرفت این طرح تا سال ۹۳ فقط ۵ درصد بود و این در حالی است که طبق زمان‌بندی باید هرسال شاهد پیشرفت ۲۰ درصدی می‌بودیم.
طبق آخرین برآورد‌ها هزینه احداث هر کیلومتر مترو حدوداً ۴۵ میلیون یورو یعنی ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است و هزینه حفاری هر متر تونل سنتی نیز ۳۵۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود
انگشت باف افزود: فاز نخست خط یک، به طول ۶ کیلومتر در قالب ۲ ایستگاه، به‌صورت کامل آماده بهره‌برداری بوده و منتظر تأمین واگن است و در حال حاضر ۹۶ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. سال ۹۶ قرار بود یک خط اعتباری بین ایران و روسیه فعال شود تا خرید واگن‌ها از یک شرکت روسی صورت پذیرد که در نهایت با توجه به فعال نشدن آن خط اعتباری و همچنین به دلیل عدم انعطاف و توجیه قیمتی به نتیجه نرسید.
متروی قم در کنار پروژه‌های مهم دیگری مانند فرودگاه و منوریل درگیر کش و قوس‌های مسئولانی است که اراده‌ای برای تعیین تکلیف این پروژه‌ها ندارند و با توجه به وضعیت اقتصادی و تحریم‌ها مشکلات این ابر پروژه‌ها انباشته و راهی برای سرانجام رسیدن آنها وجود ندارد.
مطابق مصوبات شورای عالی فنی کشور، اجرای پروژه خط یک مترو قم در دو فاز تعریف شده و به بهره‌برداری خواهد رسید که بر همین اساس و با توجه به محدودیت منابع و مشابه با افتتاح سایر خطوط قطار شهری در کلان‌شهر‌های کشور به‌صورت فازبندی و فاز نخست پروژه مترو قم نیز به طول ۶ کیلومتر و با ۶ ایستگاه (۲ ایستگاه مسافرگیر و ۴ ایستگاه عبوری) حدفاصل ایستگاه شهید مطهری تا شهدای کامکار و دپو پارکینگ تکمیل و راه‌اندازی می‌شود.
پروژه مهمی مانند مترو نباید متوقف شود
عباس حلوایی، معاون فنی و عمرانی شهرداری قم چندی پیش در یکی از جلسات قطار شهری قم گفته بود: موضوع قطعی برق و کمبود سیمان از مشکلات سال‌های گذشته است و باید برای این مشکلات، پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد و تأکید داریم پروژه مهمی مانند مترو نباید معطل تأمین بتن باشد و باید با نصب بچینگ بتن و دیگر راه‌های جایگزین این مشکل رفع شود.
وی افزوده بود: مرحله دوم متروی قم از میدان مطهری تا مسجد مقدس جمکران امتداد داشته که مابین دو ایستگاه آخر مسئله حفر تونل سنتی با قرارداد ۵۰۰ میلیارد تومانی در حال پیگیری است.
متروی قم در کنار پروژه‌های مهم دیگری مانند فرودگاه و منوریل درگیر کش و قوس‌های مسئولانی است که اراده‌ای برای تعیین تکلیف این پروژه‌ها ندارند و با توجه به وضعیت اقتصادی و تحریم‌ها مشکلات این ابر پروژه‌ها انباشته و راهی برای سرانجام رسیدن آنها وجود ندارد
طبق وعده‌هایی که در سازمان قطار شهری داده شده، بالغ بر ۱۲ کیلومتر از تونل خط A متروی قم حفاری شده است و قطعه انتهایی آن به طول هزار و ۸۰۰ متر از میدان بقیه الله تا مسجد مقدس جمکران باقیمانده است. محدوده قلعه کامکار به میدان شهید مطهری از قبل با تونل وصل شده و با اجرای این پروژه میدان مطهری و حرم مطهر به مسجد مقدس جمکران متصل و سپس وارد ساخت ایستگاه‌های فاز ۲ و خطوط مسیر می‌شود. این تونل که در حال احداث است به روش اتریشی و سنتی حفاری و لاینینگ می‌شود و در مدت ۲ سال تکمیل خواهد شد.
حال با توجه به این وعده‌های ناتمام و وقفه در بهره‌برداری هزینه‌های تمام شده متروی قم افزایش می‌یابد و با توجه به اعتبارات ناچیز ممکن است مشکلات دیگری گریبان گیر این پروژه مهم قرار گیرد طبق آخرین برآورد‌ها هزینه احداث هر کیلومتر مترو حدوداً ۴۵ میلیون یورو یعنی دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است و هزینه حفاری هر متر تونل سنتی نیز ۳۵۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
منبع:بازار