ایران در شمار ۱۰ کشور بلاخیز دنیا اعم از سیل، زلزله و خشکسالی به شمار می‌رود که اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش خسارات سیل و حفظ پوشش گیاهی تاثیر بسزایی دارد چراکه بنابر مطالعات مرکز پژوهشکده خاک از دهه ۳۰ تا اواخر دهه ۹۰ بیش از ۷ هزار و ۳۵۰ سیل در ایران اتفاق افتاده است که بیش از هزار و ۶۰۰ مورد آن با متوسط خسارت ۴۰ میلیارد تومان در دهه ۹۰ همراه بوده است. این درحالی است که با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری خسارت‌های سیل بیش از ۷۰ درصد کاهش می‌یابد.
بنابر آمار اعلامی از حدود ۱۲۵ میلیون هکتار حوزه‌های آبخیز کشور، حدود ۳۲ تا ۳۳ میلیون هکتار، مدیریت آبخیز انجام شده و ۹۰ میلیون هکتار آن همچنان باقی مانده است که در برنامه هفتم اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در سطح ۲۰ میلیون هکتار هدفگذاری شده است که تحقق این امر نیازمند تخصیص اعتبارات کافی است، در غیراین صورت همانند برنامه ششم موفق به اجرای کامل این سطح نخواهیم بود.
حسن وحید سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: اجرای طرح های آبخیزداری به صورت ویژه و با جدیت بیشتر در دستور کار بوده و با پیگیری‌های صورت گرفته باید اجرا و تکمیل این طرح‌ها بیش از پیش توسعه و ادامه یابد.
وحید با بیان اینکه اجرای درست پروژه‌های آبخیزداری یکی از مهمترین راهکارهای عبور از چالش‌ها و بحران‌های مختلف در حوزه منابع طبیعی است، افزود: با افزایش پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری علاوه بر حفاظت خاک و توسعه منابع طبیعی می‌توان به بهبود درآمد و اشتغال بومی‌های مناطق نیز کمک کرد.
سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر انجام پروژه‌های آبخیزداری جدید به صورت مشارکتی با بخش خصوصی گفت: تخصیص اعتبارات برای اجرا و تکمیل طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری با اولویت و به صورت ویژه در دستور کار است.
کاهش ۷۰ درصدی خسارت سیل با اجرای عملیات آبخیزداری
پرویز گرشاسبی معاون برنامه ریزی پژوهشکده خاک و آبخیزداری، گفت: بنابر آمار در سطح ۱۲۲ میلیون هکتار از عرصه های کشور عملیات آبخیزداری باید اجرا شود که تاکنون در سطح ۳۳ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اجرا شده است و در سطح ۹۰ میلیون هکتار دیگر باید اجرا شود.
به گفته او، بنابر ارزیابی صورت گرفته در نقاطی که عملیات آبخیزداری وآبخوانداری صورت گرفته است، خسارات سیل ۷۰ درصد کاهش می‌یابد.
گرشاسبی ادامه داد: در برنامه هفتم عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در سطح ۲۰ میلیون هکتار از اراضی باید اجرا شود که براین اساس اجرای ۹۰ میلیون هکتار طی ۴ برنامه امکان پذیر است که بخش خصوصی هم باید مشارکت کند.
طبق آمارهای اعلامی به طور متوسط سالانه ۱۶ تن خاک در هکتار هدر می رود که براین اساس اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت خاک باید با سرعت بیشتری انجام شود چراکه اجرای این عملیات در حفظ و ارتقای پوشش گیاهی تاثیر بسزایی دارد.
اجرای سالانه ۴ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری
در ادامه محمد فرامرز مدیرکل دفتر سیلاب و آبخیزداری سازمان جنگل‌ها گفت: از مجموع ۱۲۵ میلیون هکتار که امکان اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری وجود دارد، تاکنون در سطح ۳۲ میلیون هکتار این پروژه ها اجرا شده و در دست اجراست، همچنین ۲۰ میلیون هکتار مطالعه آماده اجرا داریم و ۷۰ میلیون هکتار مطالعه نشده است.
به گفته او، براساس برنامه هفتم سالانه ۴ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری باید انجام شود، اما اعتبارات بودجه به قدری نیست که جوابگوی این میزان باشد.
فرامرز با بیان اینکه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری راهکار نگهداری از بخشی از روان آب ها در بالادست هاست، گفت: طی برنامه‌های هفتم و هشتم اجرای عملیات آبخیزداری درمناطق بحرانی مرکزی جنوب و جنوب شرق به عنوان مهم ترین مناطق حوزه آبخوان ها، نیازمند حدود ۶۷۲ همت اعتبار است.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخیزداری سازمان جنگل ها ادامه داد: با توجه به بارش‌های اخیر در کشور و خسارت‌های مالی و جانی آن برای کاهش خسارات سیل، اجرای طرح آبخیزداری در کشور ضرورت دارد.
اجرای عملیات آبخیزداری راه حلی مناسب برای مدیریت تخریب سرزمین
حمید نوری مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها گفت: طبق مطالعات که جایابی و جانمایی کردند، ۱۴ میلیون هکتار اراضی مستعد پخش سیلاب در کشور وجود دارد که با مطالعات دقیق تر این سطح را تا ۳ میلیون هکتار بصورت مشخص اقدامات نفوذ آب و پخش سیلاب در مواقع سیلابی انجام می دهیم.
او با تاکید بر بکارگیری روش های جدید پخش سیلاب به منظور حفظ آب در زیرزمین افزود: کانون های تخریب بسیار متعدد است که بخشی مربوط به فرسایش آبی و بخشی فرسایش بادی است که در بحث فرسایش بادی نزدیک ۱۴ میلیون هکتار از سطح اراضی کشور در معرض کانون های برداشت ریزگردها هستند که حفاظت خاک از اراضی که در معرض فرسایش بادی قرار دارند، شیوه و روش های متفاوتی دارند.
نوری با بیان اینکه در سطح ۱۲۳ میلیون هکتار از عرصه های کشور قابلیت اجرای عملیات آبخیزداری وجود دارد، افزود: بنابر آمار در سطح ۳۲ میلیون هکتار عملیات انجام شده و در سطح ۹۰ میلیون هکتار اراضی آماده برنامه ریزی اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است که در برنامه هفتم در سطح ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری باید اجرا شود، از این رو ۷۰ هکتار مابقی را در برنامه هشتم باید برنامه ریزی کنیم.
او ادامه داد: مطابق برنامه هفتم اقدامات آبخیزداری، ۱۳۳ همت اعتبار نیاز دارد که در بودجه سالانه به تفکیک مورد توجه سازمان برنامه و بودجه قرار خواهد گرفت که برای ادامه راه راهی جزء مشارکت مردم نداریم.
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها با بیان اینکه اجرای عملیات آبخیزداری راه حلی مناسب برای کاهش تخریب سرزمین محسوب می شود، گفت: ارتقای پوشش گیاهی و مدیریت خشکسالی و کم آبی اثر گذار است به طوریکه با اجرای این عملیات ۳ تا ۹ تن در هکتار فرسایش خاک کاهش، آبدهی قنوات ۱.۵ تا ۳ برابر افزایش می یابد.
با توجه شرایط جوی و تغییر اقلیم در سنوات اخیر، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش خسارات سیل، خروج از بحران خشکسالی و ارتقای امنیت غذایی تاثیر بسزایی دارد، از این رو برای حفظ ارتقای پوشش گیاهی ومدیریت سرزمین اعتبارات کافی باید تخصیص یابد تا عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در سطح ۹۰ میلیون هکتار باقی مانده اجرا شود.
خبرنگار: آزاده محبی