حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی،کارشناس تاریخ اسلام و فعال رسانه در یادداشتی آورده است:ولادت حضرت محمد (ص) به عنوان آخرین پیامبر الهی، رویدادی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ بشریت محسوب می‌شود. مسلمانان بر این باورند که با ظهور ایشان، عصر جدیدی آغاز شده که در آن انسان‌ها به کمال اخلاقی و معنوی دست می‌یابند و جامعه‌ای عادلانه و براساس ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد. دلایل اهمیت این رویداد از دیدگاه اسلامی به شرح زیر است:
تکامل بشریت: پیش از اسلام، انسان‌ها در جهل و گمراهی به سر می‌بردند. با آمدن اسلام، انسان‌ها به شناخت خداوند و حقیقت زندگی دست یافتند و راه سعادت و رستگاری برای آنها روشن شد.
انقلاب در اندیشه و رفتار: اسلام به عنوان یک دین جامع، تمامی ابعاد زندگی انسان را شامل می‌شود و به اصلاح فرد و جامعه می‌پردازد. آموزه‌های اسلامی، ارزش‌های اخلاقی همچون صداقت، امانت‌داری، عدالت و برابری را ترویج می‌کند.
آغاز عصر عدل و داد: اسلام به عنوان دین عدالت و برابری، به مبارزه با ظلم و ستم می‌پردازد و جامعه‌ای عادلانه و براساس ارزش‌های الهی را به عنوان آرمان خود معرفی می‌کند.
توسعه علمی و فرهنگی: با ظهور اسلام، شاهد شکوفایی علوم و تمدن اسلامی بودیم. مسلمانان در زمینه‌های مختلفی مانند ریاضیات، نجوم، پزشکی، فلسفه و ادبیات دستاوردهای بزرگی کسب کردند.
گسترش عدالت اجتماعی: اسلام بر اهمیت عدالت اجتماعی تأکید فراوان دارد و به رفع تبعیض و نابرابری می‌پردازد.
تأثیرات ولادت حضرت محمد (ص) بر جهان:
تغییر چهره جهان: اسلام با گسترش سریع خود، چهره جهان را تغییر داد و تمدن اسلامی شکوفایی بسیاری یافت.
تبادلات فرهنگی: تمدن اسلامی با جذب و تلفیق عناصر فرهنگی مختلف، به یک کانون مهم علمی، فرهنگی و هنری تبدیل شد.
پیشرفت‌های علمی: مسلمانان با ترجمه آثار کلاسیک و انجام تحقیقات مستقل، به پیشرفت علوم مختلف کمک شایانی کردند.
تأثیر بر حقوق و سیاست: شریعت اسلامی، مجموعه قوانین و احکام اسلامی، بر بسیاری از جنبه‌های زندگی مسلمانان از جمله حقوق فردی و اجتماعی، حکومتداری و روابط بین‌الملل تأثیرگذار بوده است.
در مجموع، ولادت حضرت محمد (ص) به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ بشریت محسوب می‌شود. با ظهور ایشان، عصر جدیدی آغاز شد که در آن انسان‌ها به شناخت خود و خداوند دست یافتند و به سوی کمال و سعادت حرکت کردند.
تغییرات اجتماعی پس از ظهور اسلام
ظهور اسلام تحولات شگرفی را در ساختار اجتماعی جوامع آن زمان ایجاد کرد. این تحولات در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی مردم نمود پیدا کرد و منجر به ایجاد جامعه‌ای جدید با ارزش‌ها و هنجارهای متفاوت شد. در زیر به برخی از مهم‌ترین تغییرات اجتماعی پس از ظهور اسلام اشاره می‌شود:
برابری و عدالت اجتماعی
پایان برده‌داری: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اسلام، مبارزه با برده‌داری و تلاش برای رهایی بردگان بود. اسلام بر برابری همه انسان‌ها تاکید دارد و برده‌داری را عملی ناپسند می‌شمارد.
عدالت در تقسیم ثروت: اسلام بر اهمیت عدالت در تقسیم ثروت تاکید دارد و از تمرکز ثروت در دست عده‌ای خاص جلوگیری می‌کند.
حقوق زنان: اسلام به زنان حقوقی اعطا کرد که در آن زمان بی‌سابقه بود. زنان در اسلام دارای حقوق مشخصی در زمینه‌های مالی، اجتماعی و خانوادگی هستند.
اخلاق و رفتار اجتماعی
تاکید بر اخلاق: اسلام بر اهمیت اخلاق و رفتار نیک تاکید فراوان دارد. صبر، شکیبایی، امانت‌داری، صداقت و کمک به دیگران از جمله ارزش‌های اخلاقی مورد تاکید اسلام است.
توجه به نیازمندان: اسلام بر کمک به نیازمندان و فقرا تاکید دارد و زکات را به‌عنوان یکی از ارکان دین واجب کرده است.
مبارزه با فساد: اسلام با فساد و بی‌عدالتی مبارزه می‌کند و جامعه‌ای پاک و سالم را هدف قرار می‌دهد.
ساختار اجتماعی
برادرانگی دینی: اسلام بر برادری همه مسلمانان تاکید دارد و آنها را به‌عنوان اعضای یک خانواده بزرگ می‌شمارد.
حاکمیت قانون: اسلام بر حاکمیت قانون و عدالت تاکید دارد و همه افراد را برابر قانون می‌داند.
توجه به نهاد خانواده: خانواده در اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد و حقوق و وظایف هر یک از اعضای خانواده مشخص شده است.
تحولات فرهنگی
توسعه علم و دانش: اسلام به علم‌آموزی و پژوهش اهمیت فراوانی می‌دهد و دانشمندان مسلمان در زمینه‌های مختلف علمی دستاوردهای بزرگی کسب کردند.
توسعه هنر و ادبیات: هنر و ادبیات در دوران اسلامی شکوفا شد و آثار ارزشمندی در این زمینه‌ها خلق شد.
توسعه معماری: معماری اسلامی با ویژگی‌های خاص خود، یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین معماری‌های جهان است.
تغییرات سیاسی
تشکیل دولت اسلامی: با گسترش اسلام، دولت‌های اسلامی تشکیل شد که بر اساس آموزه‌های اسلامی اداره می‌شدند.
توسعه روابط بین‌الملل: مسلمانان با تشکیل دولت‌های اسلامی، روابط گسترده‌ای با سایر ملت‌ها برقرار کردند.
در مجموع، اسلام تحولات بنیادینی در ساختار اجتماعی جوامع ایجاد کرد. این تحولات در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی مردم نمود پیدا کرد و منجر به ایجاد جامعه‌ای جدید با ارزش‌ها و هنجارهای متفاوت شد. البته باید توجه داشت که اجرای کامل آموزه‌های اسلامی در جوامع مختلف با چالش‌هایی همراه بوده است و در طول تاریخ، تفسیرها و برداشت‌های مختلفی از اسلام ارائه شده است.
محکومیت ظلم و ستم: اسلام به شدت با ظلم و ستم مبارزه می‌کند و به حقوق ضعفا و مستمندان توجه ویژه دارد.
توجه به جایگاه زن: اسلام به زنان حقوقی اعطا کرد که در آن زمان بی‌سابقه بود و جایگاه آنها را در جامعه ارتقا داد.
پایان برده‌داری: اسلام با برده‌داری مخالفت کرد و راه‌های آزادسازی بردگان را فراهم نمود.
توسعه علم و دانش: اسلام به علم‌آموزی و پژوهش اهمیت فراوانی می‌دهد و دانشمندان مسلمان در زمینه‌های مختلف علمی دستاوردهای بزرگی کسب کردند.
نتیجه‌گیری: با مقایسه وضعیت بشر در دوران جاهلیت با دوران پس از ظهور اسلام، می‌توان به اهمیت پیام اسلام در ایجاد تحولات بنیادین در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جوامع پی برد. اسلام با تاکید بر توحید، عدالت، اخلاق و برابری، به بهبود وضعیت بشر کمک شایانی کرد و جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌های انسانی را بنیان نهاد.
عصر جدید بشری پس از ظهور اسلام
آغاز عصر جدید بشریت با ولادت پیامبر اسلام (ص)، یک باور مذهبی عمیق در میان مسلمانان است. این باور بر اساس آموزه‌های اسلامی مبنی بر اینکه پیامبر اسلام (ص) آخرین پیامبر الهی و مبعوث شده برای هدایت تمام بشریت است، شکل گرفته است. برخی از دلایل این باور به شرح زیر است:
تکامل بشریت: مسلمانان معتقدند که با آمدن اسلام، انسان‌ها به کمال اخلاقی و معنوی دست می‌یابند و جامعه‌ای عادلانه و براساس ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد.
انقلاب در اندیشه و رفتار: اسلام به عنوان یک دین جامع، تمامی ابعاد زندگی انسان را شامل می‌شود و به اصلاح فرد و جامعه می‌پردازد.
آغاز عصر عدل و داد: مسلمانان معتقدند که با ظهور اسلام، عصر ظلم و ستم به پایان رسیده و عصر عدل و داد آغاز شده است.
دیدگاه‌های دیگر بر آغاز عصر جدید بشریت
دیدگاه تاریخی: از دیدگاه تاریخی، ظهور اسلام تحولات عظیمی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی ایجاد کرد و تمدن اسلامی شکوفایی بسیاری یافت.
دیدگاه‌های غیر دینی: در خارج از دایره اسلام، برخی از اندیشمندان و مورخان به تأثیرگذاری اسلام بر تاریخ بشریت و نقش آن در شکل‌گیری تمدن‌ها اشاره می‌کنند.
تأثیرات تاریخی اسلام بر جهان
اسلام، از زمان پیدایش تاکنون، تأثیرات شگرفی بر تاریخ جهان گذاشته است. این دین که در شبه جزیره عربستان آغاز شد، در عرض چند قرن به یکی از ادیان بزرگ جهان تبدیل شد و تمدن اسلامی گسترده‌ای را پدید آورد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین تأثیرات تاریخی اسلام بر جهان اشاره می‌شود:
۱. گسترش جغرافیایی و ایجاد تمدن اسلامی:
توسعه سریع: اسلام در مدت کوتاهی از شبه جزیره عربستان به مناطق وسیعی از آسیا، آفریقا و اروپا گسترش یافت و تمدن اسلامی را شکل داد.
تبادلات فرهنگی: تمدن اسلامی با جذب و تلفیق عناصر فرهنگی مختلف، به یک کانون مهم علمی،ث فرهنگی و هنری تبدیل شد.
ساخت شهرهای بزرگ: مسلمانان شهرهای بزرگی مانند بغداد، قاهره، را بنا کردند که به مراکز علمی و تجاری مهمی تبدیل شدند.
۲. پیشرفت‌های علمی و فرهنگی:
ترجمه آثار غیرمسلمانان: مسلمانان آثار علمی و فلسفی یونانی، رومی و هندی را ترجمه و تفسیر کردند و به پیشرفت علوم مختلف از جمله ریاضیات، نجوم، پزشکی و فلسفه کمک شایانی کردند.
توسعه علوم اسلامی: علوم اسلامی مانند فقه، اصول فقه، کلام و تفسیر قرآن نیز در این دوره به اوج شکوفایی رسید.
اختراعات و نوآوری‌ها: مسلمانان در زمینه‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت و معماری دستاوردهای مهمی کسب کردند.
۳. تأثیر بر هنر و معماری:
هنر اسلامی: هنر اسلامی با ویژگی‌هایی مانند استفاده از خطوط هندسی، کاشی‌کاری و گچبری، سبک منحصر به فردی را در معماری و هنرهای تزئینی ایجاد کرد.
مساجد و بناهای تاریخی: ساخت مساجد باشکوه و بناهای تاریخی مانند تاج محل، نمونه‌هایی از هنر و معماری اسلامی هستند.
۴. تأثیر بر زبان و ادبیات:
زبان عربی: زبان عربی به عنوان زبان قرآن و زبان علمی و فرهنگی مسلمانان، نقش مهمی در گسترش اسلام و تمدن اسلامی ایفا کرد.
ادبیات غنی: ادبیات اسلامی با آثار متنوعی از جمله شعر، داستان و تاریخ‌نگاری، غنای فرهنگی جهان اسلام را افزایش داد.
۵. تأثیر بر حقوق و سیاست
شریعت اسلامی: شریعت اسلامی، مجموعه قوانین و احکام اسلامی، بر بسیاری از جنبه‌های زندگی مسلمانان از جمله حقوق فردی و اجتماعی، حکومتداری و روابط بین‌الملل تأثیرگذار بوده است.
ایجاد دولت‌های اسلامی: تشکیل دولت‌های اسلامی و خلافت‌ها، تأثیر بسزایی بر تاریخ سیاسی جهان داشته است.
۶. تأثیر بر سایر ادیان و تمدن‌ها:
مبادلات فرهنگی: تمدن اسلامی با تمدن‌های دیگر مانند هند، چین و اروپا تعامل داشت و بر فرهنگ و اندیشه‌های این تمدن‌ها تأثیر گذاشت.
تولد مکتب‌های فلسفی و عرفانی: بسیاری از مکتب‌های فلسفی و عرفانی در جهان اسلام شکل گرفتند که بر اندیشه‌های فلسفی و عرفانی در سایر مناطق جهان نیز تأثیرگذار بود.
در مجموع، اسلام تأثیرات بسیار گسترده و عمیقی بر تاریخ جهان گذاشته است. این دین نه تنها یک دین، بلکه یک تمدن، یک فرهنگ و یک سبک زندگی را شکل داده است.
تأثیرات اسلام در زمینه‌های مختلف همچنان در جهان
تأثیر اسلام بر علوم؛ شکوفایی دانش در تمدن اسلامی
اسلام با تأکید بر اهمیت دانش و اندیشه، نقش بسزایی در پیشرفت علوم و تمدن بشری ایفا کرده است. در دوران طلایی اسلام، دانشمندان مسلمان دستاوردهای شگرفی در زمینه‌های مختلف علمی از خود به یادگار گذاشتند که تأثیر آن تا قرن‌ها بعد در جهان احساس می‌شد.
دلایل تشویق به علم‌آموزی در اسلام:
آیات قرآنی: قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند که در مورد جهان هستی و پدیده‌های طبیعی بیندیشند و به دنبال کسب دانش باشند.
احادیث نبوی: پیامبر اسلام (ص) نیز بر اهمیت علم‌آموزی تأکید فراوان داشته‌اند و آن را عبادت دانسته‌اند.
نقش علم در زندگی: مسلمانان معتقد بودند که دانش به آنها کمک می‌کند تا بهتر به وظایف دینی خود عمل کنند و در زندگی دنیوی نیز موفق‌تر باشند.
دستاوردهای علمی مسلمانان:
ریاضیات و نجوم: مسلمانان در زمینه ریاضیات دستاوردهای بزرگی داشتند و مفاهیمی مانند جبر، هندسه و مثلثات را توسعه دادند. همچنین، آنها در نجوم پیشرفت‌های چشمگیری کردند و تقویم دقیق هجری قمری را تدوین نمودند.
پزشکی: دانشمندان مسلمان در زمینه پزشکی نیز پیشگام بودند و کتاب‌های پزشکی بسیاری تالیف کردند. ابن سینا، یکی از بزرگ‌ترین پزشکان تاریخ، از جمله دانشمندان مسلمان بود.
شیمی: مسلمانان در زمینه شیمی نیز دستاوردهای مهمی داشتند و در تولید دارو، رنگ و مواد شیمیایی مختلف پیشرفت کردند.
فیزیک: مسلمانان در زمینه فیزیک نیز مطالعاتی انجام دادند و در زمینه‌های نوری، مکانیک و نجوم نظریات ارزشمندی ارائه کردند.
جغرافیا: جغرافی‌دانان مسلمان نقشه‌های جغرافیایی دقیق تهیه کردند و به اکتشافات جغرافیایی بسیاری دست یافتند.
وضعیت بشر در دوران جاهلیت قبل از اسلام
دوران جاهلیت در شبه جزیره عربستان پیش از ظهور اسلام، دوره‌ای پر فراز و نشیب با ویژگی‌های خاص خود بوده است. برای درک بهتر تغییرات ایجاد شده پس از ظهور اسلام، شناخت وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی این دوره ضروری است.
ویژگی‌های برجسته دوران جاهلیت
تفرقه قبیله‌ای: جامعه عرب در آن زمان به قبایل مختلفی تقسیم شده بود که هر یک از آنها به خدایان و ارزش‌های خاص خود پایبند بودند. این تفرقه‌ها منجر به جنگ‌های داخلی و خونریزی‌های فراوان می‌شد.
زنده به گور کردن دختران: یکی از رسوم شوم و رایج در آن زمان، زنده به گور کردن دختران بود. این عمل به دلیل ترس از آبرو ریزی و بار مالی نگهداری از دختران صورت می‌گرفت.
شرک و بت‌پرستی: اکثر مردم عرب به بت‌ها و بتکده‌ها پرستش می‌کردند و اعتقادات چندخدایی داشتند.
عدم امنیت: به دلیل جنگ‌های قبیله‌ای و نبود قانون مدون، امنیت جانی و مالی مردم به شدت به خطر افتاده بود.
تبعیض جنسیتی: زنان در جامعه جاهلی جایگاه پایینی داشتند و حقوق بسیار محدودی برای آنها قائل بودند.
عدم توجه به حقوق ضعفا: ضعفا و مستمندان در جامعه جاهلی جایگاهی نداشتند و مورد ظلم و ستم قرار می‌گرفتند.
تغییرات ایجاد شده با ظهور اسلام
توحید و یکتاپرستی: اسلام با تاکید بر توحید و یکتاپرستی، به مبارزه با شرک و بت‌پرستی پرداخت و وحدت و برابری را جایگزین تفرقه و چندخدایی کرد.
عدالت اجتماعی: اسلام بر عدالت اجتماعی و حقوق برابر برای همه انسان‌ها تاکید دارد. با ظهور اسلام، مفاهیمی همچون برابری، آزادی و حقوق بشر مطرح شد.
محکومیت ظلم و ستم: اسلام به شدت با ظلم و ستم مبارزه می‌کند و به حقوق ضعفا و مستمندان توجه ویژه دارد.
توجه به جایگاه زن: اسلام به زنان حقوقی اعطا کرد که در آن زمان بی‌سابقه بود و جایگاه آنها را در جامعه ارتقا داد.
پایان برده‌داری: اسلام با برده‌داری مخالفت کرد و راه‌های آزادسازی بردگان را فراهم نمود.
توسعه علم و دانش: اسلام به علم‌آموزی و پژوهش اهمیت فراوانی می‌دهد و دانشمندان مسلمان در زمینه‌های مختلف علمی دستاوردهای بزرگی کسب کردند.
نتیجه‌گیری: با مقایسه وضعیت بشر در دوران جاهلیت با دوران پس از ظهور اسلام، می‌توان به اهمیت پیام اسلام در ایجاد تحولات بنیادین در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جوامع پی برد. اسلام با تاکید بر توحید، عدالت، اخلاق و برابری، به بهبود وضعیت بشر کمک شایانی کرد و جامعه‌ای مبتنی بر ارزش‌های انسانی را بنیان نهاد.