رقابت جهانی درحوزه هوش مصنوعی به یکی ازویژگی‌های تعیین‌کننده قرن بیست‌و‌یکم، همراه باپیامد‌های قابل‌توجهی برای قدرت‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی تبدیل شده است. این رقابت عمدتا بین دو منطقه اصلی صورت می‌گیرد: حوزه غرب به رهبری آمریکا و اروپا و حوزه شرق که کشور چین بر آن تسلط دارد.
هرکدام از این مناطق با نقاط‌قوت، استراتژی‌ها و چالش‌های منحصربه فرد خود، آینده هوش مصنوعی را به طرز عمیقی شکل خواهند داد. رویکرد غرب به هوش مصنوعی عمدتا مبتنی بر نوآوری و کارآفرینی است و آمریکا بازیگر اصلی این میدان محسوب می‌شود. سیلیکون‌ولی، مرکز فناوری جهانی، میزبان برخی از تأثیرگذارترین شرکت‌های دنیا از‌جمله گوگل، اپل، مایکروسافت و OpenAI است. این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در تحقیق و توسعه هوش مصنوعی انجام می‌دهند که منجر به دستاورد‌های مهمی در زمینه یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و سیستم‌های خودکار شده‌است.
دولت آمریکا، اخیرا تمرکز خود را بر هوش‌مصنوعی افزایش داده است. هدف ابتکار ملی هوش مصنوعی که در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، تضمین رهبری جهانی ایالات متحده در هوش مصنوعی است. این ابتکار تحقیق در این زمینه را ترویج داده، نیروی کار هوش مصنوعی را تقویت کرده و اطمینان می‌دهد که این فناوری به‌طور اخلاقی و مسئولانه استفاده‌می‌شود.
از سوی دیگر، اروپا بر جنبه‌های اخلاقی و مقرراتی توسعه هوش مصنوعی تأکید دارد. اتحادیه اروپا مقررات سختگیرانه‌ای را برای اطمینان از توسعه و استفاده از هوش مصنوعی به‌گونه‌ای که حقوق بشر و حریم خصوصی را رعایت کند، وضع کرده است. مقررات عمومی حفاظت ازداده‌ها (GDPR) اتحادیه اروپا نمونه بارزی از تلاش اروپا برای توازن میان نوآوری و حفاظت از حقوق فردی است. علاوه بر این، اتحادیه اروپا با هدف ترویج نوآوری در سراسر این قاره از طریق برنامه‌هایی مانند Horizon Europe در تحقیق و توسعه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده است.
رویکرد شرق به هوش مصنوعی
در حوزه شرق، چین به‌عنوان قدرتمندترین رقیب در مسابقه هوش مصنوعی شناخته می‌شود. رویکرد دولت چین به هوش مصنوعی با حمایت قوی دولتی، دسترسی گسترده به داده‌ها و تأکید بیشتر بر ادغام در جامعه مشخص می‌شود. شورای دولتی چین در سال ۲۰۱۷ برنامه‌ای بلندپروازانه برای تبدیل شدن به رهبر جهانی در هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ ارائه کرد که این برنامه شامل سرمایه‌گذاری‌های عظیم در تحقیق، آموزش و زیرساخت‌های هوش مصنوعی‌است. مزیت چین در رقابت هوش مصنوعی تا حدی از جمعیت زیاد و مقدار زیاد داده‌هایی که می‌توان جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کرد، ناشی می‌شود.
در توسعه هوش مصنوعی، دسترسی به مجموعه داده‌های بزرگ بسیار مهم است و جمعیت چین منبع عظیمی از داده‌ها برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی فراهم می‌کند. علاوه بر این، رویکرد دولت چین به حریم خصوصی داده‌ها، کمتر محدودکننده بوده که اجازه می‌دهد جمع‌آوری و استفاده گسترده‌تری از این داده‌ها انجام شود. شرکت‌های بزرگ فناوری چینی مانند بایدو، علی‌بابا و تنسنت در خط مقدم نوآوری در هوش مصنوعی قرار دارند و از سیاست‌های دولتی که توسعه و ادغام سریع هوش‌مصنوعی در بخش‌های مختلف از‌جمله بهداشت و درمان، امور مالی و... را تشویق می‌کنند، بهره‌مند می‌شوند. نقش دولت در تقویت توسعه هوش مصنوعی مستقیم‌تر و مداخله‌جویانه‌تر از غرب است و اجازه می‌دهد اجرای فناوری‌های هوش مصنوعی در مقیاس بزرگ‌تر و سریع‌تر انجام‌شود.
تفاوت‌ها و چالش‌های کلیدی
درحال حاضر رقابت هوش مصنوعی بین دو منطقه شرق و غرب صرفا در پی برتری در توسعه پیشرفته‌ترین فناوری نیست، بلکه تعیین استاندارد‌های جهانی برای حکمرانی هوش مصنوعی هم از اهمیت بسزایی در این رقابت برخوردار است. این تفاوت‌ها یک چالش مهم ایجاد می‌کند و آن، امکان «دوگانگی» استاندارد‌های هوش مصنوعی است. اگر شرق و غرب نتوانند بر سر استاندارد‌های مشترک توافق کنند، ممکن است جهانی را شاهد باشیم که در آن نظام‌های هوش مصنوعی در مناطق مختلف غیرقابل تطبیق هستند یا تفاوت‌های چشمگیری در نحوه استفاده و مقررات هوش مصنوعی وجوددارد. این وضعیت می‌تواندبه تنش‌های ژئوپلیتیکی و چالش‌های بیشتری در همکاری‌های جهانی منجر شود. علاوه بر این، مسائل اخلاقی مرتبط با هوش مصنوعی، مانند سوگیری در الگوریتم‌ها، تأثیر بر اشتغال و استفاده از آن در نظارت و کاربرد‌های نظامی، به‌طور فزاینده‌ای اهمیت‌می‌یابند. دو سمت این ماجرا باید این مسائل را موردتوجه قراردهند، هرچند رویکرد‌های آنها احتمالا براساس زمینه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی‌شان متفاوت خواهد بود.
آینده رقابت هوش مصنوعی
رقابت هوش مصنوعی بین شرق وغرب احتمالا در سال‌های آینده شدت خواهدیافت. هر‌دو جبهه آگاه هستند که رهبری در حوزه هوش مصنوعی نه‌تن‌ها موفقیت اقتصادی، بلکه در حوزه نفوذ جهانی تعیین‌کننده خواهد بود. با این‌حال امکان همکاری نیز وجود داشته و مسائلی مانند قوانین و اخلاق در هوش مصنوعی، حکمرانی جهانی و تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل و جامعه، چالش‌هایی هستند که نیاز به راه‌حل‌های جهانی دارند. تلاش‌های مشترک میان شرق و غرب حتی درصورت وجودرقابت شدید، می‌تواند به حل این چالش‌ها کمک کند. در نهایت، نتیجه این رقابت شکل‌دهنده آینده هوش مصنوعی و نقش آن در جهان خواهد بود. چه از طریق رقابت و چه از طریق همکاری، شرق وغرب هر دونقش حیاتی در تعیین چگونگی تحول هوش مصنوعی در جوامع، اقتصاد‌ها و عرصه‌های سیاسی ایفا خواهند کرد.
منبع: روزنامه جام جم