هر سال ۲۱ شهریورماه، روز ملی سینما، بهانه خوبی است برای این که تاریخ سینمای ایران را مرور کنیم و از نام‌هایی که به واسطه فعالیت هنری خود چه در مقام کارگردان پشت دوربین و چه به عنوان بازیگر جلوی دوربین به نوعی تاریخ‌سازی کردند، افتخار آفریدند، نام سینمای ایران را در عرصه بین‌المللی مطرح کردند، یاد کنیم. تعداد چهره‌های ماندگار سینمای ایران، کارگردانان مطرح و بازیگران درخشان کم نیست و نمی‌توان بیآنکه کسی از قلم بیفتد، به همه آنها پرداخت. سال‌های گذشته بازیگران و کاراکتر‌های به یادماندنی را مرور کرده‌ایم و سال گذشته سراغ سینماگران پرکار، شاخص و تاثیرگذار رفتیم؛ این‌بار در روز ملی سینما فرصت را غنیمت شمردیم تا یادی کنیم از تعدادی از بازیگران بزرگ سینمای ایران که نه تنها از نظر کسوت و سابقه، چهره‌های مهمی هستند بلکه کارنامه هنری‌شان نیز درخشان و پرافتخار است.
عزت‌ا... انتظامی
حاصل حدود چهار دهه فعالیت هنری عزت‌ا... انتظامی در سینما، ۵۵ فیلم سینمایی و کارنامه‌ای پرافتخار است. زنده‌یاد عزت‌ا... انتظامی در اولین حضور جدی خود در سینما، با فیلم «گاو» و نقش ماندگار «مش حسن» درخشید. این هنرمند پیش از انقلاب علاوه بر «گاو»، جلوی دوربین فیلم‌های مطرح مرحوم داریوش مهرجویی «آقای هالو»، «پستچی» و «دایره مینا» و همچنین «صادق کُرده» اثر ناصر تقوایی نیز رفت. «حاجی واشنگتن»، «کمال‌الملک»، «اجاره‌نشین‌ها»، «شیر سنگی»، «کشتی آنجلیکا»، «هامون»، «بانو»، «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما»، «روسری آبی» و «خانه‌ای روی آب» از مهم‌ترین آثار این بازیگر در دوران پس از انقلاب هستند. مرحوم انتظامی بازیگر محبوب زنده‌یادان علی حاتمی و داریوش مهرجویی بود. او به ترتیب شش و ۱۰ همکاری با این دو کارگردان بزرگ داشته است. زنده‌یاد انتظامی چهار سیمرغ بلورین در کارنامه افتخاراتش دارد.
ابوالفضل پورعرب
سال ۶۹ با یکی از بهترین ساخته‌های بهروز افخمی یعنی «عروس» به ستاره‌ای محبوب تبدیل شد و دهه ۷۰ دوران اوج خود را سپری کرد. «نرگس»، «مردی شبیه باران»، «غریبانه» و «دست‌های آلوده» آثار مهم او در دهه ۷۰ هستند. نام پورعرب بیش از این که با فیلم‌های شاخص متعدد در ذهن مخاطب تداعی شود، به عنوان ستاره پرطرفدار دهه ۷۰ برای علاقهمندان سینما خاطره‌انگیز است وجایگاه ویژه‌ای نزد عموم مردم دارد. این هنرمند پیشکسوت در پانزدهمین جشنواره فجر، سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای «مردی شبیه باران» از آن خود کرد.
پرویز پورحسینی
بازیگر بی‌حاشیه، باوقار و کاربلد سینما، تئاتر و تلویزیون بود که سال ۹۹ و در دوران شیوع کرونا درگذشت. زنده‌یاد پرویز پورحسینی پیش از انقلاب در سال ۵۱ وارد سینما شد و در فیلم «چشمه» ایفای نقش کرد. البته او دهه ۴۰ در تئاتر‌های تلویزیونی مختلفی بازی کرد و با کوله‌باری از تجربه به سینما آمد. زنده‌یاد پورحسینی در فیلم‌های شاخصی مانند «کمال‌الملک» و «باشو غریبه کوچک» نقش‌هایی کوتاه، اما به یادماندنی بازی کرد. «طلسم» ساخته داریوش فرهنگ، «کشتی آنجلیکا» اثر محمد بزرگ‌نیا، «کمیته مجازات» ساخته علی حاتمی، «مریم مقدس» به کارگردانی شهریار بحرانی و «رستاخیز» اثر احمدرضا درویش دیگر فیلم‌های مهم کارنامه این هنرمند هستند. مرحوم پورحسینی دیپلم افتخار نوزدهمین جشنواره فجر را برای بازی در فیلم «مریم مقدس» کسب کرد.
سعید پورصمیمی
جزو بازیگران کارکشته سینماست که خوشبختانه همچنان روی پرده نقره‌ای دیده می‌شود و می‌درخشد. سعید پورصمیمی مانند بسیاری از بازیگران خوش‌نام قدیمی، کار خود را از صحنه تئاتر آغاز کرد و نیمه دهه ۶۰ با فیلم «ناخدا خورشید» ورود پرقدرتی به سینما داشت. او در فیلم‌هایی مانند «پرده آخر»، «دلشدگان»، «آبادانی‌ها»، «نسل سوخته»، «عروس آتش»، «یه حبه قند» و «برادران لیلا» با کارگردان‌های مطرحی مانند واروژ کریم‌مسیحی، علی حاتمی، کیانوش عیاری، رسول ملاقلی پور، خسرو سینایی، رضا میرکریمی و سعید روستایی همکاری کرد. این هنرمند کاربلد سه سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد را در فهرست افتخارات خود دارد.
سعید راد
قهرمان محبوب سینما ابتدای دهه ۵۰ وارد سینما شد و سپس مسیر خود را با قدرت ادامه داد. زنده‌یاد سعید راد که زمان زیادی از درگذشت او نمی‌گذرد، پیش از انقلاب بسیار پرکار بود و در آثاری مانند «روز چهارم»، «صادق کُرده»، «تنگنا» و «سفر سنگ» حضوری به یادماندنی داشت. مرحوم راد دهه ۶۰ در فیلم‌های قهرمان‌محوری مانند «مرز»، «برزخی‌ها» و «دادشاه» ایفای نقش کرد. بازی در فیلم ماندگار و پرفروش «عقاب‌ها» نقطه عطف کارنامه این هنرمند است. «دوئل» و «چ» از دیگر فیلم‌های مهم این بازیگر هستند.
داوود رشیدی
فعالیت هنری خود را از دهه ۳۰ و تئاتر آغاز کرد و سپس در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی نیز ایفای نقش کرد. زنده‌یاد داوود رشیدی حدودا در ۴۰ فیلم ایفای نقش کرد و از دوران پیش از انقلاب تا سال ۹۰ حضور پررنگی در سینما داشت. در کارنامه سینمایی مرحوم رشیدی، فیلم‌های مهمی مانند «کمال‌الملک»، «گل‌های داوودی» و «بی‌بی‌چلچله» دیده می‌شود. این هنرمند، کارنامه تلویزیونی موفقی نیز از خود به جای گذاشت. صلابت و اقتدار ذاتی مرحوم رشیدی در نقش‌های او نیز جلوه‌گر بود.
خسرو شکیبایی
یکی از بازیگران تکرارنشدنی است که اگر در قید حیات بود، نقش‌های ماندگار بیشتری در کارنامه هنری‌اش به جا گذاشته بود. زنده‌یاد خسرو شکیبایی فارغ از توانایی‌اش در بازیگری، هنرمندی محبوب نزد مردم بوده و همچنان هست. این بازیگر کاربلد با ایفای نقش اصلی در فیلم ماندگار «هامون» به شهرت رسید و مورد تحسین قرار گرفت. «سارا»، «پری»، «خواهران غریب» و «کیمیا» از آثار به یادماندنی این هنرمند دوست‌داشتنی هستند. مرحوم شکیبایی بازیگر محبوب زنده‌یاد مهرجویی بود و درمجموع در شش فیلم همکاری‌های موفقی با این کارگردان داشت. خسرو شکیبایی دو سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد، یک سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و یک دیپلم افتخار نیز در کارنامه دارد.
اکبر عبدی
برخلاف دیگر بزرگانی که نام بردیم، اکبر عبدی بیشتر به عنوان کمدین شناخته می‌شود. این بازیگر باسابقه دهه ۶۰ وارد سینما شد و در فیلم‌های «اجاره‌نشین‌ها»، «مادر»، «دزد عروسک‌ها»، «آدم برفی» و «اخراجی‌ها ۱» حضوری به یادماندنی و تاثیرگذار داشت. بازی در نقش یک شخصیت زن در فیلم «آدم برفی» نقطه عطفی را در کارنامه این بازیگر رقم زد. هرچند که اکبر عبدی از نیمه دهه ۸۰ مسیر بازی در کمدی‌های تجاری و ناموفق را در پیش گرفت، اما خاطره نقش‌ها و آثار ماندگار او در ذهن مخاطب پررنگ است و جایگاه ویژه‌ای نزد تماشاگران دارد.
فرامرز قریبیان
از دهه ۵۰ فعالیت جدی خود در سینما را آغاز کرد و موفق شد طی پنج دهه جایگاه خود را به عنوان بازیگری کارکشته و محبوب حفظ کند. فارغ از جایگاه هنری فرامرز قریبیان، چهره مقتدر و چشمان نافذ او تصویر ماندگاری از این بازیگر به جای گذاشته است. این هنرمند سال ۵۳ با فیلم «گوزن‌ها» مورد توجه قرار گرفت. قریبیان پس از انقلاب نیز در سینما حاضر بود و اتفاقا جزو بازیگران پرکار این دوران است. «ترن»، «کانی مانگا»، «رد پای گرگ»، «مرد بارانی»، «رقص در غبار» و «خروج» از آثار مطرح کارنامه او هستند. فرامرز قریبیان بازیگر محبوب مسعود کیمیایی است و در هفت فیلم تجربه همکاری با او را داشته است.
محمدعلی کشاورز
جزو نسل طلایی بازیگران است و صفت «استاد» برازنده اوست. زنده‌یاد محمدعلی کشاورز از دهه ۴۰ تا ۸۰ در فیلم‌های مختلفی بازی کرد و کارنامه پرافتخاری دارد. «دایی جان ناپلئون»، «برزخی‌ها»، «کمال‌الملک»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «مادر»، «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما»، «دلشدگان» و «روز واقعه» تنها بخشی از آثار شاخص زنده‌یاد کشاورز هستند. این هنرمند علاوه بر سینما، در تلویزیون نیز حضور درخشانی داشت و برای مخاطب تلویزیون نیز جایگاه ویژه‌ای داشت.
رضا کیانیان
اواخر دهه ۶۰ وارد سینما شد و طی دوران فعالیت هنری خود توانست با کارگردان‌های مهمی همکاری کند و با نقش‌های ماندگار و بازی‌های درخشان، جایگاه خود را در سینما تثبیت کند. رضا کیانیان سابقه همکاری با سینماگران صاحب‌نامی مانند احمدرضا درویش، مسعود کیمیایی، ابراهیم حاتمی‌کیا، بهمن فرمان‌آرا، بهرام بیضایی، کمال تبریزی و رضا میرکریمی را در کارنامه دارد. کیانیان دو سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول و مکمل مرد را برای بازی در «خانه‌ای روی آب» و «آژانس شیشه‌ای» به دست آورده است.
جمشید مشایخی
یکی دیگر از چهره‌های ماندگار سینمای ایران، زنده‌یاد جمشید مشایخی است. این هنرمند که پیش از انقلاب وارد سینما شد، جزو بازیگرانی است که پس از انقلاب نیز از سینما دور نشد. «گاو»، «قیصر»، «سوته دلان»، «کمال‌الملک»، «گل‌های داوودی»، «طلسم»، «سرب» و «خانه‌ای روی آب» از مهم‌ترین آثار مرحوم مشایخی هستند. این هنرمند با ایفای نقش‌های متنوع، تقریبا شش دهه حضوری تاثیرگذار و به یادماندنی در سینمای ایران و فعالیت هنری پرافتخاری داشت. مرحوم مشایخی دو سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای فیلم «کمال‌الملک» و «گل‌های داوودی» از آن خود کرد.
علی نصیریان
جزو معدود سینماگرانی است که نه فقط به دلیل جایگاه هنری‌اش، بلکه به دلیل منش و شخصیت ویژه‌ای که دارد، به عنوان هنرمندی محبوب همواره موقعیت خود را حفظ کرده است. علی نصیریان که تنها بازمانده نسل طلایی بازیگران است و عمرش دراز باد، اواخر دهه ۴۰ وارد سینما شد. این هنرمند کارکشته با فیلم «گاو» ورود باشکوهی به سینما داشت و همچنان به همکاری با داریوش مهرجویی ادامه داد. «کمال‌الملک»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «ناخدا خورشید»، «شیر سنگی»، «بوی پیراهن یوسف»، «مسخره‌باز» و «خورشید» از آثار مطرح و ماندگار این بازیگر پس از انقلاب هستند. هرچند که این چهره ماندگار سینمای ایران در دوره‌های مختلف جشنواره فجر به آنچه شایسته‌اش بوده نرسید، اما حضور تاثیرگذارش در تاریخ سینمای ایران فراموش‌نشدنی است.
جمشید هاشم‌پور
علاوه بر سعید راد، تصویر جمشید هاشم‌پور نیز به عنوان ستاره قدیمی و پرطرفدار سینما، با شمایل آشنای یک قهرمان، در ذهن مخاطب حک شده است. ستاره فیلم‌های اکشن آثار محبوبی مانند «تاراج» و «عقاب‌ها» را در کارنامه دارد و حضور تحسین‌برانگیز در فیلم «هیوا» و «دارکوب» نیز جزو موفقیت‌های اوست. فیلم «افعی» و «مادر» نیز از آثار محبوب هاشم‌پور هستند. سال‌ها حضور درخشان و تاثیرگذار در سینمای ایران، جمشید هاشم‌پور را به یکی از چهره‌های ماندگار و خاطره‌انگیز تبدیل کرده است.
منبع: خراسان