برنامه هفتم جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از مهمترین اسناد راهبردی کشور، اهداف و الزامات گوناگونی را برای ارتقای سطح زندگی مردم و بهبود خدمات عمومی تعیین کرده است.
یکی از مهمترین محور‌های این برنامه، توسعه کمی و کیفی نظام آموزش علوم پزشکی است که با توجه به نیاز‌های روزافزون جامعه، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، اهمیت ویژه‌ای دارد. در این راستا، بند "ج" ماده ۶۹ لایحه برنامه هفتم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را موظف به افزایش ظرفیت‌های تربیتی در حوزه پزشکی و سلامت می‌کند.
پزشکان، نیاز روز افزون جامعه
با افزایش روزافزون جمعیت و تغییرات آماری، از جمله افزایش نسبت سالمندان در جامعه، نیاز به تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه سلامت بیش از پیش احساس می‌شود. در همین راستا علی خضریان، عضو کمیسیون اصل نودم قانون اساسی گفت: «با توجه به قرارگیری کشور در آستانه سالمندی تلاش همه دستگاه‌ها باید در درجه اول بر کاهش روند سالمندی جمعیت و در درجه دوم پاسخ به نیاز‌های این جمعیت باشد که یکی از مهمترین این موارد، افزایش نیاز‌های درمانی است و افزایش تربیت پزشکان به ویژه پزشکان متخصص، بخشی از آمادگی لازم در راستای مواجهه با این نیاز درمانی را مهیا می‌سازد.»
بر اساس بند "ج" ماده ۶۹ لایحه برنامه هفتم، وزارت بهداشت موظف است سالانه به میزان ۱۲ درصد ظرفیت پزشکی تخصصی را افزایش دهد. این اقدام با هدف افزایش دسترسی مردم به خدمات سلامت، به ویژه در مناطق کم‌برخوردار و ایجاد آمادگی برای مواجهه با چالش‌های جمعیتی و افزایش سن جمعیت انجام می‌شود.
توجه به مناطق کم‌برخوردار گامی به سوی عدالت اجتماعی
یکی از مهمترین اهداف برنامه هفتم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت در سراسر کشور است. در حال حاضر، بسیاری از مناطق کم‌برخوردار کشور از نظر دسترسی به پزشکان متخصص و خدمات پزشکی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. بر همین اساس محمد رئیس زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود: «۴۲ درصد پزشکان در ۵ کلان شهر سکونت دارند.» این مسئله نه تنها کیفیت زندگی مردم این مناطق را تحت تأثیر قرار داده، بلکه موجب افزایش بار مراجعه به مراکز درمانی در شهر‌های بزرگ و در نتیجه، کاهش کیفیت خدمات ارائه شده در این مراکز نیز شده است. بر اساس برنامه هفتم، افزایش ظرفیت‌های آموزشی و تربیتی در حوزه پزشکی، همراه با تعهد خدمت در مناطق مورد نیاز، می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر نیروی انسانی و بهبود خدمات سلامت در مناطق کم‌برخوردار کمک کند.
توسعه زیرساخت‌های آموزشی لازمه تحقق اهداف برنامه هفتم
برای تحقق اهدافی که در برنامه هفتم برای افزایش ظرفیت‌های پزشکی و تربیت نیروی انسانی در نظر گرفته شده، توسعه زیرساخت‌های آموزشی به عنوان یکی از الزامات اصلی مورد توجه قرار گرفته است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است با فراهم‌آوری زیرساخت‌های آموزشی لازم و در چارچوب بودجه‌های مصوب، برنامه‌ریزی‌های لازم را برای افزایش سالانه ۱۲ درصدی ظرفیت پزشکی تخصصی انجام دهد. این توسعه زیرساختی نه تنها شامل افزایش تعداد مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها، بلکه شامل به‌روزرسانی تجهیزات و امکانات آموزشی و همچنین ارتقای کیفیت آموزشی نیز خواهد بود.
در ارتباط با توسعه زیرساخت‌ها و در راستای پیشبرد برنامه هفتم در دولت سیزدهم بهرام عین‌اللهی، وزیر پیشین بهداشت بیان کرده بود: «افزایش شرکت‌های دانش بنیان از ۷۰۰ به ۱۵۰۰، افزایش تخت‌های بیمارستانی، تصویب و اجرای تعرفه پرستاری بعد از سال‌ها معطلی، تقویت و تأسیس مراکز بهداشت، استخدام ۲۵ هزار نیرو در وزارت بهداشت، الزام پزشکان متخصص برای فعالیت در مناطق محروم، تأسیس صندوق بیماری‌های خاص و صعب العلاج، راه اندازی پایگاه‌های ثابت و سیار اورژانس در سراسر کشور، ایجاد مراکز رشد، محرومیت زدایی، بیمه شدن پنج دهک جامعه و بسیاری اقدامات دیگر از مهمترین دستاورد‌های حوزه سلامت بوده اند.»
هدف‌گذاری بلندمدت، افزایش نسبت دستیاران تخصصی به پزشکان عمومی
یکی از اهداف اصلی برنامه هفتم در حوزه سلامت، افزایش نسبت دستیاران تخصصی و متخصصین بالینی به پزشکان عمومی است. طبق این برنامه، وزارت بهداشت موظف است تا پایان دوره برنامه، نسبت دستیاران تخصصی به پزشکان عمومی را به حداقل یک برساند. در ارتباط با این هدف گذاری‌ها و اقدام برای انجام برنامه هفتم در دولت شهید رئیسی، بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت دولت سیزدهم گفته بود: «ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی به طور سالیانه ۲۰ درصد، دوره تخصصی ۶۵ درصد، دوره‌های فوق تخصصی ۵۰ درصد و دوره‌های فلوشیب هم ۲۵ درصد افزایش یافته است.در طول تاریخ انقلاب این دوره سه ساله دولت آیت الله رئیسی توسعه آموزش علوم پزشکی از نظر کمی و کیفی بی نظیر بوده است.»
این هدف‌گذاری نشان‌دهنده اهمیت توسعه کیفی نظام آموزش علوم پزشکی و تربیت نیروی انسانی متخصص است. با توجه به نیاز‌های روزافزون جامعه و تغییرات جمعیتی، این اقدام می‌تواند به ارتقای کیفیت خدمات سلامت و بهبود وضعیت بهداشتی جامعه کمک کند.
برنامه هفتم جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر افزایش ظرفیت‌های تربیتی در حوزه پزشکی و سلامت، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، گامی بلند به سوی ایجاد عدالت اجتماعی و بهبود خدمات سلامت در سراسر کشور برداشته است. توسعه زیرساخت‌های آموزشی و اخذ تعهد خدمت از دانش‌آموختگان پزشکی به عنوان دو راهکار اساسی در این برنامه در نظر گرفته شده‌اند که می‌توانند به تحقق اهداف بلندمدت نظام سلامت کشور کمک کنند. در نهایت، این برنامه می‌تواند به افزایش دسترسی مردم به خدمات سلامت، کاهش فرسودگی کادر درمان و ایجاد آمادگی برای مواجهه با چالش‌های جمعیتی در آینده‌ای نه چندان دور منجر شود.