همزمان با توسعه جوامع و رشد جمعیت، اثرت مخرب فعالیتهای انسانی بر بوم‌سازگان (اکوسیستم) رو به افزایش است و باعث شده رابطه بین رفاه انسان و اکوسیستم در کانون توجه قرار گیرد.
از در دهه‌های گذشته تاکنون گسترش نیازهای انسانی، تغییرات آب‌وهوایی، شهرنشینی و توسعه سریع صنعت، کشاورزی فشرده، خشکسالی، سیلاب و در نهایت فرسایش خاک، سبب تخریب آبخیزها شده است.
افزایش تقاضا برای بهره‌برداری از منابع طبیعی در شرایط فعلی آبخیزهای کشور تخریب روزافزون منابع اصلی حیات انسان، یعنی خاک و آب را در پی داشت و نداشتن تناسب در عملکرد آبخیزها سبب شد کارکردهای مختلف هیدرولوژیک، بوم‌شناسی، اقتصادی و اجتماعی با مشکل مواجه شده و سلامت و عملکرد متوقع از آبخیزها کاهش یابد.
در این شرایط، مدیریت آبخیزها برای حفظ سلامت و پایداری آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و رویکردهای جامع مدیریتی در راستای پایداری منابع طبیعی موردنیاز است.
گلستان ۲۰ هزار و ۳۷۴ کیلومتر مربع وسعت دارد و درون خود یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر جمعیت و ۴۵ رشته رودخانه به طول حدود سه هزار کیلومتر را در پنج حوضه آبریز شامل گرگانرود در جنوب، اترک، قره‌سو، خلیج گرگان و نکارود جای داده است.
با وجود جریان داشتن این رودخانه‌ها، بهره‌برداری بی رویه و نادرست از منابع آب سطحی و زیرزمینی، عاملی است که می‌تواند حرکت چرخ‌های توسعه گلستان را با کندی و توقف مواجه کند که اتخاذ تدابیر درست مانند مدیریت یکپارچه می‌تواند به راهکار برای حل این معضل باشد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: تفاهم‌نامه اجرای مدیریت جامع آبخیزداری استان بین استانداری، قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) و منابع طبیعی و آبخیزداری استان به مدت سه سال بسته شده است.
حمید سلامتی اظهار کرد: این طرح مهم و تحول زا می‌تواند موجب کاهش خطرات سیلاب، خسارات ناشی از آن، تغذیه منابع آبی سفره‌های زیر زمینی و پیشگیری از فرسایش خاک شود.
وی یادآور شد: برای اجرای این تفاهم‌نامه در مدت زمان ۱۰ سال ۹ هزار میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است.
کارشناسان منابع طبیعی گلستان نیز معتقدند: تنها راه رسیدن به توسعه پایدار و حفاظت از منابع و کاهش خسارت بلایای طبیعی در استان پرداختن به مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز است.
یکی از کارشناسان بخش حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: سرعت دادن به طرح‌های آبخیزداری به مطالبه عمومی تبدیل شده و برای گسترش آن باید همه ظرفیت ها را برای استفاده بهینه از این طرح بسیج کرد.
محمد عباسی افزود: اجرای یک طرح آبخیزداری در هر هکتار، ۵۳۰ متر مکعب روان آب و هر عملیات آبخوانداری، هزار متر مکعب تولید آب را به‌همراه دارد.
تنش خشکسالی، تغییر الگوی بارش و خیزش گرد و غبار از جمله نشانه‌های تغییر اقلیم در گلستان است و کارشناسان ایجاد اجرای طرح‌های آبخیزداری با تاثیر بر جمع‌آوری آب سطحی، تغذیه سفره‌های زیرزمینی، کنترل سیلاب، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش خسارت سیل را از راهکارهای مقابله با این پدیده خطرزا می‌دانند.
گلستان در دهه‌های اخیر با بحران طبیعی مختلف ناشی از تبعات تغییر اقلیم چون رخدادهای سیلابی و خشکسالی مواجه بوده و اتکای روزافزون به منابع آب زیرزمینی و برداشت بی‌رویه و غیر اصولی از آن، این استان را به سمت مرگ تدریجی سفره‌های آب زیر زمینی سوق داده است.
علاوه بر این، عامل انسانی، پدیده جهانی تغییر اقلیم و کاهش بارش از دیگر عواملی است که سبب می‌شود تغذیه طبیعی آبخوان‌ها به طور مناسب انجام نشود و در این شرایط، یکی از راه حل‌های کارآمد در تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و ایجاد توازن آب موجود در خاک، اجرا و توسعه پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری (تغذیه مصنوعی آبخوان) است.
گلستان واقع در شمال کشور، پنج حوضه آبریز شامل اترک، گرگانرود، خلیج گرگان، نکارود و قره‌سو دارد.
مطابق گزارش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، وسعت حوضه‌های آبخیز این استان ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار است که یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار آن نیاز به عملیات آبخیزداری دارد.
گلستان با وسعت افزون بر ۲۰ هزار کیلومتر مربع به دلیل موقعیت جغرافیایی از مناطق در معرض حوادث طبیعی مختلف از جمله سیل است.
منبع: ایرنا