روزگار «پلنگ ایرانی» در اصفهان

پلنگ ایرانی زیرگونه پلنگ آسیایی و یکی از بزرگترین گربه‌سانان بزرگ جثه دنیاست و ایران آخرین منطقه پراکنش آن است. کاهش جمعیت پلنگ ایرانی، این جانور را در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار داده است که ناامنی بواسطه توسعه معادن و جاده‌ها، جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها، کاهش جمعیت طعمه‌ها که ارتباطی کمابیش خطی با هم دارند از دلایل آن محسوب می‌شوند.

پناهگاه حیات وحش عباس آباد نائین در شرق استان اصفهان یکی از مستعدترین زیستگاه‌ها برای حضور پلنگ ایرانی است؛ منطقه‌ای که گفته می‌شود، گونه پلنگ در آن احیا و از سال ۹۲ به این سو چندین بار از حضور آن تصویربرداری شده است.

به مدت سی سال تنها نمایه‌هایی از حضور پلنگ در این منطقه وجود داشت اما سال ۱۳۹۲ تصویری از طعمه خواری یک پلنگ بر سر لاشه یک بز وحشی بواسطه دوربین تله ای ثبت شد.

همچنین سال ۱۴۰۱ نیز تصویر یک قلاده پلنگ توسط دوربین تله‌ای در «منطقه شکار ممنوع کلاته» ثبت و احتمال داده شد که از پناهگاه حیات وحش عباس‌آباد به این منطقه ورود کرده بوده است اما این نظر که کوه‌های کلاته نیز زیستگاه مناسبی برای پلنگ ایرانی ست را نباید دور از نظر داشت و قابل بررسی ست.

آخرین بار اما اواخر تیرماه سال جاری چهار پلنگ در کنار آبشخوری در پناهگاه حیات وحش عباس آباد در قاب دوربین تله ای قرار گرفتند.

پناهگاه حیات وحش عباس آباد بهشت گربه سانان خوانده می‌شود و به گفته مقامات حفاظت محیط زیست استان اصفهان از هشت گونه گربه سان کشور، پنج گونه در این زیستگاه ثبت حضور شده اند که مهم‌تر از همه آن‌ها پلنگ ایرانی و یوز پلنگ ایرانی است، گونه هایی که هر دو کاهش جمعیت نگران‌کننده ای در کشور دارند به خصوص یوز که طبق گزارش آخرین مقاله علمی منتشر شده، شمار آن‌ها به کمتر از ۴۰ قلاده می‌رسد. جمعیت پلنگ ایرانی نیز در کشور، طبق آخرین برآوردها بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ قلاده است که بخشی از این شمار نیز بواسطه خشکسالی و فعالیت‌های معدن کاوی در منطقه مرکزی و کویری ایران تهدید می‌شود.

منطقه حفاظت شده قمصر و برزک در ۵۰ کیلومتری کاشان و ۱۸۰ کیلومتری شمال استان اصفهان نیز یکی از چند زیستگاه پلنگ ایرانی در مرکز ایران است که کمتر حضور پلنگ در آن با دوربین ثبت شده است اما اسفند ۱۴۰۰ این گربه سان زیبا و نادر پس از یک سال تلاش برای ردگیری مقابل دوربین یک همیار محیط زیست قرار گرفت و نوید بخش بازگشت پلنگ ایرانی به قلمروی خود در این خطه از استان اصفهان و زادآوری آن بود.

یکی از مناطق دیگر اصفهان که به گفته کارشناسان، زیستگاه حضور پلنگ ایرانی محسوب می شود، پارک ملی کلاه قاضی است که حضور پلنگ در آن، آخرین بار در دهه ۵۰ توسط دوربین ثبت تصویر شده است اما بواسطه جزیره ای شدن این زیستگاه و محاصره بواسطه توسعه جاده‌ها، اراضی کشاورزی و شهرها تا حد زیادی امنیت لازم برای حضور پلنگ را از دست داده است چرا که طعمه و امنیت از فاکتورهای مهم برای حیات وحش به خصوص گونه ای در خطر انقراض مثل پلنگ ایرانی است که بواسطه از بین رفتن یکپارچگی منطقه و کوریدور عبور حیات وحش تهدید می‌شود.

پارک ملی کلاه قاضی در جنوب شرقی شهر اصفهان قرار دارد و عبور آزاد راه ۶ باندی به نام «کنار گذر شرق اصفهان» که گفته می‌شود چهار کیلومتر آن با حاشیه پارک ملی کلاه قاضی تداخل دارد، نگرانی سال‌های اخیر کنش‌گران محیط زیست برای این زیستگاه ارزشمند از بابت بین رفتن کوریدور عبور و افزایش تلفات جاده‌ای حیات وحش محسوب می‌شود.

در کنار مشکلاتی که یک ذخیره‌گاه ارزشمند گونه های جانوری اصفهان یعنی پارک ملی کلاه قاضی بواسطه جزیره‌ای شدن برای ایجاد می شود و حضور پلنگ ایرانی را در این منطقه تهدید می‌کند، مهم‌ترین زیستگاه این گونه در اصفهان یعنی پناهگاه حیات وحش عباس‌‎آباد نیز با تهدیدهایی چون فشار برای واگذاری معدن نقره مواجه است که البته تاکنون با تمام تلاش متقاضی این واگذاری، اداره کل حفاظت محیط زیست استان و حتی استانداری اصفهان با آن موافقت نکرده است.

تداخل ۶۰ کیلومتری جاده چوپانان به اردکان با حساس‌ترین نواحی زیستگاهی منطقه شکار ممنوع عباس آباد یعنی «دره قطنی» به تنهایی نگرانی بزرگی است چرا که هر ساله تصادفات موجب تلف شدن انواع حیات وحش در این منطقه می‌شود و همین می‌تواند امنیت و زیستگاه پلنگ ایرانی در این نقطه را تهدید کند.

از سوی دیگر آنچه از تصویربرداری اخیر دوربین تله ای در پناهگاه حیات وحش عباس آباد می توان برداشت کرد، این است که وقتی به راحتی ۴ پلنگ در کنار یک آبشخور در حال استراحت هستند نشان از امنیت نسبی حاصل شده در این زیستگاه ارزشمند است و می‌توان همچنان به بهشت گربه سانان ایران امیدوار بود.

در این میان منطقه حفاظت شده کرکس و کوهستان‌های جنوب استان از دیگر مناطقی محسوب می‌شوند که پتانسیل بالایی برای حضور پلنگ ایرانی دارند اما در سال‌های اخیر تصویری از این گونه گربه‌سان در این مناطق ثبت نشده است.

شاید بتوان با نصب دوربین‌های تله‌ای در منطقه ای چون کرکس حضور پلنگ را ثبت کرد اما از سوی دیگر واقعیت این است که شوربختانه کوهستان کرکس و حتی منطقه حفاظت شده آن به شدت با فعالیت‌های معدن کاوی تهدید و در نتیجه امنیت آن برای انواع وحوش از جمله پلنگ ایرانی خدشه‌دار شده است.

منبع: ایرنا