کاهش میزان بارندگی‌ها در استان زنجان طی سال آبی جاری زنگ‌های هشدار را برای صرفه جویی و مصرف بهینه آب، این مایه حیات به خصوص در روزهای گرم سال به صدا درآورده است.
در حالی که مشکل کمبود بارش ها و برداشت های بی رویه آب از منابع زیرزمینی در همه نقاط کشور با شدت و ضعف وجود دارد زنجان یکی از استانهای پرخطر در این رابطه است به طوریکه به اذعان همه مسوولان استان و متولیان این حوزه، کمبود آب، دغدغه و چالش جدی استان است که باید برای مقابله با آن به طور جدی وارد عمل شد.
بیشترین میزان مصرف آب در این استان با ۹۰ درصد مربوط به بخش کشاورزی است و ۶ درصد منابع آبی نیز در بخش شرب و خانگی و چهار درصد نیز در بخش صنعت مصرف می شود.
در حال حاضر ۹۰ درصد آب شرب در شهرها و روستاها از محل منابع آبهای زیرزمینی تامین می‌شود، همچنین ۱۰۰ درصد کشاورزان و ۹۰ درصد صنعت‌کاران از آبهای زیرزمینی استفاده می‌کنند.
کشاورزی استان زنجان در سال‌های اخیر با مشکل کم آبی و تخصیص نیافتن سهمیه آبی جدید به این بخش مواجه شده‌اند که برای سازگاری با این مشکل روش‌هایی مثل توسعه کشت گلخانه‌ای،استفاده از سامانه‌های آبیاری و بذرهای با نیاز آبی کم در دستور کار قرار گرفته است.
استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان گفت: منابع آب استان زنجان به دو صورت سطحی و زیر زمینی قابل دسترس هستند که مهمترین منبع آب های سطحی در استان زنجان رودخانه های دایمی و فصلی به شمار می روند.
قباد رستمی زاد افزود: رودخانه های قزل اوزن، زنجان رود، ابهررود و شاهرود را می توان مهمترین رودهای دایمی استان دانست، رودخانه قزل اوزن از کوه های چهل چشمه کردستان و همدان سرچشمه می گیرد و در نزدیکی منجیل به شاهرود می پیوندد و با نام سفید رود به دریای خزر می ریزد.
وی ادامه داد: زنجانرود نیز در حوزه آبریز قزل اوزن قرار دارد و با جهتی شمال غربی به رودخانه قزل اوزن می پیوندد، ابهررود نیز یکی دیگر از رودهای جاری در استان است که از حوالی سلطانیه سرچشمه می گیرد و پس از سیراب ساختن ابهر، هیدج، صایین قلعه و خرم دره به تاکستان رسیده و آب تعداد زیادی از روستاهای دو دانگه را تامین می سازد.
رستمی زاد اظهار کرد: آبهای زیر زمینی استان زنجان نیز از نظر تامین منابع آبی اهمیت زیادی دارند و بیشتر دشت های استان و همچنین روستاهای استان از آب های زیرزمینی به صورت حفر چاه ها و کاریزها جهت مصارف شرب و کشاورزی استفاده می کنند البته به دلیل برداشت های بی رویه و خشکسالی های اخیر وضعیت دشت‌های استان از لحاظ منابع آبی خوب نیست و سالانه به طور متوسط حدود ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر افت سطح سفره‌های این دشت‌ها را شاهد هستیم.
وی خاطرنشان کرد: موضوع خشکسالی و آب به حدی جدی است که اگر راهی برای عبور از آن مورد توجه نباشد، بخش عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی منطقه نه تنها خشک بلکه به دلیل از بین رفتن بافت مرطوب خاک به طور کامل سست می شود و پدیده فرونشست در آنها رخ خواهد داد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان گفت: رعایت الگوی مصرف در همه بخش ها ضروری است چراکه بارشهای روی داده در مناطق مختلف کشور و زنجان کمتر از سال قبل و میانگین بلند مدت بوده که به معنی فشار بر منابع آبی زیرزمینی است و در صورت بی توجهی به این مهم به خصوص در بخش های پرمصرف مانند کشاورزی مواجهه با بحران کمبود آب دور از انتظار نیست.
اکبر باقری خاطرنشان کرد: کشاورزان و بهره برداران باید با خودداری از کشت های آبی غیرمجاز و انتقال آب به اراضی غیرآبخور اولیه و دیم، این شرکت را در مدیریت منابع محدود آبی یاری کنند.
وی ادامه داد: مالکان چاه های آب نیز از کشت محصولات پر آب، انتقال آب به خارج از محدوده کروکی چاه و آب فروشی خودداری کنند.
باقری گفت: افت سطح آبهای زیرزمینی در استان نشان دهنده اهمیت توجه به امر مهم و ضروری صرفه جویی و مصرف بهینه آب است چراکه با برداشت های بی رویه از این منابع، سطح آب سفره های زیر زمینی استان افت پیدا می کند.
وی با بیان اینکه در زمان حاضر از هفت دشت استان پنج دشت ممنوعه است،اظهار کرد: اقداماتی در استان برای افزایش ذخیره سازی و مدیریت مصرف آب، در دست انجام است که مهار سیلاب ها و تغذیه مصنوعی دشت ها و آبخوانها، انسداد چاه‌های غیرمجاز، اصلاح و تعدیل پروانه ها و تجهیز زمین های کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری از جمله آنهاست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان گفت: اتمام طرحهای نیمه تمام سدسازی از جمله سد "مشمپا " نیز از اقداماتی است که با جدیت در استان پیگیری می شود.
وی گفت: اولویت اصلی تامین آب شرب زنجان سد مشمپاست که این سد هم اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با ورود به مرحله بهره برداری، آب شرب پایدار و مطمئن برای زنجان را تامین خواهد کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه کشت محصولات کشاورزی در این استان طی ۲ سال گذشته انحراف خیلی کمی از میزان تعیین شده در الگوی کشت داشته است، گفت: فعالیت کشاورزی توسط بخش خصوصی انجام می شود و تلاش ما این است تا با ارائه مشوق ها و حمایت ها، الگوی کشت هدفگذاری شده در استان به مرور محقق شود.
روح الله حسنی افزود: اگر منابع بیشتری برای اجرای مشوق ها در اختیار بود کار بیشتری در خصوص نهادینه کردن الگوی کشت انجام می شد که دولت فعلا با سیاست قیمتگذاری، بخشی از توازن را در بازار محصولات ایجاد می کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به چالش کم آبی در استان، گفت: با توجه به این موضوع، تجهیز زمین های کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری و پرهیز از آبیاری سنتی ضروری است.
وی به پیگیری اقدامات زیرساختی از جمله توسعه سامانه های نوین آبیاری، تامین بذرهای ویژه با مصرف آبی کم و اصلاح شیوه های کشاورزی مثل نشاکاری در استان اشاره کرد و گفت: مواجه با چالش کم آبی یک موضوع فرابخشی و مرتبط به همه است و همه باید برای آن پای کار باشند.
حسنی افزود: استفاده از ارقام مقاوم در برابر کم آبی و خشکی، تغییر الگوی کشت‌های بهاره، اجرای طرحهای کشاورزی حفاظتی، توسعه روش‌های آبیاری مدرن و کشت‌های نشایی از اقدامات جهاد کشاورزی در راستای اجرای الگوی کشت با هدف ارتقای بهره‌وری و مدیریت بهینه آب در استان است.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان سالانه سه میلیون و ۶۵ هزار تن محصولات زراعی، باغی و دامی در این استان تولید می‌شود که این میزان ۲.۴۵ درصد مجموع تولیدات بخش کشاورزی در کشور است.
حسنی با بیان اینکه مدیریت منابع آبی در استان نیازمند یک مدیریت تلفیقی است، افزود: بخشی از جبران کمبود منابع آبی در قالب آبخیزداری و آبخوانداری در استان دنبال می شود که در همین راستا یکی از طرح های این بخش طرح آبخوانداری چهرآباد است که سال گذشته در جریان سفر رییس جمهور به استان عملیاتی شد و قرار است از طریق آن یک و نیم میلیون متر مکعب آب به لایه های زیرزمینی نفوذ کند.
حسنی با اشاره به چالش کم آبی در استان، گفت: با توجه به این موضوع، تجهیز زمین های کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری و پرهیز از آبیاری سنتی ضروری است.
وی به پیگیری اقدامات زیرساختی از جمله توسعه سامانه های نوین آبیاری، تامین بذرهای ویژه با مصرف آبی کم و اصلاح شیوه های کشاورزی مثل نشاکاری در استان اشاره کرد و گفت: مواجه با چالش کم آبی یک موضوع فرابخشی و مرتبط به همه است و همه باید برای آن پای کار باشند.