مترو عامل فرونشست زمین در اصفهان؟

بهرام نادی   درباره تأثیر عملیات عمرانی برای اجرای خطوط و تأسیسات زیرزمینی قطار شهری بر تشدید فرونشست شهر اصفهان، اظهار کرد: باید توجه داشت که فعالیت‌های مترو این پدیده را تشدید نمی‌کند هرچند که فرونشست ناشی از خط مترو وجود دارد اما ارتباطی به آبخوان اصفهان ندارد.

وی ادامه داد: خط مترو اصفهان از لایه بالای آبخوان عبور می‌کند و ارتباطی با آن ندارد مگر اینکه حوزه‌ای باشد برای مثال خطوطی مانند ایستگاه خیابان آمادگاه که نزدیک رودخانه زاینده‌رود است زمانی که رودخانه جاری است سطح آبخوان کمی بالا می‌آید که باید آب را به مادی فرشادی پمپاژ کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد و متخصص عمران و ژئوتکنیک خاطرنشان کرد: خط متروی اصفهان در عموم موارد بالاتر از سطح آب زیرزمینی است و فرونشست آن ممکن است بر اثر اجرای تونل یا ایستگاه مترو به صورت موضعی باشد در حالی که اگر وضعیت آبخوان دشت اصفهان- برخوار را در نظر بگیریم ایستگاه‌های مترو نیز مانند سایر تأسیسات شهری در معرض آسیب است.

  کارشناسان سازمان زمین شناسی تاکید می‌کنند فرونشست در اصفهان به سبب افت سطح آب زیرزمینی است که اثرات ویرانگری را بر زیرساخت‌ها و زندگی اجتماعی مردم این منطقه دارد.

این افت سطح آب زیرزمینی به دلیل خشک شدن ناگهانی چشمه‌های تغذیه‌کننده آبخوان اصفهان اتفاق افتاده است. برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی نیز به فرونشست افزوده است و به طور متوسط هر سال حدود یک متر افت سطح آب در این آبخوان را مشاهده می‌کنیم.

بر اساس آمار یک‌هزار و ۴۸۰ حلقه چاه غیرمجاز و چهار هزار و ۸۰۰ حلقه چاه مجوز دار در دشت اصفهان -برخوار وجود دارد که بسیاری از آنها از جمله چاه‌های حریمی از زمان خشکیدن رودخانه زاینده‌رود و کاهش منابع آب سطحی حفر شدند.

نرخ فرونشست سالانه دشت اصفهان- برخوار بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر اعلام می‌شود که این عدد پنج برابر میانگین جهانی است. آبخوان اصفهان در حالی سالانه یک متر اُفت سطح آب دارد و تا ۲۰ سانتیمتر فرو می‌نشیند که چهار میلیمتر نشست زمین در سال در جهان بحران آب نامیده می‌شود. بنا بر مطالعات انجام شده از سال ۱۳۶۰ تاکنون بیش از سه میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی دشت اصفهان- برخوار تخلیه شده و این در حالی است که این دشت از سال ۴۵ شمسی در لیست دشت‌های ممنوعه بوده است. در دشت‌هایی که ممنوعه اعلام می‌شود با توجه به افت سطح آب زیرزمینی در آن‌ها اجازه حفر چاه جدید داده نمی‌شود و برداشت‌ها باید طبق قوانین تعیین شده، انجام شود.‌

این در حالی که به رغم ممنوعه بودن دشت اصفهان- برخوار از دهه ۶۰ تاکنون هزاران حلقه چاه با مجوز و بدون مجوز در این دشت حفر شده است. چاه‌های عمیق و نیمه عمیقی که شیره جان زمین را می‌مکند.

وضعیت گوه‌ای آبخوان اصفهان-برخوار، با اختلاف ارتفاع زیاد بین سنگ بستر جنوبی و شمالی آن، و حرکت جریان آب از جنوب به سمت شمال، نیز به افزایش فشار بر زیرساخت‌های این منطقه کمک می‌کند. مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد که حتی اگر تمامی چاه‌های آب این منطقه خاموش شوند، اگر رودخانه زاینده‌رود تغذیه کننده آبخوان اصفهان-برخوار را به خوبی تأمین نکند، کنترل فرونشست غیرممکن خواهد بود.

در حقیقت، حتی در مواقعی که جریان رودخانه زاینده‌رود وجود دارد، تأثیر آن بر سطح آب آبخوان قابل مشاهده است و این نشان می‌دهد که کنترل فرونشست باید با توجه به هر دو عامل، چاه‌های آب و رودخانه‌ها، انجام شود.

منبع: مهر