زمینه اعتلای فرهنگ دینی و ملی در جامعه از طریق توسعه دانش و نهادینه کردن ارزش‌های اسلامی، ایرانی و انقلابی با تأمین آزادی نشر کتاب، حفظ حرمت و آزادی قلم، صیانت از جایگاه والای علم، اندیشه و ایمان دینی و همچنین ایجاد زمینه مناسب برای حضور مؤثر در عرصه جامعه جهانی فراهم شده است.
جمهوری اسلامی ایران سیاست آزادی اندیشه و بیان آرا و عقاید را به عنوان یک اصل اساسی خود برگزیده است و بر حقوق و تکالیف قانونی در زمینه نشر کتاب اعم از چاپی و الکترونیکی مطابق ضوابط قانونی تأکید می‌کند.
در همین زمینه هم مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای حوزه نشر در اردیبهشت ۱۳۶۷ به نام «اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب» معرفی شد و بعد در ۲۴ فروردین سال ۸۹ در جلسه ۶۶۰ یک مصوبه اصلاحی و جدید با جزئیات بیشتر تهیه شد.
بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دولت و همه ارکان حکومت موظفند در چارچوب قانون از حریم آزادی انتشار کتاب حمایت کنند و حق انتشار کتاب به منظور افزایش آگاهی‌های دینی، علمی، سیاسی، اقتصادی، هنری، تاریخی، اجتماعی و نظایر آن از حقوق آحاد ملت است. این مصوبه قانونی است و رعایت آن برای همه دستگاه‌ها از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی لازم الاجراست.
در این مصوبه هم «سیاست‌های ایجابی» و هم «حدود قانونی» مطرح شده است. در حدود قانونی مشخص شده چه حوزه‌هایی را وزارت ارشاد اسلامی باید در ارکان خود داشته باشد، مثلاً «هیأت نظارت بر ضوابط نشر» و «هیأت نظارت بر نشر کتاب‌های کودک و نوجوان» را دارد. در ماده ۱۲ این مصوبه هم آمده که مسئولیت اجرایی، سیاست‌ها و ضوابط حوزه نشر برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، سایر دستگاه‌ها موظف هستند در این خصوص با وزارت ارشاد همکاری کنند.
همچنین طبق ماده ۴ این مصوبه، نشر کتاب همانگونه که ممکن است مظهر و نمودی از آزادی‌های اجتماعی و انسانی تلقی شود، چه بسا مورد سوءاستفاده و اشاعه لاابالیگری فکری و اخلال در حقوق عمومی قرار گیرد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری دستگاه‌های ذیصلاح موظف است برای مقابله با جوانب منفی، حدود و ضوابط نشر کتاب را مورد توجه قرار دهد و فضای سالم و سازنده چاپ و نشر کتاب را حفظ و حراست کند.
با وجود همه قوانین و مصوبه‌هایی که در حوزه نشر کتاب وجود دارد گاهی کتاب‌هایی با محتوای نه‌چندان مناسب در کتاب‌فروشی‌ها و سکوهای مجازی فروش کتاب به چشم می‌خورد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در آستانه هفته کتاب روش جدیدی را برای نظارت بیشتر بر محتوای کتاب‌ها انتخاب و سامانه جدیدی را رونمایی کرده است.
روز گذشته دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد: «سامانه نظارت مردمی بر آثار منتشره» با هدف ارتقا و توسعه سطح نظارت پسینی بر آثار منتشره، نقش‌آفرینی بیشتر مخاطبان در پالایش و سالم‌سازی فضای محتوایی کشور، کمک به شناسایی آثار حاوی مصادیق مندرج در ماده چهار مصوبه اصلاحی اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر، رصد، شناسایی و برخورد با متخلفان در حوزه نشر، ارتقای کیفی سطح بررسی آثار منتشره و کمک به سرعت دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی در امر نظارت پسینی در دسترس جامعه، دغدغه‌مند و کتاب‌دوست ایران عزیز قرار می‌گیرد.
محمدعلی مرادیان مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از عموم اهالی کتاب، پژوهشگران، کتاب‌فروشان، کتاب‌خوانان، والدین و گروه‌های ترویجی کتاب دعوت کرد تا ضمن مطالعه دقیق ماده چهار مصوبه اصلاحی «اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب» مصوب جلسه ۶۶۰ مورخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان سند بالادستی در کارشناسی کتاب‌های بزرگسال و کودک و نوجوان، موارد مغایر با ضوابط نشر آگاهی لازم را پیدا کرده تا در بررسی دقیق‌تر، برخورد و جبران در سامانه نظارت مردمی گزارشات خود را بدهند.
دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی ضمن گزارش‌های دوره‌ای و اعلام نتیجه از بررسی‌های صورت گرفته، به‌نحوی مطلوب از تهیه‌کنندگان گزارش‌های صحیح تقدیر و قدردانی خواهد کرد.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در صفحه ایکس (توییتر سابق) درباره ایجاد «سامانه نظارت مردمی بر آثار منتشرشده» نوشت: «مشارکت‌دهی مردم عزیزمان در حکمرانی فرهنگی، جزو دغدغه‌های اصلی ماست. «سامانۀ نظارت مردمی»، بستری برای مشارکت مردم در امر نظارت بر کتاب‌های منتشره است.