خراسان جنوبی دارای ۴ هزار و ۳۳ هکتار باغ انار است که از این مقدار هزار و ۹۰۹ هکتار متعلق به شهرستان فردوس است و هر ساله برداشت انار در این دیار از مهر آغاز شده و تا اوایل آبان نیز ادامه دارد.
شهرستان فردوس به‌عنوان قطب تولید انار در خراسان جنوبی شناخته می‌شود و آوازه یاقوت‌های سرخ فردوس تا آن سوی مرز‌ها رفته و در بسیاری از کشور‌های جهان شناخته شده است.
اگر شما هم سری به باغستان، اسلامیه و فردوس بزنید درختان زیبای انار را از همان دور خواهید دید که چطور خودنمایی می‌کنند، درختان یاقوتی که دسته به دسته کنار یکدیگر ایستاده اند و منظره زیبایی را در اطراف جاده ایجاد کرده اند اما. سال هاست که کرم گلوگاه بلای جان این یاقوت‌های سرخ شده و داد کشاورزان این منطقه را هم درآورده است.
کرم گلوگاه همانند یک ویروس مسری!
اکبری یکی از باغداران انار فردوس گفت: هر ساله با نزدیک شدن به فصل برداشت انار سر و کله کرم گلوگاه هم در باغستان‌های انار شهرستان فردوس پیدا می‌شود.
او با اشاره به اینکه بار‌ها اقدام به سم پاشی‌های مختلف هم کرده ایم، اما هیچ نتیجه‌ای حاصل نشده است افزود: از سویی آموزش‌های جهاد کشاورزی هم دردی از ما انار کاران را دوا نکرده است.
اکبری با بیان اینکه این کرم مانند یک ویروس مسری است بیان کرد: اگر من باغدار بتوانم با هزار مشقت باغ انار خود را از وجود این کرم پاکسازی کنم، اما در باغ مجاور من این کرم وجود داشته باشد باز هم انار‌های باغ من دچار این کرم می‌شوند.
گویا این کرم حاضر نیست به این راحتی دست از سر یاقوت‌های سرخ بردارد و تصمیم دارد به هر طریقی که شده خودش را به گلوی انارها برساند و جانشان را بگیرد.
یوسفی یکی دیگر از باغداران انار فردوس گفت: بیشتر باغداران فردوسی داخل شهرستان نیستند و هر چند مدت یک بار سری به باغ هایشان می‌زنند و زمانی که در باغ حضور پیدا می‌کنند دیگر کار از کار گذشته و کرم گلوگاه خودش را به بیشتر محصول باغ رسانده است.
او اظهار کرد: اگر کشاورزان همگی با یکدیگر متحد شوند بدون شک خواهند توانست ریشه این کرم سمج را بکنند.
یوسفی در ادامه گفت: وقتی کشاورزی می‌بیند اناری بر روی زمین افتاده یا بر شاخه درخت است و دچار آفت کرم گلوگاه شده آن را جمع آوری کند، بدون شک مسیر تکثیر این کرم را می‌بندد و دیگر این آفت راهی باغ‌های اطراف هم نمی‌شود.
از او در خصوص آموزش‌های جهاد کشاورزی پرسیدم؛ او گفت: درست است که جهاد کشاورزی در این زمینه آموزش‌هایی داده است و اقداماتی هم انجام داده است، اما آیا به نظر شما آموزش به ۵۰ یا ۱۰۰ باغدار در خصوص کرم گلوگاه کافی است؟ البته این هم بماند که تعداد زیادی از باغداران حتی در این جلسات شرکت هم نمی‌کنند!
این باغدار فردوسی عنوان کرد: بحث کرم گلوگاه بیشتر از هر چیزی نیاز به یک آموزش و اطلاع رسانی جامع و کامل حتی از طریق صدا و سیما و تلویزیون دارد تا این موضوع برای تمامی باغداران جا بیفتد و نسبت به آن آگاهی کافی را داشته باشند.
به گفته کشاورزان فردوسی هیچ سمی تاکنون نتوانسته این کرم‌ها را از پای در بیاورد و در این بین نیاز است تا جهاد کشاورزی و همچنین شرکت‌های دانش بنیان پای در میدان بگذارد و با بررسی‌های لازم بر روی این انارها و این کرم گلوگاه، روش علمی مناسب برای مقابله با این آفت ابداع کند تا بیش از این محصول کشاورزان از بین نرود.
کرم گلوکاه که این روز‌ها داد باغداران فردوسی را درآورده امسال نیز نسبت به سال‌های قبل بخش بیشتری از انار‌های فردوس را خراب کرده است و به گفته مسئولین ۴۰ درصد انار فردوس به دلیل وجود این کرم از بین رفته است.
امیرزاده مدیرجهاد کشاورزی شهرستان فردوس گفت: امسال بیش از سال‌های گذشته شاهد طغیان کرم گلوگاه در سطح باغات شهرستان هستیم و برهمین اساس پیش بینی کارشناسان حاکی از این است که ۳۰ تا ۴۰ درصد نسبت به پارسال شاهد کاهش محصول انار باشیم.
بیشتر بخوانید
او با اشاره به اینکه سطح زیرکشت انار در شهرستان فردوس هزار و ۹۰۰ هکتار است افزود: پیش بینی می‌کنیم امسال از باغات انار فردوس بین ۱۹ تا ۲۰ هزار تن انار برداشت شود.
به گفته امیرزاده چنانچه بخواهیم خسارت کرم گلوگاه انار را به حداقل ممکن کاهش دهیم نیازمند همکاری همه جانبه همه باغداران هستیم تا در طول فصل نسبت به جمع آوری انار‌های آلوده ازروی درختان وسطح باغات اقدام کنند و در صورتی که این اقدام همگانی نباشد تأثیر آن چنانی نخواهد داشت.
مدیر جهاد کشاورزی فردوس ادامه داد: بنابراین صاحبان باغ‌هایی که درخارج از شهرستان هم هستند باید با حضور خود در باغ نسبت به جمع آوری انار‌های پوسیده و آلوده به کرم گلوگاه انار اقدام کنند.
او یکی دیگر از راهکار‌های مقابله با کرم گلوگاه انار و دانه سفیدی این محصول را حضور تعدادی از کارشناسان زبده مراکز تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی در شهرستان اعلام کرد تا از نزدیک این آفات مهم را که منجر به از بین رفتن میزان زیادی از محصول انار می‌شود مورد مطالعه و بررسی قرار دهند و بتوانند با نسخه‌ای کارساز از حجم زیاد خسارت بکاهند.
او درخصوص اطلاع رسانی به باغداران گفت: علاوه براطلاع رسانی از طریق رسانه و فضای مجازی به لحاظ اهمیت موضوع یک دستگاه خودرو به بلندگو تجهیز شده و در سطح مناطق انارخیز شامل اسلامیه، باغستان، سرند، برون و فتح آباد موضوع جمع آوری انار‌های آلوده در طول فصل از سطح درختان و سطح باغات اطلاع رسانی شده است.
درست است که در یک سوی مسئله باغداران قرار دارند، اما آن سوی موضوع هم جهاد کشاورزی استان است.
چرا با وجود اینکه سال‌های سال است این آفت در باغ‌های انار فردوس خرابی زیادی به بار می‌آورد، اما هنوز مسئولین مربوطه نتوانسته اند یک روش مناسب برای جلوگیری از این آفت ابداع کنند تا جلوی حجم بالای خسارت را بگیرند؟
انار فردوس ارقام مختلفی دارد که از جمله آن‌ها شیشه کپ، شهوار، ملس، پوست سیاه و شیرین یزدی طرفداران زیادی دارد که البته شیشه کپ یکی از بهترین انواع انار با پوستی قرمز، و طعمی خوش و ملس است که دل همه را با خود می‌برد.
حال به سراغ مسئولین جهاد کشاورزی استان رفتیم تا ببینیم امسال برای مقابله با این کرم چه اقداماتی انجام داده اند؟
اجرای طرح پیش آگاهی مدیریت تلفیقی آفت کرم گلوگاه انار برای اولین بار در فردوس
ضیائیان احمدی مدیر حفط نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: با توجه به اینکه کرم گلوگاه به عنوان آفت کلیدی و درجه یک محصول انار، همه ساله ۳۰ تا ۴۰ درصد محصول باغداران را از بین می‌برد برای اولین بار طرح ایستگاه پیش آگاهی مدیریت تلفیقی آفت کرم گلوگاه انار با همکاری مراکز تحقیقاتی و سازمان حفظ نباتات کشور اجرا شد.
او از جمله اقدامات صورت گرفته در این طرح را تیمار‌های پوشش، تزریق روغن و لاتکس داخل تاج انار، تراشیدن تاج، نصب تله فرمونی و تله نوری برای انتخاب بهترین روش کنترل آفت کرم گلوگاه انار در باغ دانشگاه آزاد فردوس در خصوص طرح پیش آگاهی مدیریت تلفیقی آفت کرم گلوگاه عنوان کرد.
ضیائیان احمدی با بیان اینکه هدف از اجرای این طرح تعیین زمان مبارزه و جلوگیری از اتلاف منابع است اظهار کرد: نتایج به دست آمده از اجرای طرح پس از برداشت محصول انار به اطلاع مردم می‌رسد.
هم اکنون در خراسان جنوبی ۵ ایستگاه پیش اگاهی مدیریت تلفیقی آفات شامل سوسک کرگدنی خرما در طبس، کرم خراط در سرایان، زنگ زرشک در درمیان، پروانه چوبخوار پسته در خوسف و فردوس و کرم گلوگاه انار در فردوس فعال است.
به گفته مسئولان استانی امسال پیش بینی می‌شود ۴۰ هزار و ۴۴۲ تن انار از سطح ۴ هزار و ۳۳ هکتار باغات استان برداشت شود.
در خراسان جنوبی ۹ هزار و ۶۰۰ خانوار بهره بردار انار هستند که معاش خود را با همین یاقوت‌های سرخ می‌گذرانند.
یاقوت سرخ چشم انتظار راهی برای رهایی از کرم گلوگاه
امسال ۴۰ درصد انار فردوس تنها به دلیل وجود کرم گلوگاه از بین می‌رود و این موضوع یعنی ضرری بزرگ برای کشاورزان؛ کشاورزی که یک سال برای یک محصول زحمت می‌کشد حالا باید در واپسین لحظه‌های برداشت محصولش شاهد خراب شدن و از دست رفتن محصول خود باشد.
حال این امر طلب می‌کند تا کارگروه‌های مختلفی با حضور کارشناسان زبده جهاد کشاورزی و دیگر مسئولین استانی برگزار شود و به دنبال راه حلی مناسب برای مبارزه با این کرم گلوگاه باشند.
امسال که گذشت، اما امیدواریم در سال‌های آتی دیگر شاهد ضرر و زیان انارکاران زحمت کش فردوس آن هم به وسیله کرم گلوگاه نباشیم.
گزارش از زهرا رضوانیان