صنعت غذا سومین صنعت درآمدزای جهان است که درآمد سالانه آن در ایران تا پیش از شیوع کرونا به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسید و اگرچه ایران در رتبه‌بندی غذای حلال در شمار ۱۰ کشور نخست دنیا نیست، اما ظرفیت‌های بسیاری در این حوزه دارد.
گردشگری غذا، تنها به معنای خوردن غذای لذیذ در کشور‌های مختلف نیست، بلکه به‌معنای کشف تجربه‌های جدید و معتبر آشپزی، از بهترین رستوران‌های محلی گرفته تا ارزان‌ترین بوفه‌های غذا‌های خیابانی است. این شاخه گردشگری تاثیر بسیاری بر رفتار مصرف‌کنندگان دارد؛ تا جایی که ۶۲ درصد از پاسخ‌دهندگان به یک نظرسنجی، عنوان کرده‌اند که پس از امتحان‌کردن غذا و نوشیدنی در خارج از کشور خود، شروع به خریدن آن غذای خارجی در شهر خود می‌کنند.
گردشگری غذایی، صرفا به معنای غذا خوردن در مکان‌های لوکس و مجلل نیست؛ بلکه بیشتر بر غذا خوردن ماجراجویانه و یادگیری فرهنگ‌های جدید در طول مسیر سفر تمرکز دارد. گردشگری خوراک تجربه‌ای است که در آن، فرد نه‌تن‌ها غذا‌های محلی و اصیل یک منطقه را امتحان می‌کند، بلکه با فرهنگ بومی آن نیز آشنا می‌شود.
اهمیت گردشگری غذایی
برای پی بردن به اهمیت گردشگری غذایی همین بس که تا سال ۲۰۲۰، گردشگری غذا تا ۲۵ درصد برای مقاصد، مزیت اقتصادی به همراه داشت، ۵۳ درصد از مسافران تفریحی یک مقصد در واقع گردشگران خوراک هستند و ۶۳ درصد از مسافران نسل هزاره (متولدان ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ میلادی)، به‌دنبال رستوران‌هایی با رعایت مسوولیت‌های اجتماعی هستند.
این آمار‌ها نشان می‌دهد که گردشگری غذا بسیار فراتر از سرگرم‌کردن افراد و چشیدن طعم‌های مختلف غذا و نوشیدنی است. این شاخه گردشگری، مسیری برای ارائه تجربه‌های معنادار به گردشگران است؛ تجربه‌هایی که به‌طور معمول سر راه افراد قرار نمی‌گیرد، اما مردم در سفر‌ها به آن‌ها تمایل بیشتری دارند.
این تجربیات و آموخته‌ها، اغلب تاثیرات مثبت و پایداری بر گردشگران دارند؛ به‌طوری که آمار‌ها نشان می‌دهد اغلب افرادی که گردشگری غذایی را تجربه می‌کنند، پس از بازگشت به خانه سعی می‌کنند آموخته‌های خود را در زندگی‌شان بگنجانند.
این آموخته‌ها شامل تجربیات و یادگیری فرهنگ غذایی یک منطقه و تنوع زیستی مقصد است که می‌تواند ارتباط بین مردم و فرهنگ غذایی یک منطقه را افزایش دهد و خاطره‌ای ماندگار و قابل توجهی برای گردشگر ایجاد کند.
اما اهمیت گردشگری غذا فقط بر گردشگران متمرکز نمی‌شود؛ بلکه ارائه یک تجربه توسعه‌یافته و ساختار یافته از گردشگری خوراک می‌تواند برای کل جامعه و محیط زیست مفید باشد.
صنعت غذا در خراسان رضوی قدمت بسیاری دارد و از باسابقه‌ترین صنایع این بخش در کشور است، این استان پس از تهران و آذربایجان از نظر گستردگی، حجم و تنوع تولیدات غذایی در جایگاه سوم کشور قرار دارد.
غذا‌های سنتی در مشهد و ییلاقات اطراف آن را می‌توان یکی از ۱۰ جاذبه نخست خراسان رضوی دانست و سالن‌های غذاخوری متعدد در اطراف حرم مطهر رضوی و مناطق تاریخی و گردشگری این شهر جزو بهترین سالن‌های غذاخوری شرق کشور هستند. بیش از ۶۰۰ واحد صنعتی در زمینه صنایع غذایی در این استان فعالیت دارند که سهم آن از کل صنایع خراسان رضوی، ۱۳ درصد و ارزش افزوده آن‌ها ۲۲ درصد است، همچنین صنایع غذایی سومین صنعت اشتغالزای بخش صنعت استان به شمار می‌رود.
بیشتر شرکت‌های تولیدکننده صنایع غذایی در خراسان رضوی مربوط به بخش خصوصی هستند، یکی از مهمترین ویژگی‌های صنایع غذایی در استان را می‌توان دسترسی آسان به مواد اولیه دانست به طوری که محصولات کشاورزی، دامی و باغی با تنوع خوب و گستردگی بسیار در دسترس است.
غذا‌های سنتی در مشهد و ییلاقات اطراف آن را می‌توان یکی از ۱۰ جاذبه نخست خراسان رضوی دانست و سالن‌های غذاخوری متعدد در اطراف حرم مطهر رضوی و مناطق تاریخی و گردشگری این شهر جزو بهترین سالن‌های غذاخوری شرق کشور هستند.
گردشگری غذا مکمل دیگر انواع گردشگری
جواد موسوی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: گردشگری غذا در این استان دارای ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر است که باید از این ظرفیت بهره برد.
او افزود: تنوع اقلیمی و قومی در ایران باعث شده تا غذا‌های ایرانی نیز دارای تنوع زیادی باشد و از هر منطقه با غذا‌های سنتی آن منطقه یاد شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی ادامه داد: گردشگری غذا به نوعی مکمل دیگر انواع گردشگری‌ها محسوب می‌شود و معروف‌ترین غذا‌های ایران شامل چلوکباب، قورمه سبزی، فسنجان، دیزی سنگی، زرشک پلو، لوبیا پلو، خورشت قیمه، آش رشته و شیشلیک است.
موسوی بیان کرد: شیشلیک شاندیز و شله مشهد از غذا‌های ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی کشور هستند که متعلق به خراسان رضوی هستند.
غذاها، نمادی از فرهنگ جامعه
او با بیان اینکه غذاها نماد فرهنگی جامعه هستند و می‌توان از طریق بسط و ترویج آن‌ها به نوعی فرهنگ را نیز انتقال داد، تصریح کرد: چلوکباب از جمله غذا‌های تاریخی و قدیمی است و در کنار شیشلیک شاندیز و شله مشهدی در این استان بسیار شناخته شده است.
مدیرکل گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه وجود ظرفیت زیاد در فرهنگ غذایی و پخت و پز خراسان رضوی، می‌تواند برای توسعه گردشگری و افزایش مدت ماندگاری گردشگران در این منطقه نقش موثری داشته باشد، تاکید کرد: بسیاری از غذا‌های بومی استان در عرصه ملی و بین المللی شناخته شده اند که از آن جمله می‌توان به شله مشهدی و شیشلیک شاندیز اشاره کرد.
موسوی اظهار کرد: گردشگری غذا فرصت و ظرفیتی نو در عرصه گردشگری است که می‌توان با پر رنگ کردن آن در کنار سایر جذابیت‌های موجود، شمار بیشتری از گردشگران را جذب کرد.
شله مشهدی
شله، یکی از غذا‌های سنتی مشهد است که به دلیل به کار بردن انواع حبوبات در پخت آن ارزش غذایی بسیاری دارد. این غذا را در مشهد "شله" می‌گویند و قدمت آن احتمالا به دوران قاجار باز می‌گردد. از آنجا که شله غذایی سنگین محسوب می‌شود می‌توان به عنوان یک غذای کامل از آن استفاده کرد.
این غذا در خانواده آش‌ها قرار دارد و یکی از رایج‌ترین نذری‌هایی است که در مشهد پخت می‌شود و شاید بتوان خوشمزه‌ترین نوع شله را شله مشهدی دانست.
هر چه گوشت به کار رفته در پخت شله بیشتر باشد غذا خوشمزه‌تر می‌شود. همچنین به دلیل وجود حبوبات زیاد، طبخ این نوع شله به زمان زیادی نیاز دارد.
در حالت اصیل، شله با ریختن مقداری قیمه روی آن و همراه با مقداری نان سنگک، پنیر و سبزی عرضه می‌شود. در شهر‌های دیگر استان مانند نیشابور یا قوچان دستور پخت شله اندکی تفاوت دارد.
شاندیز، شهر شیشلیک
یوسف بیدخوری معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: گردشگرانی که به مشهد می‌آیند به شهرستان طرقبه - شاندیز نیز توجه ویژه‌ای دارند و از جاذبه‌های غذایی آن آگاهند.
او افزود: اهمیت غذایی شاندیز برای این گردشگران به حدی است که شهر شاندیز توسط گردشگران داخلی و خارجی بیشتر به نام "شهر شیشلیک" شناخته می‌شود.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی ادامه داد: این غذا با قدمتی بیش از ۵۰ ساله و با معرفی مناسب در کشور و عرصه بین‌المللی به عنوان غذای اصلی مورد تقاضای گردشگران محسوب می‌شود که در سال ۱۳۹۵ در فهرست معنوی به نام شهر شاندیز ثبت ملی شده است.
بیدخوری بیان کرد: در کنار شیشلیک شاندیز، در شهر طرقبه نیز دیزی سنگی، جوجه کباب، کباب لقمه، ماهیچه و چلوگوشت به عنوان غذای اصلی مورد اقبال گردشگران است، همچنین خوراکی‌هایی مانند بستنی، سمنو و خشکبار طرقبه نیز در میان گردشگران تقاضای بسیاری دارد.
غذا، جاذبه‌ای به یادماندنی
او مزایای گردشگری غذا را بسیار دانست و تصریح کرد: توسعه آگاهی اجتماعی و فرهنگی، ارتباط گردشگران با مقصد در سطوح مختلف جامعه، توزیع و ایجاد درآمد اضافه در زنجیره ارزش محصول و ایجاد فرصت برای اقلیت گروه‌های جامعه از جمله مزایای شاخه گردشگری غذایی است.
منبع: ایرنا