کشاورزی از جمله بخش‌های مهم اقتصادی در خراسان جنوبی است که همه جنبه‌های آن چه حوزه زراعی، چه باغی و دامی و شیلات نیازمند توجه هستند.
یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند بسیار برای کشاورزی خراسان جنوبی سودآور باشد، حوزه دام و فرآورده‌های دامی است و تولید و فرآوری شیر، بازویی مهم برای رشد اقتصاد دامی است.
مشکل عمده در حوزه شیر خراسان جنوبی، خام فروشی و خروج شیر از داخل استان است که مسئولان را به فکر واداشته و ایده احداث پالایشگاه شیر در استان را به میان آورده است.
استان‌های دیگری نیز در کشور همچون مازندران از پالایشگاه شیر برخوردارند و در سال ۱۴۰۱، به دلیل کمبود شیر تولیدی، پالایشگاه نیازمند توجه ویژه بود تا از مشکلات دارندگان صنایع فرآوری بکاهد، اما در خراسان جنوبی نعمت فراوان است و باید به مسئله فرآوری توجه کرد.
فرآوری که نباشد، سود پایین می‌آید
خراسان جنوبی ظرفیت‌های بسیاری در حوزه دام دارد که اگر در حوزه تولید شیر بتوان از ظرفیت‌های بالقوه استفاده کرد، می‌توان تولید ماده اولیه محصولات لبنی را بیش از ۲ برابر افزایش داد و هزینه‌های دامداران را نیز کاهش داد.
غریبی مدیر عامل اتحادیه دامداران خراسان جنوبی در این خصوص با اشاره به اینکه جمعیت دام سنگین استان ۶۰ تا ۶۵ هزار رأس است، گفت: روزانه حدود ۲۵۰ تن تولید شیر در استان داریم که ۱۲۰ تن برای فرآوری به خارج از استان انتقال پیدا می‌کند.
او افزود: این موضوع چندین پیامد برای استان دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به پرداخت کرایه‌های حمل و نقل اشاره کرد و دیگر موضوع حائز اهمیت، تأثیرگذاری انتقال شیر روی کیفیت و قیمت آن است.
غریبی با بیان اینکه پول شیر به موقع به دامدار برگشت نمی‌کند، اظهار کرد: قبلا هر یک ماه تا ۴۰ روز پول شیر برگشت داده می‌شد، اما حالا این زمان به ۲ ماه رسیده و دامداران مجبور هستند از نقدینگی‌های خود برای تولید دیگر محصولات استفاده کنند.
مدیر عامل اتحادیه دامداران خراسان جنوبی ادامه داد: زمانی که شیر ارسال شده فرآوری شود، مجدداً به خراسان جنوبی برای فروش بازگشت می‌کند و این باعث می‌شود محصولی دارای ارزش افزوده که ماده اولیه آن در خود استان تولید شده، با قیمت بالاتر به دست مشتری برسد.
او گفت: دوری واحد‌های تولید شیر استان به نزدیک‌ترین واحد فرآوری که در شهرک طوس مشهد قرار دارد، سبب افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود که برای دامدار توجیه اقتصادی ندارد.
طرحی برای پالایش صنعت فرآوری شیر در خراسان جنوبی
مهمترین مزیت احداث پالایشگاه شیر این است که می‌توان از خروج خام شیر به سایر استان‌ها جلوگیری کرد و با فرآوری کردن این محصول، فرآورده‌های بسیاری را از آن استحصال کرد.
جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره گفت: فعالیت بیشتر واحد‌های گاو شیری در استان از جمله نتایجی خواهد بود که با احداث پالایشگاه می‌توان به آن دست پیدا کرد.
او افزود: این طرح جدا از واحد‌های غیرفعال فرآوری در استان فعالیت خواهد کرد، اما به این معنا نیست که حمایتی صورت نگیرد و کارخانه‌های غیرفعال می‌توانند به موازات به فعالیت خود مشغول شوند.
جعفری با اشاره به اینکه هم اکنون جانمایی مکانی پالایشگاه شیر در خراسان جنوبی به انجام رسیده است، بیان کرد: مجری طرح این پالایشگاه نیز مشخص شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی تأمین اعتبار و تسهیلات لازم را شرط پیشرفت احداث این پالایشگاه در استان اعلام کرد.
توسعه گام به گام مدنظر است/ تولید فرآورده‌های با عمر بالا در پالایشگاه شیر
در خراسان جنوبی، واحد‌های تولید شیر پاستوریزه و همچنین چندین کارخانه فرآوری شیر فعالیت می‌کنند، اما به دلیل بروز برخی مشکلات، چرخ این صنعت به خوبی نمی‌چرخد و با احداث پالایشگاه شیر، کمی از درد صاحبان واحد‌های فرآوری نیز کاسته خواهد شد.
جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه هدف گذاری شده است تا پالایشگاه با اعتباری بالغ بر ۲۱۰ میلیارد تومان احداث، تجهیز و راه اندازی شود، گفت: هلدینگ کشاورز ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) در احداث این طرح مشارکت می‌کند.
بیشتر بخوانید
او افزود: با راه اندازی پالایشگاه، محصولاتی در صنایع لبنی فرآوری خواهند شد که ماندگاری بالایی داشته باشند که از جمله این محصولات می‌توان به شیر خشک و پنیر اشاره کرد.
جعفری اظهار کرد: در هدف گذاری اولیه تنها شیر گاو مدنظر است و با توسعه پالایشگاه، از ظرفیتی که در فرآوری شیر شتر نهفته است نیز بهره گیری خواهد شد.
از افزایش میزان تولید شیر تا سود بیشتر برای دامداران
به اعتقاد فعالان حوزه دام استان، با راه اندازی پالایشگاه شیر در خراسان جنوبی می‌توان وارد بازار رقابت با سایر استان‌ها شد و گوی سبقت در تولید محصولات لبنی را از آن‌ها ربود.
غریبی مدیر عامل اتحادیه دامداران خراسان جنوبی با بیان اینکه هم اکنون تنها ۲ واحد فرآوری شیر در استان به طور کامل فعال هستند، گفت: این دو کارخانه بیش از ظرفیت اسمی خود مشغول به کار هستند.
او افزود: در خراسان جنوبی ظرفیت‌های بالقوه زیادی وجود دارد؛ هم اکنون ۱۰ مجتمع گاوشیری را می‌توانیم فعال کنیم که در صورت فعالیت آن ها، روزانه می‌توان ۵۰۰ تا ۶۰۰ تن شیر در استان تولید کرد.
غریبی با اشاره به اینکه در استان سرمایه گذاری می‌شود، اما به درستی از آن بهره گرفته نمی‌شود، بیان کرد: باید به سمت ایجاد کارخانه‌هایی برویم که تجهیزات به روز دارند و می‌توانند محصولات زیادی تولید کنند.
مدیر عامل اتحادیه دامداران خراسان جنوبی تصریح کرد: با احداث پالایشگاه شیر و اجرای مطلوب این طرح چندین اتفاق خوب در استان رخ می‌دهد که مهمترین آن این است که می‌توان اقلام سبد لبنیات خانوار را به طور کامل تأمین کرد.
او گفت: با احداث پالایشگاه که در دستور کار جهاد کشاورزی استان است، بسیاری از هزینه‌های حمل و نقل کاهش یافته، پول شیر به موقع به دامدار برگشت می‌کند و کیفیت شیر نیز تا زمان فرآوری حفظ می‌شود.
غریبی عنوان کرد: می‌توان با احداث پالایشگاه شیر با بسیاری از صنایع تبدیلی لبنیات در سطح کشور رقابت کرد و خود را به آن‌ها رساند که این مزیتی فوق العاده برای استان خواهد بود.
۳۵ درصد، سهم خراسان جنوبی از فرآوری شیر تولیدی داخل استان
از جمله اهدافی که برای احداث پالایشگاه شیر در استان در نظر گرفته شده است، افزایش میزان تولید شیر و بازگشت وجه به دامدار است تا دامداران نیز بتوانند با خیال آسوده به فعالیت خود ادامه دهند.
بنا به گفته جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، با اجرای موفق این طرح می‌توان میزان شیر تولیدی در استان را نسبت به زمان حاضر ۲۵ درصد افزایش داد که این موضوع می‌تواند هم به فرآوری و هم به رونق فعالیت دامداران منجر شود.
او با بیان اینکه ۶۰ درصد شیر خام تولیدی در خراسان جنوبی هم اکنون به خارج از استان حمل می‌شود بیان کرد: ۵ درصد شیر تولیدی به صورت خام در درون استان مصرف شده و تنها ۳۵ درصد در استان فرآوری می‌شود.
جعفری با اشاره به اینکه در زمانی ازدیاد شیر در کشور دامداران با مشکل مواجه می‌شوند و نمی‌توانند محصول جدید را به بازار عرضه کنند، اظهار کرد: احداث پالایشگاه شیر در استان می‌تواند این دغدغه را برای دامداران خراسان جنوبی رفع کند و در صورتی که شیر مازاد وجود داشته باشد، به سرعت فرآوری می‌شود.
پالایشگاه شیر روح تازه‌ای به صنعت دام می‌دهد؟
چندی قبل صاحبان برخی واحد‌های دامداری در استان، از اجرا نشدن دستورات رئیس جمهور در خصوص توجه به صنعت دام و تأکیدات وی در سفر به خراسان جنوبی گلایه داشتند که جعفری رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، این مجموعه را حامی سرمایه گذاران و فعالان صنعت دام دانست و گفت: برای رفع مشکلات نیازمند همکاری سرمایه گذاران هستیم و در صورت ورود این افراد، تسهیل گری برای فعالیت صورت خواهد گرفت تا سرمایه گذار به راحتی فعال باشد و مشکلات حوزه دامی نیز مرتفع شود و احداث پالایشگاه شیر نیز به منظور رفع دغدغه این افراد کلید خورده است.
خراسان جنوبی استانی است که ظرفیت‌های بالایی در حوزه دام دارد و جمعیت دامی آن به گونه‌ای است که می‌تواند به راحتی نیاز استان به فرآورده‌های دامی را تأمین کند و بخشی نیز به خارج از استان ارسال شود.
هم اکنون ۶۰ درصد شیر گاو تولیدی در خراسان جنوبی به صورت خام به خارج از استان حمل می‌شود که این امر، برگشت وجه به دامدار و نیز سودآوری بیشتر محصول برای استان را مشکل می‌کند.
احداث پالایشگاه شیر که در استان کلید خورده، با اعتبار پیش بینی شده ۲۱۰ میلیارد تومان و با همکاری ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) صورت می‌گیرد تا فرآوری شیر در خراسان جنوبی را بیش از پیش رونق بخشد.
هر چند مشکلاتی در زمینه دامداری و تولید مواد لبنی وجود دارد، اما امید می‌رود با احداث این طرح بزرگ در حوزه کشاورزی خراسان جنوبی، روح تازه‌ای در کالبد صنایع فرآوری استان دمیده شود.
گزارش از سید محمد علی سجادی