آیین رونمایی کتاب «شام اود» جدیدترین دفتر شعر علیرضا قزوه، شاعر، نویسنده و مدیر دفتر شعر، موسیقی و سرود صداوسیما که شامل ۶۵ غزل با مضامین آیینی، عرفانی و اجتماعی است، با حضور مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ بلرام شکلا، رایزن فرهنگی هندوستان؛ امیر قرایی، مدیرکل روابط عمومی سازمان صدا و سیما؛ سعیده حسینجانی، شاعر و مدیر مرکز ترجمه حوزه هنری، چهره‌های شاخص ادبی کشور؛ مدیران نهاد، شاعران، نویسندگان و اصحاب رسانه به همت اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اجرای محمود اکرامی، دبیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی استان تهران در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد.
محسن کریمی راهجردی، مترجم و استاد دانشگاه در ابتدای این مراسم گفت: من قزوه را از سال‌های گذشته می‌شناسم؛ از همان زمان که برای رادیو اهواز به جبهه می‌آمد. او هیچ گاه جویای نام نبوده و نگاه شاعرانه و پویا و زنده داشته است. او در گذشته جوانی بلندبالا با چهره آفتاب سوخته با پیراهنی بود که کفاف همت او را نمی‌داد. پس از سال‌ها دوری او را در قامت رئیس دفتر زبان ادب فارسی در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در هند دیدم و در آنجا مجدانه کار کرد.
قزوه به درستی راه را تشخیص داد
وی افزود: می‌شود درباره شخصیت علمی، ادبی، فرهنگی و شعاع ارتباطی او حرف زد و کارنامه درخشان او را از وجوه گوناگون بررسی کرد. در روزگاری که کمتر کسی می‌توانست آن همه اتفاقات پی در پی را هضم کند و بسیاری از ادبا یا در خود فرو رفته بودند یا در بحران انقلاب و جنگ به سر می‌بردند او به درستی راه را تشخیص داد و یک تنه به تولید ادبیات پایداری مشغول شد و به آسیب شناسی و بررسی چالش‌ها و موانع این حوزه پرداخت. او با تصدی پست‌هایی در کشور‌های دیگر خوش درخشیده است. او در قامت کسانی مثل نرودا است که در عین اینکه شاعر بودند سفرای فرهنگی کشورهایشان در دیگر کشور‌ها هم بودند. حتی در قیاس کار‌های آن‌ها با قزوه می‌بینم ایشان در این عرصه هم موفق بودند.
راهجردی با بیان اینکه قزوه با کوشش و همدلی زیاد موجب زایش ارتباطات فرهنگی و ادبی به ویژه در کشور‌های تاجیکستان و هندوستان و کشور‌های دیگر شده، عنوان کرد: در هند ایشان برنامه منظم و مدونی برای ارتباطات فرهنگی و ادبی داشتند. روزی نبود که جلسه‌ای نباشد و در برگزاری گردهمایی و آمد و شد‌های فعالان ادبی بین ایران و کشور‌های دیگر و اشاعه زبان فارسی فعالیت نداشته باشد.
وی عنوان کرد: دستاورد مهم و زبانزد قزوه فارسی گویی در شعرسرایی توسط او و شاگردانش است. در کارنامه چه کسانی در دوره معاصر می‌توان این دستاورد را دید؟ می‌شود ساعت‌ها درباره مرجعیت علمی و ادبی او حرف زد، اما باید گفت در وجود ایشان سادگی و صفا بیش از هر صفت دیگری نمایان است.
قزوه شخصیتی از خودگذشته است که خود را کنار می‌گذارد
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه این مراسم با بیان اینکه قزوه دارای شخصیت ادبی و بین‌المللی است که تأثیر زیادی بر شبه قاره گذاشت، افزود: درباره شخصیت فردی، ادبی و بین المللی، حضور او در فضا‌های لکنت آمیز و... می‌توان سخن گفت. او یک شاعر انقلابی است که وقتی زبان‌ها به لکنت می‌افتند و جسارت بیان حقایق را ندارند با شعر و کلامش به صحنه می‌آید.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همچنین به اقدام قزوه در نشر آثار شاعران فارسی زبان اشاره کرد و ضمن تقدیر از فعالیت‌های وی، تأکید کرد: او بخشی از شاعران نوپا را گرد هم جمع کرده است. یکی از خلأ‌های موجود در جبهه معتقد به انقلاب و کسانی که دغدغه نظام جمهوری اسلامی و حفظ حرمت خون شهدا را دارند، نداشتن یک تشکل منسجم است. در این حوزه انقدر کار نکرده زیاد است که کار موازی محسوب نشود.
وی افزود: قزوه شخصیتی از خودگذشته است که خود را کنار می‌گذارد و پله صعود دیگران می‌شود. در حوزه اعتلای فرهنگ و ادبیات انقلاب اسلامی باید ظرفیت‌ها تکثیر شوند و می‌توان از ظرفیت کتابخانه‌ها نیز استفاده کرد.
شعر او آیینه تمام نمای آرزو‌ها و امیال و حسرت‌های یک ملت است
مصطفی محدثی خراسانی از شاعران مطرح کشور در ادامه این نشست طی سخنانی گفت: وجوه برجسته‌ای در زندگی فرهنگی قزوه متجلی است. ایشان همواره پیشگام و ترسیم کننده افق‌های فرهنگی و ادبی بوده است. او در فعالیت‌های مختلف اعم از کنگره‌ها و همایش‌های شعر و ادبیات و... پیشگام بوده است.
وی ادامه داد: او آیینه تمام نمای آرزو‌ها و امیال و حسرت‌های یک ملت است و در شعر او این مفاهیم متجلی است. او در همه قالب‌ها شعر گفته و من هیچ قالبی را سراغ ندارم که او در آن شعر نگفته باشد و در همه آن‌ها باشکوه شعر سروده است.
به گفته محدثی خراسانی، او تنها شاعر از نسل دوم شاعران انقلاب است که نامش در کنار شاعران درجه نخست از جمله حسینی، میرشکاک، امین پور و... است.
اخلاق علیرضا قزوه در شعرش متجلی است
مرتضی امیری اسفندقه دیگر شاعر برجسته کشور نیز در بخش دیگری از این مراسم درباره علیرضا قزوه گفت: یکی از ویژگی‌های او این است که بر دل می‌نشیند. او خود اخلاق و ویژگی‌هایی دارد و این اخلاق اگر در شعر متجلی نشود ما با مشکل مواجه می‌شویم. علیرضا قزوه اخلاقش در شعرش متجلی است. من خوشحالم که او در شعر بازنشسته نشده است؛ البته شعر و هنر بازنشستگی ندارد، اما خیلی‌ها در نیمه دوم عمرشان به دلایل مختلف شعر و هنر را ترک می‌کنند، اما او بازنشسته نشده است.
امیری اسفندقه بیان کرد: علیرضا قزوه جوانمرد است و در این موضوع تردیدی نیست. او مانند آفتاب کویر، سخاوتمند است. تمام لحظات ناب زندگی خود را در شعرش ثبت می‌کند. شعر علیرضا قزوه صدای مولانا را برای من زنده می‌کند و بیتابی‌ها و هنجارشکنی‌های معقول و هنر دردمندانه را در شعر او می‌بینم.
این شاعر در ادامه گفت: در هر کجای جهان قرار بگیرم اگر بگویند شما در این چهل سال چه کردید، قالب‌های مختلف شعری، سنت شکنی‌های معقول، وامداری از سنت و عرفان و... را که در شعر علیرضا قزوه وجود دارد ارائه می‌کنم. می‌گویند خیلی عجیب است که قزوه در همه این سال‌ها فرق نکرده و او در تمام این سال‌ها ارزش‌های خود را حفظ کرده است. با اینکه خودش فرقی نکرده، ولی شعرش متفاوت شده است. شعر او نسبت به ۲۰ سال پیش از نظر فرم تفاوت کرده و طی این سال‌ها رو به جلو حرکت کرده است.
وی در پایان بیان کرد: او دوست دارد افرادی که شبیه هم هستند، ولی از هم جدا ماندند را بهم پیوند بزند و به همین دلیل تلاش کرده ایران را با کشور‌های دیگری مانند هند و تاجیکستان پیوند دهد.
وجوه مختلف شخصیت علیرضا قزوه
حسین قرایی، مدیرکل روابط عمومی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز در بخش دیگری از این مراسم درباره علیرضا قزوه و کارنامه و ویژگی‌های شخصیتی او گفت: من شخصیت فرهنگی قزوه را به سه بخش تقسیم می‌کنم؛ نخست شعر‌های او که باید درباره آن به صورت مفصل صحبت کرد. بخش دوم نویسندگی او است؛ در کنار اینکه ایشان رمان نویس خوبی است، سفرنامه نویس خوبی هم بوده و دو سفرنامه ایشان توانایی او را در این ژانر نشان می‌دهد. او در این سفرنامه‌ها جرأت تازگی و شهامت و دلیری را در نوشتن نشان می‌دهد. بخش سوم خدمات فرهنگی او است. هشت سال کار فرهنگی او در «شام اود» به نمایش درآمده است. در این کتاب دلتنگی نسبت به ایران و آیین‌ها و رسوم وجود دارد.
کتاب شام اود الگویی برای سرودن است
نغمه مستشار نظامی دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه این مراسم گفت: باعث افتخار ماست که کتاب ایشان در کتابخانه مرکزی پارک شهر رونمایی می‌شود. این کتاب الگویی برای سرودن و تدوین دواوین شعری است. با سلام و با خداحافظ شروع و تمام می‌شود. اشعار اجتماعی ایشان مثل و مانند ندارد و عشقشان به وطن و ولایت و اهل بیت (ع) در کتاب متجلی است. این اثر را می‌شود به عنوان کتاب درسی تدریس کرد.
به گفته او، در مجموعه کتاب‌های منتشر شده توسط انتشارات شاعران پارسی زبان بیش از ۶۰ اثر از شاعران مختلف فارسی در کشور‌های دیگر گردآوری شده که کاری ناب و جدید است و این آثار در تاریخ ما ماندگار می‌شود. او باعث شد شعر فارسی زبان در کشور‌های دیگر شناخته شود.
قزوه تمام هند را با شعر فارسی متحول کرد
بلرام شکلا، رایزن فرهنگی هندوستان در ایران گفت: افرادی مثل ما خیلی از وجود دکتر قزوه استفاده کردند. ایشان از صبح تا شب کار می‌کرد و تمام هند را با شعر فارسی متحول کرده است. ما آن قدر با او احساس خویشاوندی داشتیم که مثال زدنی است.
وی ادامه داد: من شعر مثنوی مولانا را درباره او به یاد می‌آورم و به شاگردی او می‌نازم و می‌بالم. اگر استاد نبودند من به این جایگاه نمی‌رسیدم و خودم را مدیون او می‌دانم. من شعر فارسی را به تشویق قزوه یاد گرفتم و به این زبان شعر سرودم. زبان فارسی برای ما دنیای نور بود و توسط ایشان نور زبان فارسی تابانده شد. امیدوارم این کتاب برای ایشان و ما پربرکت باشد.
قزوه به مقامات بالای انسانیت رسیده است
امیر عامری، شاعر و خوشنویس نیز طی سخنانی درباره قزوه توضیح داد و گفت: من در جایگاهی نیستم که درباره او صحبت کنم. او به مقامات بالای انسانیت رسیده و شعر او بدون اینکه نامش بر آن نوشته شده باشد امضای علیرضا قزوه دارد. وقتی شما اشعار او را می‌خوانید به یاد شعر مولانا می‌افتید.
وی عنوان کرد: او به خوشنویسی هم علاقه دارد و من در این مراسم یک «بسم الله الرحمن الرحیم» برای او نوشتم که تقدیمش خواهم کرد.
قزوه شکست را اصلا نمی‌پذیرد
قادر طراوت پور، شاعر برجسته کشورمان در ادامه با بیان اینکه در شعر قزوه زیبابی، شکوهمندی زبان، تازگی و... دیده می‌شود، گفت: قزوه شکست را اصلاً نمی‌پذیرد و این بسیار مهم است. او پرچم دار شعر فارسی در کشور‌های دیگر است و با روحیه شکست ناپذیری توانسته برای حتی ناکامی‌های ما هم دلیل داشته باشد.
وی یادآور شد: این روحیه قزوه ریشه در تمدن ایرانی و گرایش‌های عرفانی شیعی دارد. همواره رجزخوانی شاعرانی مانند قزوه در کشور ما ادامه دارد.
شخصیت پرجرأت سیاسی قزوه مغفول مانده است
محمدحسن مقیسه، پژوهشگر و استاد دانشگاه هم طی سخنانی با بیان اینکه شخصیت پرجرأت سیاسی قزوه مغفول مانده است، عنوان کرد: گاهی شخصیت‌های ادبی را می‌بینیم که اسم و رسمی در غزل دارند، اما در بزنگاه‌هایی که لازم است نظر آن‌ها را بشنویم با کوتاهی آن‌ها مواجه هستیم و می‌گویند ما حرف مان را در شعرمان می‌زنیم.
وی ادامه داد: در آشوب‌های سال گذشته او از پشت غزل هایش بیرون آمد و درباره حوادث موضع گرفت. مؤمنان دو گروه هستند؛ یا آن‌ها که رفتند یا آن کسانی که پای ایمان خود ایستادند. بخش دوم کسانی هستند که نظر و نیتشان را عوض نمی‌کنند تا به گروه پیشگام برساند. موضع صریح و شجاعانه او در سال گذشته را مکمل کار‌های ادبی و هنری او می‌دانم.
استاد قزوه برای دوستان و شاگردان نقطه امنی است
فاطمه نانی زاد، شاعر آئینی کشور در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه شخصیت و منش استاد قزوه ستودنی است و من از او بسیار آموختم، گفت: او برای دوستان و شاگردان نقطه امنی است و شخصیت بزرگوار او برای ما تکیه گاه بوده است. ما از شخصیت او به اندازه شعرشان الگو گرفتیم.
او تا پای جان پای رفاقت می‌ایستد
سعیده حسینجانی، شاعر، مدیر مرکز ترجمه حوزه هنری و همسر علیرضا قزوه، در این نشست به زبان صریح و صراحت او در شعرهایش اشاره کرد و گفت: گاهی ایشان تحت هجمه‌های بسیاری قرار دارد و علاقه و عشق ایشان به ادبیات این هجمه‌ها را در پی دارد.
وی ادامه داد: در رفتار و سکنات ایشان من رفاقت را دیدم. او پای رفاقت تا پای جان می‌ایستد. انرژی وجود او در وزن اشعارش متجلی است؛ ضمیر او پاک است و در اشعارش متجلی است.
وی در پایان نیز یک دوبیتی به علیرضا قزوه تقدیم و از او تجلیل کرد.
علیرضا قزوه، شاعر، نویسنده و مدیر دفتر شعر، موسیقی و سرود صداوسیما نیز در بخش پایانی این مراسم طی سخنانی گفت: من از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و همکاران محترم آن تشکر می‌کنم. من خواستم در این کتاب ادای دینی به کشور هند داشته باشم. شهر اود شهری زیبا است که شیعیان در آنجا ساکن هستند؛ چون این اشعار بیشتر محصول آنجا بود این اثر را بعد از کتاب صبح بنارس، شام اود نام گذاشتم.
وی با اشاره به نام کتاب دیگرش "قطار اندیمشک" افزود: قطار اندیشمک در این کتاب نماد بود و من می‌خواستم این نماد در کتاب باشد؛ در زمان جنگ، چون راه‌های دیگر مثل آبادان و خرمشهر و... بسته بود، هر قطاری به سمت جنوب می‌رفت به مقصد اندیمشک بود. در اندیمشک لشگر دوکوهه بود و ایستگاه آخر جبهه به حساب می‌آمد و بنابراین می‌خواستم در این کتاب از آن هم یاد کرده باشم.
علیرضا قزوه درباره وجه تسمیه این کتاب در پشت جلد آورده است: «در قدیم در هند صبح‌های بنارس و شام‌های اوده (اَوَد) زیباترین و خاطره‌انگیزترین صبح و شام‌ها بودند و من که بار‌ها به بنارس و لکنو و کشمیر و حیدرآباد و کلکته رفت‌وآمد کرده بودم چه لحظات خوشی را در این دو شهر داشتم. اگر از هندی‌های قدیمی و آداب‌دان بپرسی که بعد از صبح بنارس چه نامی را می‌توان بر کتاب شعری نهاد بی‌گمان خواهند گفت: شام اود.»
در بخش دیگری از این برنامه هستی کامیاب، عضو نوجوان محفل ادبی جوانه‌های کتابخانه مرکزی پارک شهر به قرائت قطعه شعری از قزوه پرداخت.