قاره آفریقا به عصر بیداری و رهایی از استعمار نزدیک می‌شود

در هفته‌های اخیر پس از کودتا در نیجر و تحولات پس از آن و درخواست‌های مردم این کشور آفریقایی برای استقلال عمل در حاکمیت سیاسی کشور خود و جدایی این کشور از تسلط کشور‌های بیگانه و غربی موجب شده بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی این کودتا را مقدمه‌ای برای آغاز حرکت ضداستعماری در کشور‌های آفریقایی قلمداد کنند که البته در همین مدت نگرانی‌های آمریکا و غرب از آغاز این حرکت در نیجر و تحریم‌ها و واکنش‌ها به این کودتا کاملاً این گفته را تایید می‌کند که خواسته‌های ضداستعماری آفریقا به شدت موجب نگرانی آمریکا و کشور‌های غربی شده که سال‌ها با استعمار قاره آفریقا و تسلط بر منابع غنی آن ثروت‌های این منطقه را به غارت برده اند.

از این رو باشگاه خبرنگاران جوان مصاحبه‌ای ترتیب داده با دنیس رُگاتیوک، پژوهشگر، خبرنگار و فعال سیاسی از روسیه که در ذیل مشروح آن از نظر می‌گذرد.

-چرا قاره آفریقا یک قاره استراتژیک و مهم برای غربی هاست؟

دنیس رُگاتیوک: آفریقا مهد تمدن بشری و ثروتمندترین قاره روی کره زمین است. اما به گفته ابراهیم ترائوره، رئیس جمهور بورکینافاسو، نسل‌های جدید نمی‌توانند بفهمند که چرا با این همه ثروت مردم این منطقه از جمله فقیرترین‌ها در جهان هستند. در سرتاسر قاره ما شاهد قیام‌ها و شورش‌های مسلحانه توسط رهبران نظامی ضد استعماری بوده ایم که به دنبال بازپس گیری حاکمیت خود از قدرت‌های امپریالیستی اروپایی، به ویژه فرانسه بوده اند. گینه، بورکینافاسو، مالی و نیجر تنها برخی از کشور‌هایی هستند که مجموعه مستعمرات سابق فرانسه در غرب آفریقا را تشکیل می‌دهند. آن‌ها برای مدت طولانی به عنوان منبع کلیدی منابع طبیعی برای فرانسه و دیگر قدرت‌های اروپایی خدمت کرده اند. نیجر ۱۵ درصد اورانیوم مورد نیاز راکتور‌های هسته‌ای فرانسه را تامین می‌کند و از همه کشور‌ها بزرگ‌تر است، در حالی که بورکینافاسو صادرکننده کلیدی طلا است، گینه یک نقطه ورود و خروج کلیدی برای تجارت بین فرانسه و مستعمرات سابقش و در نهایت مالی است. یکی دیگر از صادرکنندگان عمده طلا است و میدان جنگ بین دولت و گروه‌های مختلف تروریستی و افراطی بوده است.

-حرکت ضداستعماری که بسیاری از کارشناسان معتقدند در سال‌های اخیر در قاره آفریقا آغاز شده از کجا آغاز شد؟

دنیس رُگاتیوک: نقشه غرب آفریقا در سال ۲۰۲۱ شروع به تغییر اساسی کرد. مانند دومینوها، دولت‌های طرفدار فرانسه شروع به قیام‌های نظامی کردند که با مالی در ماه مه ۲۰۲۱ و کودتای نظامی به رهبری آسیمی گویتا شروع شد که بلافاصله خواستار خروج ارتش فرانسه از خاک این کشور شدند. جمهوری آفریقای مرکزی همچنین نیرو‌های فرانسوی را در ژوئن ۲۰۲۱ اخراج کرد. پس از آن، مامادی دومبویا، لژیونر سابق فرانسوی در سپتامبر ۲۰۲۱ قدرت را در گینه به دست گرفت. در سپتامبر ۲۰۲۲، کاپیتان ابراهیم ترائوره قدرت را در بورکینافاسو به دست گرفت و جوانترین رئیس جمهور شد. اقدام به اخراج نیرو‌های ارتش فرانسه در ژانویه ۲۰۲۳ آغاز شد و در نهایت، شورش نظامی در نیجر در ۲۶ ژوئیه به رهبری عبدالرحمانه چیانی، که اکنون ریاست دولت کودتایی را بر عهده گرفته و خواستار اخراج نیرو‌های فرانسوی و ممنوعیت صادرات اورانیوم به فرانسه شده ادامه پیدا کرده است. اما مورد بورکینافاسو و کاپیتان ترائوره به ویژه جالب است. ترائوره در سفر اخیر خود به سن پترزبورگ برای اجلاس روسیه و آفریقا، سخنرانی کرد که در آن روسیه را بخشی از خانواده خود خواند، غارت قاره توسط قدرت‌های اروپایی را محکوم کرد. بسیاری ترائوره را با توماس سانکارا، رهبر انقلابی بورکینافاسو از سال ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۷ مقایسه کرده‌اند که او را «چه گوارای آفریقایی» نیز می‌نامیدند. سانکارا همچنین نیرو‌های فرانسوی را از کشور بیرون کرده، منابع کشور را ملی کرده و سیاست‌های سوسیالیستی را اجرا کرده بود.

-واکنش استعمارگران به ویژه فرانسه و آمریکا در شرایط فعلی چه خواهد بود؟

دنیس رُگاتیوک: آمریکا و انگلیس پیش از این در واکنش به ممنوعیت صادرات اورانیوم به فرانسه، تمامی کمک‌های خود به نیجر و متحدانش را قطع کرده اند. به همراه آمریکا و کشور‌های غرب آفریقا که هنوز به استعمارگران وفادار هستند، فرانسه نیز به نیجر اولتیماتوم داده است - رئیس جمهور چیانی یک هفته فرصت دارد تا از قدرت کناره گیری کند وگرنه مداخله نظامی آغاز خواهد شد. نیجریه، متحد کلیدی فرانسه در منطقه و رهبر فدراسیون ECOWAS کشور‌های غرب آفریقا، به عنوان سکوی پرتاب برای مداخله نظامی احتمالی در نیجر انتخاب شده است. با این حال، سنای نیجریه درخواست بولا تینابو، رئیس جمهور بسیار منفور این کشور برای مجوز اقدام نظامی علیه همسایگان خود را رد کرده است. روسای جمهور بورکینافاسو و مالی پاسخ داده اند که هرگونه مداخله نظامی در نیجر به منزله اعلان جنگ علیه کشور‌های آفریقایی خواهد بود. 

-ارتباط میان کشور‌های آفریقایی با برخی کشور‌های جهان از جمله روسیه به چه دلیل برای غربی‌ها نگران کننده است؟

دنیس رُگاتیوک: دوستی بین مردم آفریقا و روسیه تا قرن هجدهم ادامه دارد. داستان آبرام گانیبال، ژنرال آفریقایی در خدمت ارتش روسیه و پدربزرگ شاعر افسانه‌ای الکساندر پوشکین، جذاب‌ترین بخش داستان روابط روسیه و آفریقا است. او که به عنوان برده از کودکی از قسطنطنیه نزد پتر کبیر آورده شد، از بردگی رهایی یافت و در کاخ او تحصیل کرد. او نه تنها به یک افسر نظامی عالی رتبه در ارتش روسیه تبدیل شد، بلکه معلم الکساندر سووروف جوان، مارشال مشهوری بود که ناپلئون را در طی تلاش ناگوارش برای فتح روسیه شکست داد. در گرگ و میش تقلا برای آفریقا، تنها یک ملت در میان دریای فتوحات استعماری مستقل ایستاد - اتیوپی. تلاش برای تهاجم و انقیاد ایتالیا با شکست فاجعه بار برای استعمارگران به پایان رسید و روسیه کمک‌های اساسی را به ملت اتیوپی که برای حاکمیت و استقلال خود می‌جنگید ارائه کرد. اتحاد جماهیر شوروی سابق برای بسیاری از کشور‌های جوان آفریقا که به دنبال استقلال خود از اربابان استعماری خود بودند، به «زرادخانه مستضعفین» تبدیل شد، زیرا اسلحه و مهمات تولید شده در اتحاد جماهیر شوروی سابق به بسیاری از نیرو‌های انقلابی و ضد استعماری در منطقه تحویل داده شد، مانند MPLA در آنگولا، ANC در آفریقای جنوبی، PAIGC و رهبر آن Amilcar Cabral در گینه بیسائو و بسیاری دیگر. خاطره این حمایت و همبستگی هنوز در ذهن بسیاری از آفریقایی ها، از پیر و جوان، در سراسر این قاره زنده است. حمایت و تحسین روسیه در سراسر قاره آفریقا، فراتر از مستعمرات سابق فرانسه، منعکس می‌شود. در جریان تظاهرات گسترده مبارزان آزادی اقتصادی آفریقای جنوبی، رهبر آن‌ها جولیوس ماله اعلام کرد که "ما پوتین هستیم و پوتین ماست! و ما هرگز از امپریالیسم علیه پوتین حمایت نخواهیم کرد! "، در آخر این گونه به نظر می‌رسد یک تغییر واقعی در سراسر آفریقا، به دور از استعمارگران قدیمی اروپایی و به سمت جهانی چند قطبی و جدید در حال اتفاق افتادن است.

دنیس رُگاتیوک، خبرنگار و فعال سیاسی استرالیایی است که در رسانه‌های غربی از جمله واشنگتن پست، نیویورک تایمز و گاردین فعالیت دارد. او از جمله خبرنگاران ضدجنگ و ضدامپرالیسم غربی است که از او گزارش‌ها و یادداشت‌های زیادی در این باره منتشر شده است.