حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: نظام ارجاع یک واقعیت است که اگر به آن بپردازیم، درون آن پزشکی خانواده نهفته است. وقتی از نظام ارجاع می‌گوییم خیلی موارد دیگر مانند کاهش فرانشیز پرداختی نیز مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: برای اجرای هر برنامه‌ای در ابعاد ملی به ویژه در حوزه سلامت، مهم‌ترین فاکتورها، تعهد دولت و همکاری مردم است. در سخنان رهبری به ویژه در دو سال گذشته چندین بار بر تقویت نظام شبکه بهداشت کشور تاکید شده است. همچنین رئیس جمهور چندین بار از تقدم پیشگیری بر درمان، تقدم تقویت بهداشت بر بیمارستان سازی و نظام ارجاع و پزشکی خانواده حتی در مراسم افتتاح بیمارستان غدیر، صحبت کرده است.
معاون بهداشت وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: کمیسیون بهداشت مجلس در چندین برنامه، بحث اجرای پزشکی خانواده به عنوان یک اولویت در راستای دو هدفِ پوشش همگانی و کاهش پرداختی از جیب مردم، مورد توجه قرار داده است. کسی در مفید و مؤثر بودن پزشکی خانواده در دریافت خدمات مناسب بهداشتی و درمانی، شکی ندارد؛ اما دیدگاه‌ها برای رسیدن به هدف پوشش جامع و حداقل پرداختی از جیب مردم، متفاوت است.
پزشکی خانواده امروز نتیجه تجارب گذشته است
فرشیدی با بیان این که دولت منابع خوبی برای حوزه بهداشت در نظر گرفته است، گفت: در ۲۰ سال گذشته، برنامه‌های متنوعی از پزشکی خانواده اجرا شده و آنچه امروز می‌بینیم، نتیجه تجارب گذشته است. شبکه بهداشت و درمان کشور از خانه بهداشت تا بیمارستان‌ها را در بر می‌گیرد که در ارائه مراقبت‌ها و خدمات اولیه بهداشتی با تلاش بهورزان، اقدامات مناسبی انجام شد؛ اما مهم‌ترین خصوصیت عملکردی بهورزان، شناخت آن‌ها از جامعه است و فقط به حوزه بهداشت و درمان افراد توجه ندارند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر مشکل ما درمان نیست؛ بلکه مشکل ما و آنچه نادیده گرفته می‌شود، حوزه بهداشت است و بهداشت به این معنی است که باید به فرد سالم رسیدگی کرد و سلامت هم فقط به معنی نداشتن بیماری نیست. در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تمام اتفاقاتی که در جامعه رخ می‌دهند از جمله ترافیک، برخوردها، تغذیه و فعالیت‌های بدنی در سلامت افراد مؤثر هستند که بخشی از آن در اختیار وزارت بهداشت است و در این زمینه به افرادی نیاز داریم که آموزش دیده باشند.
فرشیدی گفت: وزیر بهداشت به دلیل رویکرد مثبت نسبت به بهداشت و قبل از مسئولیت بنده در معاونت بهداشت، قرارگاه سلامت خانواده و نظام ارجاع را در وزارت بهداشت تشکیل داده است که این قرارگاه ۸ کمیته یا زیرگروه دارد و یکی از کمیته‌های آن، ارجاع است. معاون درمان وزارت بهداشت، مسئول این کمیته است. هزینه‌های القایی را باید در نظام ارجاع کاهش دهیم؛ چون یک آزمایش ممکن است چندین بار تکرار شود و سیستم از آن خبر ندارد. بنابراین نیاز به سیستم پایش بسیار قوی داریم.
وی ضمن تاکید بر الکترونیکی شدن فرآیند‌های حوزه سلامت، یادآور شد: بر اساس کد ملی می‌توان تاریخچه خدمات دریافتی افراد مختلف را مشاهده کرد. از سال گذشته اقداماتی را در این حوزه آغاز کرده ایم که کار سختی است و ۴ سامانه اصلی سطح یک ارائه خدمات به بیمارستان‌ها متصل شده اند و نظام ارجاع الکترونیک شکل گرفته است.
اجرای پزشکی خانواده نباید نظام شبکه بهداشت را تضعیف کند
فرشیدی با بیان این که اجرای پزشکی خانواده نباید به تضعیف نظام شبکه بهداشت و درمان کشور منجر شود، افزود: در دو استان فارس و مازندران این برنامه از سال‌های قبل اجرایی شده است که در برنامه جدید گفته ایم فعلاً تغییری در این دو استان ایجاد نمی‌کنیم. اگرچه دیدگاه‌های دو دانشگاه علوم پزشکی مازندران و شیراز متفاوت است و یکی از آن‌ها معتقد به اجرای همین برنامه و دیگری خواستار تغییراتی در آن است. جلساتی با حضور استانداران و پزشکان خانواده در این دو استان در جریان هستند؛ اما ضعف‌هایی دارد که باید برطرف شود.
معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: همه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در ۲۹ استان کشور باید درگیر اجرای برنامه سلامت خانواده شوند. باید در دوران گذشته که در دو استان فارس و مازندران این برنامه اجرا می‌شد، همگرایی بین سایر دانشگاه‌ها با دانشگاه‌های علوم پزشکی این دو استان ایجاد می‌شد. در حال حاضر همه روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی از این طرح اطلاع دارند و در نهایت، هر ایرانی باید مراقب سلامت خود را در تیم سلامت که ما در نظر می‌گیریم، بشناسد.
جزئیات جمعیت منتسب به تیم‌های سلامت
وی ادامه داد: قبلاً هر دو هزار و ۵۰۰ نفر به یک مراقب سلامت شهری منتسب می‌شدند که به یک هزار و ۵۰۰ نفر کاهش یافته و هر تیم سلامت، شامل دو مراقب سلامت و یک پزشک خواهد بود. بنابراین تیم سه نفره متشکل از دو مراقب سلامت و یک پزشک، سه هزار نفر از جمعیت شهری را در یک پایگاه سلامت تحت پوشش دارند و هر پایگاه سلامت می‌تواند دو یا سه تیم را در خودش جای دهد. این پایگاه‌ها به مراکز جامع خدمات سلامت، متصل می‌شوند و افراد نیازمند خدمات که در تیم‌های سلامت، شناسایی شده اند به فراخور نیاز به کارشناسان مستقر در مراکز جامع سلامت، ارجاع داده می‌شوند.
فرشیدی گفت: در نظام جدید که برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع اجرا می‌شود، هدف اصلی ما ارتقای پوشش همگانی سلامت است که متغیر‌های زیادی از جمله کاهش پرداختی از جیب دارد که همه این برنامه‌ها از طریق ارتقای سواد سلامت جامعه و تقویت خودمراقبتی، امکان پذیر می‌شود.
معاون وزیر بهداشت با بیان این که پایه و اساس اجرای سلامت خانواده و نظام ارجاع، توانمندی‌های شبکه بهداشت و درمان کشور است، از مشارکت پزشکان خصوصی در موارد و مناطقی که پزشکان دولتی فعالیت ندارند، خبر داد و گفت: در حال حاضر ۳۰ درصد از مراقبان سلامت هم با خرید خدمت از بخش خصوصی در حال فعالیت هستند.
عدم اطلاع رسانی یکی از ضعف‌های اجرای طرح سلامت خانواده و نظام ارجاع
وی یکی از ضعف‌های اجرای سلامت خانواده و نظام ارجاع را عدم اطلاع رسانی کافی دانست و گفت: فرهنگسازی یکی از اقداماتی است که حتماً باید برای اجرای این دو برنامه انجام شود. شروع سلامت خانواده، اختیاری خواهد بود و هیچ اجباری برای مراجعه مردم در نظام ارجاع و سلامت خانواده نیست. پزشک نیز باید از دستورالعمل‌های مربوطه وزارت بهداشت، تبعیت کند.
کمبود ۶۰ هزار نیرو در سطح یک خدمات برای اجرای طرح سلامت خانواده
فرشیدی از کمبود ۶۰ هزار نیروی انسانی در سطح یک خدمات برای اجرای برنامه سلامت خانواده خبر داد و خاطرنشان کرد: بخشی از این کمبود‌ها از مسیر خرید خدمت برطرف می‌شوند. یک سال از اجرای سلامت خانواده می‌گذرد و بهترین مسیری که به آن رسیده ایم، تقویت تیم‌های سلامت و افزایش دسترسی مردم به این تیم‌ها است. در حال حاضر اجرای سلامت خانواده، کاملاً اختیاری است؛ اما در آینده اختیاری نخواهد بود. بلکه وقتی زیرساخت‌ها آماده و فرهنگسازی به میزان کافی انجام شوند، طرح به طور کامل اجرایی می‌شود.
معاون بهداشت وزارت بهداشت به فعالیت دو کمیته فرهنگسازی و اطلاع رسانی قرارگاه سلامت خانواده اشاره و عنوان کرد: بحث‌هایی که باید در عمل اجرا شود، آماده شده و این بحث‌ها باید منجر به این شوند که خدمات اختیاری پزشکی خانواده، اجباری شود و مشوق‌هایی مانند کاهش فرانشیز پرداختی، برای مردم اطلاع رسانی شود.
رایگان شدن خدمات بستری در سه استان کشور
وی یادآور شد: در سه دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، خراسان جنوبی و کردستان، ارائه خدمات بستری برای بیمارانی که از مسیر ارجاع پذیرش می‌شوند، رایگان است تا ببینیم این طرح، چه میزان هزینه دارد. ما را تحت فشار قرار دادند که هزینه‌های بستری رایگان، بسیار سنگین است که این گونه نیست. وقتی بیمار از طریق نظام ارجاع مراجعه کند باید خدمات بستری رایگان باشد. در ۵۹ شهرستان فاز اول سلامت خانواده اجرا شده و ۲۰ شهرستان نیز آماده اجرای فاز دوم هستند و جمعیت تحت پوشش این برنامه در ۵۹ شهرستان، به ۸ میلیون نفر می‌رسد.
فرشیدی خاطرنشان کرد: در سه استان بوشهر، کردستان و خراسان جنوبی، خدمات بستری رایگان است. برای مردم روستاها، بیش از ۹۰ درصد از هزینه‌ها توسط دولت پرداخت می‌شود. در اجرای سلامت خانواده، خیلی‌ها تضاد منافع پیدا می‌کنند. هزینه‌های کنونی درمان کشور، بسیار سرسام آور است که باید فکری برای آن کرد. شهروندان باید از سلامت خود آگاه شوند.
عدم آموزش کافی پزشکان برای اجرای سلامت خانواده
وی یکی از چالش‌های اجرای سلامت خانواده، عدم آموزش کافی پزشکان برای اجرای طرح دانست و گفت: پزشکان طرحی اکثراً در مناطق روستایی فعالیت دارند و لاجرم در طرح سلامت خانواده، فعالیت می‌کنند، اما برای این کار آموزش‌های لازم را فرا نگرفته است. عمده پزشکان فارغ التحصیل در کشور، درمان نگر هستند و تغییر این رویکرد زمانبر است. پزشک خانواده باید سال‌ها با جمعیت تحت پوشش، کار کند. معاونت آموزشی برنامه‌هایی برای آموزش به پزشکان خانواده دارد؛ اما در حال حاضر نمی‌دانیم پزشکان خانواده کنونی تا چه میزان با جمعیت تحت پوشش خود ماندگار هستند. البته شاید با بالا بردن امکانات رفاهی و افزایش پرداختی بتوان برای ماندگاری پزشکان در طرح سلامت خانواده، مشوق ایجاد کرد.
معاون وزیر بهداشت گفت: از کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برای اختصاص بودجه مناسب برای سلامت خانواده، تشکر می‌کنیم؛ اما منابع بودجه ۱۴۰۲ برای سلامت خانواده، کاملاً محقق نشده اند و اگر منابع مورد نیاز که در بودجه پیش بینی شده، محقق شوند طرح سلامت خانواده به خوبی پیش می‌رود.
همه قوا باید از سیستم سلامت حمایت کنند
فرشیدی اظهار داشت: اگر سیستم سلامت کشور مناسب است، همه قوای کشور باید از آن حمایت کنند و پزشک خانواده باید بداند چه نهاد‌هایی پشتیبان او هستند. در روستاها پزشکانی که برای نظام ارجاع مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند، کم نیستند. ۶۰ هزار نیرو در سطح یک خدمات برای اجرای سلامت خانواده کم داریم و بیشتر آن ها مربوط به مناطق محروم است. منابع پایدار طرح باید تأمین شود و در صورت عدم تأمین منابع، طرح سلامت خانواده در همین حد می‌ماند و جلو نمی‌رود.