تداوم طولانی‌مدت پدیده خشکسالی، مشکلات فراوانی را برای اقتصاد شهرستان متکی به کشاورزی گناباد ایجاد کرده و موجب افزایش بیکاری در این منطقه شده است، اما در این شرایط توسعه کمی و کیفی صنعت گردشگری می‌تواند در کاهش معضلات و رونق اقتصاد منطقه تاثیر بگذارد و افزون بر آن بسترساز گسترش ارتباطات فرهنگی و ارتقای روحیه اجتماعی ساکنان این نواحی باشد.
شهرستان گناباد در جنوب استان خراسان رضوی از مناطقی است که به خاطر همسایگی با کویر، در سال‌های اخیر به‌شدت از خشکسالی متاثر و اقتصاد سنتی مبتنی بر کشاورزی آن با چالش‌های عمیقی مواجه شده است.
این در حالی است که قدمت گناباد و قرن‌ها تجربه مردم این دیار در مقابله با کم‌آبی و خشکسالی، سبب ساز ایجاد فرهنگی جذاب از همزیستی فکورانه مردم این منطقه با کویر شده است که نمود‌های عینی آن هنوز قابل مشاهده است.
از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناخته شده در گناباد ۱۴۵ مورد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ۱۷۶ اثر برای بازدید گردشگران دایر است، که گل سرسبد آن‌ها 'قنات قصبه' به عنوان تنها اثر ثبتی استان خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو است.
این آثار تاریخی قابلیت‌های مهم و بسترساز توسعه گردشگری هستند که توجه شایسته به آن‌ها می‌تواند به کمک اقتصاد کشاورزی آسیب دیده از خشکسالی این منطقه آمده و رونقی پایدار در این خطه ایجاد کنند.
توسعه صنعت گردشگری گناباد، نیازمند شناخت ظرفیت‌ها و چالش‌ها
یک کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری گناباد گفت: تا زمانی که پتانسیل‌ها و مشکلات گردشگری به نحو مطلوب شناسایی نشود، نمی‌توان برای این بخش برنامه‌ریزی منسجم و هدفمندی داشت و از ظرفیت‌های موجود برای توسعه آن بهره را گرفت.
علیرضا شناسایی افزود: با وجود سابقه کهن و آثار تاریخی متعدد و متنوع در گناباد، از حدود هفت سال پیش و بخصوص بعد از ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهانی یونسکو، گردشگری به عنوان ضرورت توسعه این شهرستان مورد توجه قرار گرفت.
وی فرهنگ‌سازی را از نیاز‌های مهم برای توسعه کیفی گردشگری گناباد ذکر و بیان کرد: باید با اطلاع رسانی مناسب و معرفی قابلیت‌های موجود، گردشگری به دغدغه مهم همه بخش‌ها و مسوولان و اقشار مختلف تبدیل شود.
وی گفت: نوع برخورد با گردشگران داخلی و خارجی نماد فرهنگ و هویت مناطق گوناگون به شمار می‌رود، لذا باید با ارائه دوره‌های آموزشی برای بخش‌های تاثیرگذار مانند رانندگان تاکسی و کسبه، روحیه مهمان‌نوازی و فرهنگ اصیل مردم گناباد را نشان داد.
مسئول گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد نیز گفت: گردشگران به دنبال جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی هستند، باید با ایجاد ساز و کار‌های لازم و زیرساخت‌های مناسب میزان بازدید از این جاذبه‌های تاریخی را افزایش داد.
مهدی ذوالفقاری تصریح کرد: باید با هم افزایی بین دستگاه‌های اجرایی با محوریت میراث فرهنگی و گردشگری و پرهیز از موازی‌کاری و در پیش گرفتن سیاست‌های هماهنگ، برای توسعه این بخش کوشید.
یک استاد دانشگاه گناباد هم اظهار داشت: نبود درک مناسب از گردشگری در برخی از دست اندرکاران و متولیان و نگاه شعاری به آن از جمله مشکلات این بخش است و بعضی افراد به ظاهر گردشگری را عامل مهمی در توسعه و رونق اقتصادی می‌دانند، ولی در باطن بدان باور ندارند، در صورتی که باید به طور کامل آن را باور داشته باشند.
ابوالقاسم شفیعی ادامه داد: گردشگری هزینه تحمیلی بر جامعه نیست بلکه با برنامه ریزی صحیح می‌تواند در رونق اقتصادی بخش‌های مختلف و ایجاد اشتغال، نقش آفرین باشد و برای توسعه این بخش باید همه ذی‌نفعان و افراد موثر اعم از مسوولان و مردم به درستی به وظیفه خود عمل کنند.
اقامتگاه‌های بومگردی، بسترساز توسعه گردشگری در گناباد
اقامتگاه‌های بومگردی به عنوان یکی از شاخه‌های توسعه گردشگری روستایی از جذابیت‌های زیادی مانند بازی‌های محلی، غذا‌های سنتی و معماری سنتی برخوردارند و بستر مهمی برای توسعه این بخش محسوب می‌شوند، لذا باید با خلق رویداد از این ظرفیت حداکثر بهره را گرفت.
بنا به اعلام اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد، این شهرستان با چهار هتل و ۱۵ اقامتگاه بومگردی، بعد از مشهد بیشترین شمار مراکز گردشگری استان خراسان رضوی را در خود دارد.
استاد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و صاحبنظر مسائل اقتصادی گناباد از اقامتگاه‌های بومگردی به عنوان تداعی کننده زندگی سنتی و اصیل مردم این منطقه و مولفه مهم توسعه گردشگری یاد کرد.
ابوالقاسم شفیعی تصریح کرد: این اقامتگاه‌ها از جایگاه خوبی برای جلب گردشگر برخوردارند و فضایی فراهم کرده اند تا مسافران و گردشگران ضمن اسکان کوتاه یا بلندمدت در آن، با ظرفیت‌های گردشگری و تاریخی گناباد بیشتر آشنا شوند.
مسئول گردشگری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد اظهار داشت: مشارکت جامعه محلی و توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی منطقه‌ای، نویدبخش ایجاد اشتغال پایدار در بخش گردشگری است.
ذوالفقاری گفت: توسعه اقامتگاه‌های بومگردی نقش موثری در رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار در بخش گردشگری دارد و از بهترین راه‌های کسب درآمد، توسعه گردشگری در روستا‌ها و جلوگیری از مهاجرت است.
وی ادامه داد: ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی از بستر‌های توسعه اقتصاد مقاومتی هم هست، لذا باید از همه ظرفیت‌های موجود در این زمینه بهره برداری شود.
لزوم تقویت گردشگری در حوزه اقامتگاه‌های بومگردی
حمیدرضا محمودی قوژدی، رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد یکی از الزامات مهم افزایش نظارت بر اقامتگاه‌های بومگردی را برخورداری این مراکز از مجوز‌های تاسیس دانست و گفت: ساز و کاری برای برخورد با اقامتگاه‌های بدون مجوز وجود ندارد و مسوولان و ارگان‌های ذیربط باید از ادامه فعالیت این مراکز جلوگیری کنند.
معاون فرماندار گناباد هم بر این باور است که برای تقویت گردشگری در حوزه اقامتگاه‌های بومگردی باید برخی قوانین و ساز و کار‌های لازم تدوین شود.
سیدحسن شریفی مقدم افزود: کاهش مسائل و مشکلات و آسیب‌های این بخش نیازمند افزایش نظارت مسوولان و متولیان مربوطه است.
وی ادامه داد: باید شیوه‌نامه‌هایی برای فعالیت اقامتگاه‌های بومگردی و برگزاری جشن‌های سنتی در گناباد تدوین شود تا مسوولان مربوطه به استناد آن، در این زمینه نظارت‌های میدانی خود را افزایش دهند.
کمبود اعتبار، مانع حفاظت از آثار تاریخی و گردشگری گناباد
در کنار توجه به ظرفیت‌های گردشگری برای توسعه و رونق اقتصادی شهرستان گناباد از طریق جذب گردشگران داخلی و خارجی، حفاظت از آثار تاریخی به منظور نقش‌آفرینی موثر در این بخش نیازمند ساز و کار‌های موثر است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد گفت: کمبود نیروی انسانی و تجهیزات موردنیاز، حفاظت از آثار تاریخی این شهرستان را با مشکلات متعددی مواجه کرده است.
محمودی قوژدی اضافه کرد: برای حفاظت از مجموع ۱۷۶ اثر تاریخی قابل بازدید در گناباد، تنها ۲ نیروی انسانی وجود دارد که یک نفر برای قنات جهانی قصبه و یک نفر دیگر کل ۱۷۵ اثر تاریخی دیگر این شهرستان را زیر پوشش دارد.
وی ادامه داد: برای حفاظت از آثار تاریخی گناباد تنها یک موتورسیکلت وجود دارد و هیچ وسیله نقلیه دیگری در اختیار نیست.
راه اندازی فرودگاه گناباد و تحول در صنعت گردشگری
راه اندازی فرودگاه از ضرورت‌های توسعه و رونق اقتصادی بود که با عنایت به ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی گناباد، بهره برداری از این طرح در یک ماه گذشته، امید به ایجاد تحول در گردشگری منطقه را زنده کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد گفت: با توجه به توان فرهنگی و گردشگری این شهرستان، راه اندازی خطوط ریلی و هوایی از ملزومات این منطقه به شمار می‌رود و آن را در ابعاد مختلف متحول می‌کند.
محمودی قوژدی افزود: با ثبت قنات قصبه گناباد در فهرست سازمان یونسکو، سرعت بخشی در اجرای طرح‌های زیربنایی نظیر تکمیل فرودگاه در کنار خط ریلی این شهرستان بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
یک کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری گناباد هم با بیان اینکه راه اندازی فرودگاه در افزایش بیش از ۵۰ درصدی سفر گردشگران برای بازدید از آثار و جاذبه‌های تاریخی این شهرستان موثر است، ادامه داد: با وجود فراوانی جاذبه‌های گردشگری در این منطقه، تعداد زیادی از گردشگران به دلیل مسافت زیاد گناباد تا پایتخت و سایر نقاط کشور و نیز مشهد، به این شهر سفر نمی‌کردند که با توجه به افتتاح فرودگاه، پیش بینی می‌شود آمار مسافران و گردشگران این شهر به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
مرکز شهرستان گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
منبع: ایرنا