چالش مدیریت پسماند درد کهنه‌ای بر هیبت پرشکوه گیلان است که با هجوم گردشگران زجرش بر جان مردم این استان هر بار بیشتر مستولی می شود اما این بار از ورای حل یک مشکل عظیم، معضلی دیگر سربرآورده است بطوریکه گویی طبیعت گیلان گویی با زباله عجین شده است.
از خشونت بصری این موضوع که بگذریم فضای مجازی مملو از ویدئوهایی است که نشانگر کوتاهی دهیاران و شهرداران در مدیریت زباله است.
این موضوع را که روزانه حدود ۵۸ هزار تن زباله در کشور تولید می‌شود و در این میان سهم استان‌های گردشگر پذیر مانند گیلان، مازندران و گلستان بسیار نگران کننده است و در این سه استان در حالت عادی روزانه حدود ۶ هزار تُن پسماند تولید می‌شود را زیاد شنیده ایم و کمتر چاره دیده ایم و بر کسی پوشیده نیست اما اینک پراکنش زباله‌ها در جای جای طبیعت گیلان روح و روان می آزارد.
پیش‌تر می‌گفتیم موضوع پسماند فاجعه‌ای برای محیط زیست شمال کشور است زیرا شیرابه‌های این حجم زباله، جنگل و طبیعت آن منطقه را نابود می‌کند و در نهایت با ورود به محصولات کشاورزی، زندگی و سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می دهد اما امروز خاک و رودخانه‌های گیلان در راستای اهمال کاری دهیاران و شهرداران در معرض خطرند.
چندی پیش فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که کامیون حمل زباله با نشان شهرداری یکی از شهرهای گیلان، شبانه در حال تخلیه زباله در یکی از رودخانه های آن شهر بود؛ هنوز از تاسف این موضوع مملو بودیم که رحیمی یکی از اهالی روستاهای آستانه اشرفیه تاکید می کند در روستای ما هم وضع بر همین منوال است قفس‌ها و باکس‌های زباله را جمع‌آوری کرده‌اند و تمامی زباله‌ها به رودخانه ریخته می شوند.
کلام یک دکترای فلسفه در ذهنم متبادر می شود که در جایی نوشته بود: هر زباله یک گناه است/ با هر زباله که می سازیم گناهی مرتکب می شویم /گناهانمان را در کوه، جنگل، دشت و دمن می ریزیم /در کوچه، خیابان، رودخانه و جوی خانه / گناهانمان را می ریزیم در حلق پرندگان /در نفس آسمان /گناهانمان را می پاشیم به صورت مادرمان زمین / سیلی می زنیم به شفقت خاک و به مهربانی آب ...
پیش تر دغدغه‌مان رها کردن زباله از سوی برخی مردم و گردشگران کم‌آگاه در طبیعت بود اما امروز متاسفانه در گذار از جاده‌های گیلان بقدری چهره ناخوشایندی از زباله های خانگی شهرها و روستاها در فواصل نزدیک و حجم زیاد بروز کرده است که صدای آنانی که پیش‌تر کاملا فارغ از مسائل زیست محیطی بوده‌اند را هم درآورده است.
درگیر و دار پیگیری این موضوع، جمعی از مسافران که بصورت گروهی به گیلان سفر کرده بودند زباله‌های اتراق چندین ساعته‌شان را در کنار جاده رها کردند و در جواب اعتراض برخی از محلی‌ها گفتند: گیلان مملو از زباله شده است حالا این سه، چهار کیسه زباله محیط زیست را نابود می کند؟
مدیریت فوری نیاز است
کارشناس مسئول حوزه پسماند اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان می گوید: متاسفانه شهرداری رشت در سال گذشته چهار شهردار به خود دیده و به همین دلیل مدام درگیر مشکلات اجرایی خود بوده و هیچکس هم مسئولیت یکسال اخیر شهر و مسائل آن را نپذیرفته در واقع اتفاق رخ‌داده در استان، تبعات عمل به قولی است که در خصوص حل مشکل سراوان به مردم داده شده است.
عبدالعظیم احدی‌فر افزود: بزرگترین مساله ما حداقل در استان‌های شمالی، مدیریت اجرایی پسماند بر اساس قانون شهرداری‌ها و دهیاری‌هاست. شهرداری هایی که حتی جمع آوری زباله را در سطح شهرها نمی توانند بدرستی انجام دهند، بدیهی است که طراحی، اجرا و بهره برداری پروژه های عظیم از توانشان خارج است.
کارشناس مسئول حوزه پسماند اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان با طرح این سئوال که مشکل کجاست؟ ادامه داد: مشکل در این است که یک سری سیاست گذاری انجام می شود که مجری آن شهرداری ها هستند اما شهرداری‌ها تابع مشکلات سلیقه های خودشان هستند.
احدی‌فر با تاکید بر اینکه باید ساختار شهرداری‌ها تغییر کند، گفت: از شهردارانی که بجای مدیریت پسماند اقدام به رهاسازی آنها در رودخانه ها کرده‌اند شکایت قضایی صورت گرفته است و در حال طی روند قضایی است.
وی تاکید کرد: در زمان حاضر مدیریت فوری نیاز است.
با دهیاران سهل‌انگار برخورد قضایی می شود
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری گیلان اظهار کرد: یکی از وظایف ۴۷گانه دهیاری‌ها، موضوع پسماند و مدیریت آن در روستاهاست که نظارت این مهم نیز بر عهده بخشداران است.
یاور پیرعلایی با اشاره به اهمیت موضوع تفکیک زباله از مبدا و تاکید بر اینکه این موضوع مهم قطعی‌ترین، اصلی‌ترین و نخستین فرآیند در زمینه مدیریت پسماند است، اضافه کرد: زباله خشک و تر باید جداسازی شود تفکیک زباله از مبدا باید از روستاها، شهرها و منازل ما آغاز شود و همه نیز به این مهم اهتمام داشته باشند.
وی با بیان اینکه با دهیاران سهل‌انگار در مدیریت پسماند از طریق تعامل با محیط زیست یک سری برخوردهای قضایی و انضباطی انجام شد که در این رابطه تعدادی را به ما اعلام کردند، اظهار کرد: به دهیاران فرصت اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا در روستا را دادیم در صورت کوتاهی در این کار با اعلام اسامی از سوی فرمانداران حتی برخوردهای قضایی انجام می‌شود.
شهردار یا دهیاری که برنامه ای برای تفکیک از مبدا ندارد مسئولیت نپذیرد
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با تاکید بر این موضوع که کلید مدیریت پسماند تفکیک از مبدا است، گفت: شهردار یا دهیاری که برنامه‌ای برای تفکیک زباله از مبدا ندارد، نباید مسئولیت بپذیرد زیرا هیج راهی جز پرداختن به این موضوع وجود ندارد.
حمزه عشوری افزود: این اداره کل با هیچ محل دفن زباله موافقت نخواهد کرد؛ به هیچ وجه موافق ایجاد مرکز دفن جدید نیستیم بلکه تاکید بر جایگاه مدیریت پسماند هستیم و باید همه آیتم‌ها در این خصوص در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه پسماند یک چرخه است و باید بحث تولید کمپوست، تفکیک و کنترل شیرابه را در نظر داشته باشیم، اظهار کرد: خوشبختانه به سمتی می‌رویم که کارها بصورت علمی پیگیری می‌شود و در این راستا از مطالعات دانشگاه های معتبر کشور بهره‌مند می‌شویم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان تصریح کرد: نقاط بحرانی زباله از پیش از عید نوروز در حوزه شهر و روستا شناسایی و معرفی شدند به شهرداران و دهیاران متخلف اخطار داده شد. اگر مشکل حل نشود سعی می شود دهیارانی که در این حوزه فعالیت ندارند به کمیته تخلف دهیاران در حوزه مدیرکل روستایی استانداری معرفی شوند.
عشوری تاکید کرد: نخستین قدم تفکیک زباله از مبدا است و شهرداران و دهیاران باید آموزش در این زمینه را در اولویت قرار دهند زیرا هرچقدر هم بخواهیم پیگیر حل معضل زباله باشیم تا از حلقه نخست این اتفاق مدیریت نشود کار سخت و سخت‌تر می شود و چرخه مدیریت پسماند تکمیل نمی شود.
وی ادامه داد: متاسفانه وضعیت زباله در استان شرایط مناسبی نیست؛ این هشدار را دادیم. ضمن اینکه به جز موضوع تفکیک زباله از مبدا، حضور گردشگران عامل مضاعفی بر تولید بسیار زباله در استان شده است. از طرفی پیش‌تر زباله‌ای از روستاها خارج نمی‌شد و در واقع مشکلات زباله روستایی زمانی ایجاد شد که سطل زباله گذاشتیم.
وی عنوان کرد: گذاشتن سطل زباله در روستا یعنی آنکه پذیرفتیم حمل زباله انجام شود در حالی که این ظرفیت در دهیاری ها وجود ندارد؛ حلقه اصلی در مدیریت زباله آموزش است و دهیاران و شهرداران باید روی این نکته تمرکز کنند و از روستا نباید زباله خارج شود؛ نه آنکه وارد رودخانه شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه این بدترین اتفاق ممکن است، گفت: خوشبختانه حکم‌های دستگاه قضا در این خصوص محکم‌تر شده و امید است این موضوع عامل بازدارنده‌ای برای پیشگیری از تخلف در حوزه مدیریت پسماند باشد.
عشوری با بیان اینکه معتقدیم اعتبار باید باشد، تصریح کرد: بعضا شاهد بوده‌ایم اعتبار هم تامین شده و آمده اما همان کارهای حداقلی که باید انجام می شد، اجرا نشده است.
وی تاکید کرد: در بحث پسماند و مدیریت آن از نوروز امسال به این سو تمرکز ویژه‌ای شده است؛ هیچ راهی نداریم جز آنکه شهرداران باید به سمت تفکیک از مبداء بروند و اگر تفکیک از مبداء از برنامه های اصلی یک شهردار نباشد نباید مسئولیت بپذیرد چون به مشکل برخواهد خورد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان بیان کرد: به همه روسای ادارات محیط زیست در شهرستان ها تاکید شده است بر مدیریت زباله نظارت داشته باشند با فرمانداران صحبت و تعامل کنند نسبت به تشکیل کمیته پسماند فوری اقدام کرده و در صورت تخلف، اقدامات قانونی را بر اساس صدور اخطاریه و مستندسازی انجام دهند.
وی گفت : به طور قطع با کسانی که مدیریت پسماند و زباله ندارند قطعا برخورد و به مراجع قضایی معرفی می شوند.
پسماند و انباشت زباله در منطقه سراوان رشت از سالیان گذشته همواره به عنوان مهمترین مشکلات این استان مطرح بوده و طی حدود ۲ دهه اخیر مورد بی مهری مسوولان ملی و استانی قرار گرفته است اما یک سال قبل در پی اعتراضات مردم منطقه، اسدالله عباسی استاندار گیلان قول داد موضوع را پیگیری و ازاین مساله با کمک بخش های مختلف گره‌گشایی کند.
استاندار گیلان به نمایندگی از دولت از اوایل پارسال که در بین مردم منطقه حاضر شده و وعده پیگیری و تعیین تکلیف آن را داده بود و در طول این مدت مستمر پیگیر مساله بوده و طی جلسات و بازدیدهای مختلف وضعیت را بررسی کرده است.
نماینده عالی دولت در استان گیلان خاطر نشان کرد: ما میراث دار مدیرانی هستیم که یک میلیون تن زباله در این مکان به ارث گذاشتند و هیچ راهی برای برون رفت انجام نداده و فرار به جلو داشتند.
به این ترتیب با پیگیری‌ها و تاکیدات مدیران ارشد گیلان، عملیات بهسازی محل دفن زباله سراوان رشت از آبان ماه ۱۴۰۱ بالاخره بعد از چند دهه بی توجهی با انعقاد قرارداد شهرداری رشت با یک شرکت آغاز شد، پوشاندن مخزن دفن زباله و کنترل شیرابه با مصالح خاکی و آهک و ضدعفونی از جمله برنامه شهرداری رشت برای بهسازی دفنگاه زباله در سراوان است.
قرارداد عملیات بهسازی محل دفن زباله در سراوان رشت هجدهم آبان سال گذشته با یک شرکت منعقد شد، این قرارداد با مبلغ اولیه ۱۰۶ میلیارد تومان امضاء شد که ۸۵ میلیارد ریال آن به حساب شرکت واریز شده‌است.
اجرای چاه‌های زهکشی گاز، سیستم‌های زهکشی و هدایت شیرابه و احداث سامانه های تخلیه زباله از جمله تعهدات پیمانکار در این قرارداد است، این قرارداد به صورت ۱۲ ماهه منعقد شده که بیست و چهارم آبان ۱۴۰۱ کارگاه تحویل پیمانکار شده است.
علاوه بر این مقدمات برای نفرستادن زباله ها به سراوان کلید خورد، شرکت کودآلی گیلان از شرکت هایی است که مانع ورود زباله به طبیعت سراوان می شود، افزایش ۲ خط سه و چهار این شرکت در دستور کار قرار گرفت از این‌رو با بازسازی دو خط یک و ۲ و افزایش به چهار خط، ظرفیت این کارخانه به ۸۰۰ تا هزار تن برای پذیرش و پردازش زباله به صورت روزانه رسید و عملا ظرفیت این واحد بیش از ۲ برابر افزایش یافت.
چالش مدیریت پسماند درد کهنه ای بر هیبت پر شکوه گیلان است که با هجوم گردشگران زجرش بر جان مردم این استان هر بار بیشتر مستولی می شود؛ اما اینک در راستای حل بحران ۱۰ ها متری زباله سراوان به ناگهان مشکلی دیگر پدیدار شده است، بگونه ای که اگر فرمانی برای پایان این روند صادر نشود، طبیعت گیلان با پراکنش زباله در شهرها و روستاها به تاراج خواهد رفت.
منبع: ایرنا