اربابی، رئیس کانون کشوری انجمن‌های صنفی مترجمان در برنامه «کتاب فرهنگ» با موضوع بررسی وضعیت نرخ نامه ترجمه گفت: ما برای ساماندهی حوزه ترجمه و بازار ترجمه گریزی نداریم مگر اینکه قانون کپی رایت داشته باشیم ولو اینکه همان قانون بین المللی کپی رایت نباشد و حتی اگر شده داخلی باشد و اگر به کلی الزام آور نباشد و جنبه تشویقی داشته باشد منجر به ایجاد انگیزه میشود.
وی همچنین عضویت نداشتن ایران در کنوانسیون برن و ملزم نبودن به پرداخت حق کپی رایت را از چالش‌های مهم در زمینه ترجمه کشورمان دانست و گفت: انجمن صنفی مترجمان در طول حدود یک دهه فعالیتش دو اقدام اساسی در این راستا انجام داده است؛ یکی اینکه روی لایحه جامع مالکیت فکری که سال‌ها بی نتیجه بین مجلس و دولت و کارگروه‌های تخصصی در رفت و آمد بود، پیگیری‌ها و نشست‌هایی را داشت تا به سمت نهایی شدن برود، تا بلکه بخشی از حمایت‌ها صورت گیرد و پیشنهاد‌هایی را داده است. از جمله اینکه در حوزه کتاب برای کنترل و ساماندهی بازار ترجمه ایران و برای جلوگیری از ترجمه‌های موازی و رونویسی‌های ترجمه، هیچ راه پایداری جز رعایت کپی رایت نداریم.
وی ادامه داد: البته برخی ناشران به خاطر وجهه بین المللی تلاش میکنند که کپی رایت را شخصاً کسب کنند، ولی این کار را بدون هرگونه منافع اقتصادی انجام میدهند. توقع می‌رود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان نهاد صادر کننده مجوز کتاب، راهکاری را برای تشویق این انتشارات داشته باشد؛ به طور مثال راهکاری، چون تصویب قانونی برای جلوگیری از صدور مجوز جدید برای اثری که ناشر آن، حق کپی رایت اخذ کرده است.
از ترجمه‌های موازی تا نرخ‌های متفاوت ترجمه چالش مترجمان است
رئیس کانون کشوری انجمن‌های صنفی مترجمان از وجود نرخ نامه ترجمه در اساسنامه کانون کشوری انجمن‌های صنفی مترجمان خبر داد و گفت: از آنجا که مترجمان، ناشران و مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقریباً تعاملی با کانون ندارند، عملاً اجرایی نمیشود و هر ناشری ممکن است هزینه متفاوتی را به مترجم خود پرداخته کند و این در حوزه ترجمه خود مشکل است.
وی وجود ترجمه‌های موازی و مکرر را چالش دیگر حوزه ترجمه دانست و گفت: آسیب‌شناسی‌ها و نشست‌ها با کارشناسان این حوزه ما را به راه‌های پیشگیرانه ای، چون مقابله با تکثر ناشران، خصوصا ناشران تک محصولی و فصلی در کشور رسانده است. در واقع کسانی که ترجمه میکنند باید از کانون کشوری مجوز بگیرند، علیرغم اینکه بند ۱۶ ماده ۴ اساسنامه ما این مسئله را پیش‌بینی کرده است، اما چون منوط به تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این وزارتخانه در این زمینه همکاری نمی‌کند و اغلب مواقع در بخش فرهنگی منافع ناشران در اولویت قرار می‌گیرد.
اربابی با انتقاد از رویکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه ترجمه گفت: متاسفانه در وزارت ارشاد یک رویکرد و تفکری مشاهده میشود که صنف، صنفی است که زیر نظر ارشاد باشد، نه صنفی که زیر نظر وزارت کار باشد که این صحیح نیست؛ چرا که اگر فرهنگی و زیر نظر ارشاد باشیم، صنفی نیستیم که حقوقی مطالبه کنیم بلکه کارمند ارشاد و تحت مجوز ارشاد میشویم، که این رویکرد موجب دلزدگی‌هایی در صنوف و حتی در اتحادیه ناشران شده است.
رئیس کانون کشوری انجمن‌های صنفی مترجمان، در پایان تاکید کرد: مولفه‌های ترجمه خوب باید در دانشگاه و به صورت آکادمیک تعیین و تدریس شود و صنوف باید آن را اعمال کنند؛ یعنی در عملکرد مترجم آن‌ها را مطالبه کنند.
مشکل ضعف اجرای قانون در ترجمه
مرتضی نشاط، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی مترجمان ایران گفت: به رسمیت نشناختن صنوف و اتحادیه‌ها و انجمن‌های کشوری بعنوان مشاوران و کارشناسان این حوزه توسط قانون گذاران و نوشته نشدن آیین نامه‌های زیرمجموعه‌های قوانین، مانع اجرایی شدن قوانین میشود.
وی توضیح داد: قوانینی که آیین نامه‌های زیرمجموعه‌ای شان نوشته نشود، به صورت قوانین باقی می‌مانند و اجرایی نمی‌شوند. وقتی آیین نامه قانون نوشته نشود و بصورت کلی بماند فرصت عملکرد سلیقه‌ای و دلبخواه را به همه می‌دهد و اجازه می‌دهد که بازار همچنان آشفته باقی بماند.
نشاط همچنین از طرح لایحه جامع شما از سوی انجمن صنفی مترجمان بعنوان راهکاری برای تبدیل کپی رایت به یک تجربه داخلی یاد کرد و گفت: در سال‌های ۹۴ تا۹۶ شما یا همان شناسنامه مترجم اثر را در انجمن تدوین کرده و نوشتیم و با رئیس جمهور و وزیر فرهنگ‌و‌ارشاد اسلامی وقت و کارشناسان این حوزه مطرح کردیم، ولی استقبال و شوقی نشان داده نشد، گویی که ما داریم حلقه‌ها و ابزار‌های آن وزارت را می‌گیریم.
وی ادامه داد: درواقع اگر انجمن‌های صنفی را اهرم کنید، بحث ممیزی هم راحت میشود، نه اینکه آمده باشند در ممیزی‌ها دخالت کنند. در حالی که منظور این است که بتوانیم به لحاظ فنی و علم ترجمه، سره را از ناسره جدا کنید، و در این صورت دیگر آشفته بازار ترجمه و ترجمه‌های متفاوت از یک اثر خارجی را کمتر شاهد باشیم، نه اینکه در ممیزی‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دخالت کنیم.
رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی مترجمان ایران طرح جامع شما را در کاهش مصرف کاغذ و رفع مشکل کاغذ در حوزه کتاب موثر دانست و تاکید کرد: انجمن صنفی مترجمان ایران، وظیفه حرفه‌ای خود را انجام داده است؛ ما با نوشتن و ثبت شما در ارشاد، محتوا ساخته و چارچوب اراده ارائه داده‌ایم. ولی وقتی اراده‌ای نیست و نمی‌خواهند اهرم کنند، دیگر این شما اثرگذار نخواهد بود.
وی افزود: وقتی قانون این فرصت و وظیفه را به انجمن صنفی داده است تا در توسعه و پیشرفت کشور در عالم محتوا نقش داشته باشد، چرا باید در مقام دفاع و توجیه احساس کنیم بجای اینکه در کنار هم باشیم، درمقابل هم هستیم.
وی با انتقاد از رویکرد وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های فرهنگی گفت: متاسفانه از مترجمان درخصوص محتوا سازی حوزه کتاب و نشر دعوت و نظرسنجی نمیشود و از جایگاهشان در خط مقدم تفهیم و تفاهم در حوزه تولید محتوا غفلت میشود. بطور مثال هیچ نماینده‌ای از مترجمان در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و یا در شورای عالی انقلاب فرهنگی دعوت و نظرسنجی نشده است، البته نهاد‌های متولی و خصوصا کمیسیون اجتماعی مجلس این مشکلات و مسائل را رصد میکند، اما متاسفانه دغدغه اش نیست.
وی اف آی تی فدراسیون جهانی مترجمان را راهکار پیشنهادی برای تبدیل به قانون شدن شما و ضمانت اجرایی یافتن آن دانست و گفت: یک سال است که انجمن با اف آی تی آشنا شده که مترجمان را پل‌های فرهنگی جامعه میداند که قصد ندارد در حوزه نشر تصمیم گیری و تعیین تکلیف کنند و بعنوان بخشی از جامعه نیاز دارد که در کنش و واکنش فرهنگی بهترین محصولش را ارائه کنند.