تغییر سبک زندگی و تغذیه، سن بلوغ را در دختران و پسران کاهش داده و سبب شده کودکان زودتر بلوغ را تجربه کنند. بلوغ زودرس تبعات زیادی دارد و علایم آن افسردگی، پرخاشگری و مشکلات روحی است. چند سالی است که برخی از پزشکان با استفاده از روش‌های علمی، فرآیند بلوغ را عقب می‌اندازند.
ماجرا از این قرار است که وقتی نوجوان به بلوغ می‌رسد، رشد قد متوقف می‌شود و از آنجا که اسکلت‌ها بالغ و رشد استخوان‌ها در سنین پایین‌تر از حد طبیعی متوقف می‌شود، بچه‌ها مبتلا به بلوغ زودرس می‌شوند. اگر این ماجرا درمان نشود و این بچه‌ها به پتانسیل کامل قد بزرگسالان خود نمی‌رسند. جهش رشد اولیه آن‌ها ممکن است در مقایسه با همسالان‌شان در ابتدا آن‌ها را قد بلند کند، اما رشدشان خیلی زود متوقف می‌شود و درنهایت کوتاه‌تر از همسالان‌شان می‌شوند.
این تنها اثر بلوغ زودرس نیست، بلکه از نظر عاطفی و اجتماعی نیز کودکان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. برای مثال، دخترانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند، ممکن است از پریود یا بزرگ‌شدن سینه‌هایشان زودتر از همسالان‌شان گیج شوند یا خجالت بکشند. همچنین به‌دلیل اینکه مسن‌تر به‌نظر می‌رسند، با آن‌ها متفاوت رفتار می‌شود.
بلوغ زودرس سبب می‌شود احساسات و رفتار کودکان تغییر کند و بدخلق و تحریک‌پذیر شوند. رفتار پسر‌ها تهاجمی‌تر می‌شود و میل جنسی نامناسب با سن‌شان خواهند داشت.
تغییر هورمون و شروع بلوغ
دکتر مریم پورآذر، فوق‌تخصص غدد کودکان، می‌گوید: «شروع بلوغ توسط هیپوتالاموس آغاز می‌شود، این ناحیه از مغز به غده هیپوفیز سیگنال می‌دهد (غده‌ای به اندازه نخود در نزدیکی قاعده مغز) برای ترشح هورمون‌هایی که تخمدان‌ها یا بیضه‌ها را برای تولید هورمون‌های جنسی تحریک می‌کنند.»
او توضیح می‌دهد: «به‌طور معمول، به‌خصوص در دختران، بلوغ زودرس به این دلیل است که مغز سیگنال‌ها را زودتر از آنچه باید ارسال می‌کند و هیچ مشکل پزشکی یا محرک دیگری وجود ندارد. در مواردی نیز بلوغ زودرس ناشی از مشکلی جدی‌تر، مانند تومور یا ضربه است. مشکلات تیروئید یا تخمدان نیز می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود، در این موارد، علایم دیگری رخ می‌دهد که مربوط به مشکل جدی‌تری است.»
پورآذر می‌افزاید: «بلوغ زودرس در پسران کمتر شایع است و بیشتر به مشکل پزشکی دیگری مربوط می‌شود. در حدود ۵ درصد از پسران، این بیماری ارثی است، اما موارد نادر نیز گاهی دیده می‌شود. در دختران در فاصله سنی بین ۶ ماه تا ۳ سال ممکن است رشد سینه وجود داشته باشد، اما این پدیده‌ها خیلی نادر است و بسیار کم اتفاق می‌افتد. در این بچه‌ها علایم دیگری رخ نمی‌دهد و معمولا مشکلات حادی ایجاد نمی‌شود.»
این فوق‌تخصص غدد در ادامه تاکید می‌کند: «اگر خانواده‌ها علایم بلوغ را در سنین کمتر از ۷ یا ۸ سالگی مشاهده کردند، باید با پزشک مشورت کنند. این علایم می‌تواند شامل بزرگ‌شدن اندام‌های جنسی یا شروع قاعدگی در دختران باشد.»
برای تشخیص بلوغ زودرس، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی سطوح بالای هورمون‌های جنسی تجویز کند. اشعه ایکس از مچ دست کودک نیز نشان می‌دهد که آیا استخوان‌هایش خیلی زود بالغ شده‌اند یا خیر.
همچنین ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و مطالعات اولتراسوند برای رد علل غیرمعمول بلوغ زودرس مانند تومور در مغز، تخمدان یا بیضه انجام شود که این موضوع به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
او توضیح می‌دهد: «خانواده‌ها نباید نگران بلوغ زودرس باشند، زیرا بلوغ زودرس درمان می‌شود. پزشکان به بچه‌ها کمک می‌کنند تا پتانسیل قد بزرگسالی خود را حفظ و استرس عاطفی و اجتماعی بلوغ زودرس را که با آن مواجه می‌شوند، کمتر کنند.»
قد مهمترین عامل برای تعویق بلوغ
دکتر مجتبی محبی، فوق‌تخصص متابولیسم و غدد درون‌ریز می‌گوید: «در سال‌های اخیر برخی از خانواده‌ها با مشکل بلوغ زودرس در بچه‌ها روبه‌رو شده‌اند. بلوغ زودرس به ظهور علایم بلوغ در پسران در ۸ سالگی و در دختران در ۷ سالگی اطلاق می‌شود. خیلی از موارد مثل رشد موی زیر بغل پسران در ۱۰ سالگی یا رشد اندام‌های جنسی دختران را بلوغ زودرس نمی‌گویند، بلکه معنای آن سیر بلوغ است و بلوغ زودرس در سن‌های پایین‌تر شروع می‌شود.»
او توضیح می‌دهد: «بلوغ زودرس عوامل مختلفی دارد، اما دلایل ژنتیک مهمترین علت آن است. گاهی برخی بیماری‌ها مانند تومور‌ها همچنین عواملی مانند مصرف برخی دارو‌ها نیز تاثیرگذار است، اما با وجود این، در برخی موارد هم هیچ علتی برای بلوغ زودرس پیدا نمی‌کنیم.»
این دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره عوارض بلوغ زودرس دختران و پسران می‌گوید: «مهمترین مشکلی که برای این افراد به‌وجود می‌آید، رشد قد آنهاست. آن‌ها از بچه‌های هم‌سن‌شان بلند قدتر و درشت‌ترند و وقتی از استخوان آن‌ها عکس می‌گیریم، سن استخوانی آن‌ها بالاتر است، ولی قد نهایی‌شان کوتاه‌تر از افراد هم‌سن‌وسالان‌شان می‌شود که در اینجا بلوغ زودرس واقعی وجود دارد. در نتیجه بنا به دلایل اجتماعی و استرسی که این بچه‌ها دارند، اقدام به تاخیر بلوغ و درمان آن‌ها می‌کنیم تا قد نهایی‌شان بلندتر شود، به‌طوری که مثلا اگر فرد دچار بلوغ زودرس نمی‌شد، قدش ۱۶۵ سانت بود، اما با بلوغ زودرس در صورت درمان آن قدش به ۱۵۷ که قد ژنتیکش است، می‌رسد.»
او به این موضوع اشاره می‌کند که این درمان در بچه‌هایی جواب می‌دهد که مشکل بلوغ زودرس دارند، درحالی‌که برخی خانواده‌ها برای اینکه قد بچه‌هایشان بلندتر شود، به متخصصان مراجعه و درخواست به تاخیر انداختن بلوغ فرزندانشان را می‌کنند. آن‌ها نمی‌دانند که با دارو‌ها نمی‌توان قد ژنتیک فرد را تغییر داد و از نظر پزشکی چنین چیزی امکان ندارد. درمان‌های ما فقط در حالت بلوغ زودرس واقعی برای افراد مفید است و با تاخیر بلوغ نمی‌توانیم هیچ کمکی به فرزند آن‌ها کنیم.
او توضیح می‌دهد: «از نظر فیزیولوژی این افراد مستعد ابتلا به چاقی و نیز برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان در آینده هستند، علاوه بر آن قد کوتاه‌تری در بزرگسالی خواهند داشت. این افراد ابتدا رشد قدی خوبی دارند و حتی از همسالان خود بلندترند، اما درنهایت به‌دلیل بسته‌شدن زودتر صفحات رشد، کودک کوتاه‌قد باقی می‌ماند.
از بُعد روانی هم مشکلات رفتاری در این افراد بیشتر دیده می‌شود، بسیاری از این دختران، از ظاهر فیزیکی خود ناخشنودند. رشد زودتر سینه‌ها و ایجاد قاعدگی زودرس نسبت به همسالان باعث کاهش اعتمادبه‌نفس، اضطراب و پرخاشگری در آن‌ها می‌شود. تمایل به داشتن دوستان بزرگ‌تر و فعالیت‌های جنسی زودهنگام نیز فرد را در معرض سوءاستفاده و مشکلات اجتماعی و روانی قرار می‌دهد، به همین دلیل در بیشتر مواقع مداخلات پزشکی می‌تواند اثرات سوء آن را در آینده کاهش دهد.»
محبی بر این موضوع تاکید می‌کند که با شروع بلوغ، افزایش قد متوقف و صفحه رشد بسته می‌شود، اما نکته مهم این است که نباید افراطی عمل کنیم، به این معنا که حتما باید فرد دچار بلوغ زودرس باشد تا مداخلات پزشکی جواب دهد، در غیر این صورت استفاده از درمان، هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و نباید انتظار داشت در حالت عادی که زمان بلوغ کودک طبیعی است، تزریق هورمون یا دارو بتواند رشدش را از حد طبیعی و ژنتیکی بیشتر کند.
او توضیح می‌دهد: «استفاده نکردن از نوشابه‌های گازدار، کاهش مصرف چربی‌ها و زیاده‌روی‌نکردن در مصرف پروتئین و گوشت قرمز و به جای آن استفاده از سبزیجات و گوشت‌های ارگانیکی که از هورمون‌ها و سموم دفع آفات در تهیه آن‌ها استفاده نشده باشد، در کنار فعالیت ورزشی مستمر می‌تواند از بلوغ زودرس جلوگیری کند. تغذیه در رسیدن به سن بلوغ بسیار مهم است و کودکانی که چاق‌تر هستند، زودتر از حد میانگین به سن بلوغ می‌رسند.»
منبع: روزنامه شهروند