زن معترض سودانی؛ ابزاری برای تاج و تخت یا نمادی برای آزادی

داستان به ۱۹ فروردین سال ۱۳۹۸ برمی گردد. زمانی که در بحبوحه اعتراضات سودان برای تغییر نظام سیاسی زنی با نام «آلا صالح» به نماد معترضان تبدیل شد. تصاویر این زن معترض در شبکه‌های اجتماعی بار‌ها و بار‌ها بازنشر شد و فعالان رسانه‌ای از آلا به عنوان نمادی برای آزادی خواهی و آزادی در سودان یاد می‌کردند.

این زن مدام در شبکه‌های اجتماعی و با حمایت افرادی که در این مدت به دور خود جمع کرده بود به مردم وعده می‌داد در آینده‌ای نه چندان دور آزادی در کشور سودان حاکم خواهد شد و مردم از نظامی که حالا گرفتارش شده اند خلاص می‌شوند.

«آلا» زنی با نماد خدایان باستان برای نجات سودان

در تصاویری که از آلا منتشر می‌شد وی همچون خدایان باستان جلوه می‌کرد که قرار است مردمش را از شر شیاطین نجات دهد. تصویری که از او به شهرت رسیده بود او را در لباسی سر تا پا سفید نشان می‌داد که ویژه فراعنه مونث مصری بود. او قرار بود کشورش را از شر سیاستمداری نجات دهد که گفته می‌شد عامل فلاکت و سیاه بختی مردم است. 

با ورود این زن معترض سودانی به میدان، اعتراضات چهره‌ای احساسی به خود گرفت که قرار بود در مقابل چکمه پوشان نظامی قد علم کند. او به قدری در این مدت به شهرت رسید که کاربران شبکه‌های اجتماعی سودان به او لقب «کنداکه» به معنای ملکه خاندان سلطنتی داده بودند.

سقوط دولت عمر البشیر

اعتراضات با این نماد انقلاب در سودان کناره گذاشته شدن «عمر البشیر»، رییس جمهور این کشور را نشانه گرفته بود. اتفاقی که پس از درگیری‌های سنگین و تلفات مردمی در نهایت به وقوع پیوست. دولت عمر البشیر در نهایت سقوط کرد. او که سه بار در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شده بود حالا به دلیل وخامت شرایط اقتصادی نتوانست در مقابل اعتراضات مردمی دوام بیاورد. اما آیا پس از عمر البشیر سودان روی خوش به خود دید؟

عمر البشیر از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۹ رییس جمهور و رهبر حزب کنگره ملی در سودان بود. او ۳۰ سال در عرصه سیاسی یکه تازی کرد، اما پس از سقوط دولتش در کودتایی نظامی، قدرت به دست «عبدالفتاح البرهان»، رهبر شورای انتقالی سودان و فرمانده ارتش این کشور افتاد.

تحولات سودان پس از دولت البشیر

ارتش سودان پس از این تحولات تمام وزرای دولت البشیر را بازداشت و پارلمان را منحل کرد. ۱۴ مه ۲۰۱۹ شورایی که میان نظامیان و ائتلاف «آزادی و تغییر» تشکیل شده بود بر سر انتقال قدرت به دولتی غیرنظامی و تشکیل یک دولت موقت برای سه سال به توافق رسیدند. البرهان پس از رسیدن به قدرت بار‌ها وعده داد تا دولتی غیرنظامی تشکیل دهد، اما طولی نکشید که مشخص شد قصد ندارد به وعده‌هایی که داده بود عمل کند.

۳۱ اوت ۲۰۲۰ توافق صلح میان دولت سودان با ریاست «عبدالله حمدوک» و با حضور عبدالفتاح البرهان با تعدادی از گروه‌های مسلح به نام «جبهه انقلاب سودان» در جوبا، پایتخت سودان جنوبی امضا شد که به دهه‌ها درگیری در دارفور، کردفان جنوبی و نیل آبی پایان داد. این توافق سوم اکتبر به صورت نهایی امضا شد. هدف از این توافق تحقق ثبات و صلح در سودان بعد از چندین دهه نزاع بود.

از ۲۵ اکتبر ۲۰۲۱ یعنی زمانی که البرهان دستور داد تا تمام رهبران سیاسی و وزرای غیرنظامی را دستگیر کنند. از آن زمان به بعد سودان شاهد تظاهرات هفتگی در مخالفت با کودتا و درخواست برای خروج نظامیان از سیاست بود. در جریان این اعتراضات صد‌ها معترض کشته شدند. عبدالفتاح البرهان همچنین شورای حاکمیتی را منحل کرد و وضعیت فوق‌العاده در کشور اعلام کرد.

حمدوک که در همین زمان بازداشت و به زندان منتقل شده بود در ۱۱ نوامبر آزاد شد و شورای انتقالی حاکمیتی جدیدی را تشکیل داد. وی خودش را رییس شورا و محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، فرمانده نیرو‌های واکنش سریع را به عنوان معاون خود ابقا کرد. حمیدتی همان فردیست که در جریان انتفاضه علیه البشیر به ارتکاب تجاوزاتی متهم شده است.

۲۱ نوامبر عبدالفتاح البرهان و حمدوک به توافق درباره بازگشت وی به پستش دست یافتند، اما این مسئله مردم را آرام نکرد و تظاهرات در چندین شهر ادامه یافت. روز بعدی تعدادی از سیاستمداران آزاد شدند. دوم ژانویه ۲۰۲۲ حمدوک بعد از کشته شدن سه معترض استعفا کرد. در ماه‌های بعدی نیز در اعتراضات تعدادی کشته شدند.

هشتم ژوئن ۲۰۲۲ مذاکرات با نظارت سازمان ملل آغاز شد که طرف‌های غیرنظامی اصلی به ویژه گروه‌های آزادی و تغییر که ستون فقرات دولت غیرنظامی بودند آن را تحریم کردند. ۱۱ ژوئن دور دوم مذاکرات به تأخیر افتاد. ۱۸ اکتبر خالد عمر یوسف، رهبر گروه‌های آزادی و تغییر اعلام کرد که مذاکرات غیرمستقیم با ارتش درحال برگزاری است.

روی خوشی که سودان به خود ندید!

۱۹ و ۲۰ اکتبر درگیری‌های قبیله‌ای در منطقه نیل آبی به کشته شدن ۲۵۰ نفر منجر شد. کارشناسان می‌گویند که خلأ امنیتی که در پی کودتا به وجود آمد موجب ازسرگیری خشونت قبیله‌ای شد. پنجم دسامبر ۲۰۲۲ البرهان و محمد حمدان دقلو توافقی را با رهبران غیرنظامی برای پایان بحران امضا کردند. براساس این توافق ارتش اعلام کرد که از سیاست کناره گیری کرده و قدرت را به غیرنظامیان می‌سپارد.

سودان این تحولات را پشت سر گذاشت، اما همین دو هفته پیش، ۴۵ میلیون سودانی با صدای انفجار‌ها و شلیک سلاح‌های سنگین در خارطوم و دیگر شهر‌ها از خواب بیدار شدند. نیرو‌های حمیدتی و نیرو‌های البرهان یکدیگر را به آغاز درگیری‌ها متهم کرده‌اند. منابع امنیتی می‌گویند ارتش و نیرو‌های واکنش سریع از دو ماه پیش همزمان با اختلافات درباره ادغام نیرو‌های واکنش سریع در ارتش و برخورد‌های فرماندهان دو طرف سطح آماده باش را بالا برده و نیرو‌ها و تجهیزاتی را از مناطق دیگر به خارطوم گسیل کرده بودند.

امروز همین سودانی که قرار بود به دست آلا صالح طعم خوش آزادی را بچشد شاهد درگیری‌های شدید داخلی است، درگیری‌هایی که تلاش‌های داخلی و خارجی برای متحد کردن گروه‌ها و احزاب سیاسی مختلف نه تنها به نتیجه نرسیده بلکه هر روز با گره خوردن این کلاف به بحرانی پیچیده تر تبدیل می‌شود.