دکتر حجت دارابی با اشاره به اهمیت بالای محوطه باستانی تپه سراب کرمانشاه، اظهار کرد: سال ۱۹۶۰ برای اولین بار یک هیات باستان شناسی به سرپرستی "رابرت بریدوود" از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو آمریکا تپه سراب کرمانشاه را مورد شناسایی و کاوش قرار داد.
وی ادامه داد: بریدوود تا پیش از انجام کاوش باستان شناسی در این محوطه، کاوش هایی را در کردستان عراق داشت و به دعوت مرحوم عزت الله نگهبان، پدر باستان شناسی ایران به کرمانشاه آمد و کاوش هایش را در محوطه های مختلفی و از جمله تپه سراب انجام داد. این باستان شناس آمریکایی به همراه تیم خود حدود ۵۰۰ متر مربع از این محوطه را مورد کاوش باستان شناسی قرار داد.
این باستان شناس با بیان اینکه بریدوود طی ۹ ماه به انجام بررسی های باستان شناسی در دشت های ماهیدشت، کرمانشاه و اسلام آبادغرب پرداخت، گفت: او در این بررسی موفق به شناسایی ۱۷۰ محوطه باستان شناسی شد، اما متاسفانه از نتایج این بررسی چیزی منتشر نشده است.
دارابی افزود: سال ۱۹۷۸ یعنی حدود یک سال قبل از انقلاب هم تیمی از باستان شناسان موزه سلطنتی کانادا روی این محوطه کاوش باستان شناسی انجام دادند، اما مسئله مورد توجه این است که نه از نتایج کار گسترده آمریکایی ها و نه از نتایج کار کانادایی های در این محوطه اطلاعاتی چاپ نشده و کل اطلاعاتی که از نتایج کار آنها منتشر شده تنها در حد چند صفحه بیشتر نیست.
وی تاکید کرد: با این وجود، برخی یافته های آنها همچون پیکرک‌های گلی به ویژه پیکرک الهه زن(ونوس) که در موزه ملی نگهداری می شود و یا پیکرک برخی حیوانات مانند گراز که بسیار طبیعی و شبیه واقعیت ساخته شده اند، مورد توجه هستند.
وی با بیان اینکه این محوطه باستانی امروزه در میان زمین های کشاورزی قرار گرفته، تصریح کرد: در ۵۰۰ متری غربی این محوطه ایستگاه راه آهن کرمانشاه قرار گرفته و نهری که در تصاویر ماهواره ای ۲۰ سال پیش، آثار آن دیده می شود نیز به دلیل حفر چاه های عمیق اطراف آن کاملا خشک شده است.
دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه تاکید کرد: طی بررسی هایی که بر روی تصاویر ماهواره های از این محوطه باستانی داشتیم، از سال ۱۳۸۸ عبور ریل قطار باعث خاکبرداری های گسترده ای در جنوب روستای ده پهن و بخش‌هایی از غرب این محوطه باستانی شده است.
وی اضافه کرد: با انجام پروژه راه آهن کرمانشاه خاک‌هایی که حین خاکبرداری برای اجرای این پروژه جمع آوری شده بود را در کنار محوطه باستانی تپه سراب روی هم تلنبار می کنند و کشاورزان نیز از این خاک ها برای پر کردن چاله های زمین خود استفاده کرده اند و همچنین در نتیجه این امر بستر نهر خشک شده نیز با خاک کاملا پر شده و محو گشته است.
دارابی در خصوص اهمیت این نهر باستانی هم گفت: اهمیت این نهر از آنجایی است که عامل شکل گیری محوطه ۹ هزار ساله تپه سراب بوده و پیشینیان در کنار این نهر و چشمه آب شیرین آن استقرار پیدا کرده اند.
وی با بیان اینکه پروژه ریل قطار نیز بخش های از نهر را از بین برده و حتی احتمالا باعث آسیب به بخش غربی محوطه نیز شده، افزود: از طرفی کشاورزان با انتقال خاک هایی که حاصل خاکبرداری پروژه قطار کرمانشاه بوده، بخشی از این محوطه باستانی را زیر چند متر خاک مدفون کرده اند و این کار را برای انجام کاوش های باستان شناسی در آینده دشوار می‌کند.
این باستان شناس متذکر شد: معضل نگران کننده دیگر که در ارتباط با موجودیت تپه سراب به وجود آمده، مسئله تلنبارسازی نخاله های ساختمانی روی بخش هایی از آن است. باتوجه به اینکه این محوطه باستانی در مجاورت روستای ده پهن قرار گرفته و این روستا هم مدام در حال توسعه و گسترش است، بنابراین نخاله های ساختمان هایی که ساخته می شود را در مجاورت و حتی بعضا روی این محوطه باستانی تلنبار می کنند و ارتفاع این نخاله های ساختمانی گاها تا پنج متر هم می رسد.
وی تاکید کرد: باتوجه به وضعیت بحرانی که این محوطه باستانی داشت، سال گذشته مسئله را به اداره کل میراث فرهنگی استان اطلاع دادیم و آنها نیز خوشبختانه با حسن نیت بودجه محدودی را در نظر گرفتند که نهایتأ پس از کش و قوس‌های فراوان اداری، گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم این محوطه باستانی انجام شد تا امکان تعرض به آن حتی الامکان کاهش پیدا کند.
دارابی با بیان اینکه برای تعیین عرصه و حریم این محوطه ۱۶ گمانه در اطراف آن ایجاد شد، اضافه کرد: اگر سابقا این محوطه باستانی ارزشمند تعیین عرصه و حریم می شد، دیگر این مشکلات برای آن پیش نمی آمد و بخش هایی از عرصه تخریب نمی شد.
وی خاطرنشان کرد: امیدواریم زمینه و شرایطی فراهم شود که کاوش علمی باستان‌شناسی در آن انجام گیرد، چراکه این محوطه بسیار ارزشمند و مهم است، اما اطلاعات ما از آن بسیار محدود است و باید کامل شود.
این باستان شناس در ادامه با بیان اینکه در کرمانشاه بیش از چهار هزار محوطه و اثر باستانی شناسایی شده که حدود نیمی از آن ثبت ملی شده، گفت: شاید تاکنون تنها حدود دو درصد از این محوطه‌ها و آثار فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته که رقم بسیار ناچیزی است و باید افزایش یابد، چراکه بخش زیادی از این آثار به دلیل کشاورزی، پروژه‌های عمرانی، سد سازی و ... از بین رفته و یا تخریب می‌شوند و از بین خواهند رفت.
وی بهترین راه حفظ محوطه های باستانی را انجام کاوش های علمی باستان شناسی در آنها عنوان کرد و یادآورشد: با انجام کاوش‌های باستان شناسی اطلاعات این محوطه‌ها برای همیشه ثبت می‌شود و در صورت هر گونه صدمه حسرت آنها به مراتب کمتر به دل دوستداران میراث فرهنگی خواهد ماند.
منبع: ایسنا