ردیابی بروز بسیاری از بیماری‌ها در یک سیستم ارجاع صحیح پزشکی

 پناهی معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت  به مدل‌های بین‌المللی در اجرای سیستم ارجاع صحیح در چهار مقوله پیش‌بینی، پیش‌گیری، شخصی‌سازی و مشارکت اشاره کرد و گفت: حال باید دید یک سیستم ارجاع صحیح چگونه می‌تواند این مدل را اجرا کند؟! اولین نکته پیش‌بینی تهدید‌های سلامت است. یک راه برای پیش‌بینی صحیح که نتیجه آن با کمترین مداخله بیشترین اثر بخشی را داشته باشد، جمع‌آوری داده‌های سلامت در سطح جامعه و خانواده است. این روش می‌تواند درک درستی از سبک زندگی و عوامل ایجاد کننده فاکتور‌های خطر به دست بدهد.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با بیان اینکه امروزه فاکتور‌های خطر بسیاری از بیماری‌ها شناسایی شده، تصریح کرد: اگر عوامل ایجاد‌کننده بیماری‌ها که در سبک زندگی نهفته است شناخته شود و سپس با تکنولوژی‌های نوین مانند هوش مصنوعی، امکان بروز فاکتور خطر و به دنبال آن بیماری پیش بینی شود، تا حد قابل توجهی از بروز بیماری با آموزش‌هایی جهت اصلاح سطح سبک زندگی جلوگیری می‌شود.

 پناهی تاکید کرد: بروز بسیاری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های واگیردار با علائم اولیه در یک سیستم ارجاع صحیح قابل کشف و ردیابی است.

وی به این سوال که آیا با یک پزشک عمومی می‌توان داده‌های پیش بینی‌کننده قابل اعتماد به صورت Big Data تولید کرد؟! پاسخ داد: خیر، باید محققان در تعریف شاخص‌های قابل اعتماد و همچنین ارائه یک پلتفرم هوشمند و آنالیز داده‌ها سهیم باشند و به جای تحقیق در بیمارستان به تحقیق در جامعه روی بیاورند. در واقع یک سیستم ارجاع مبتنی بر داده‌های هوشمندانه یک سیستم هشدار خواهد بود تا کشور از ورود بیماری‌ها مطلع شود.

پیش‌بینی تغییر رفتار مردم

وی به امکان پیش‌بینی، تغییر رفتار مردم اشاره کرد و اظهار داشت: بسیاری از موارد مرتبط با سلامت روان در سطح خانواده‌ها و حتی نسل‌های جوان با یکی از سیستم‌های ارجاع قابل پیش‌بینی است. شیوع بیماری‌های روانی در کشور حدود ۳۰ درصد است؛ اگر داده‌های مورد نیاز پزشک خانواده با هماهنگی مراکز تحقیقاتی تهیه شود، درصد قابل توجهی از بیماری‌های روانی قابل پیشگیری است. به عنوان مثال استرس‌های مزمن که در سن جوانی شروع می‌شود اگر داده‌های آن جمع‌آوری شود، با کمترین هزینه می‌توان مداخله و بار بیماری‌های متعاقب آن را کاهش داد.

ضرورت تحقیقات پیشگیرانه

 پناهی همچنین به مبحث پیشگیری اشاره و تصریح کرد: تحقیقات پیشگیرانه یعنی کشف یک پدیده و به دنبال آن پیدا کردن یک بیومارکر معتبر. تاکنون به این قسمت ورود نشده، ولی باید سیستم ارجاع را با مراکز تحقیقاتی وصل شود. در حال حاضر کوهورت‌های مختلفی در سطح بیمارستان‌ها فعال هستند در حالی که برنامه پزشک خانواده می‌تواند قوی‌ترین و جامع‌ترین کوهورت کشور از نظر بررسی ریسک فاکتور‌ها باشد. نباید پس از بیماری اقدام به درمان کرد باید رصد فاکتور‌های خطر بر بروز بیماری‌ها ارجحیت یابد.

وی با بیان اینکه محققان از جامعه دور هستند، چون نیروی لازم برای جمع آوری داده‌ها ندارند، افزود: اگر فعالیت‌های پزشکان خانواده و سیستم ارجاع با مراکز تحقیقاتی و زیرساخت‌های موجود همگرا شوند، نتیجه آن مداخله در تغییر رفتار است نه در واردات دارو.

شخصی سازی درمان

 پناهی مبحث سوم را شخصی سازی برشمرد و عنوان کرد: آنچه که در مجامع علمی درباره شخصی‌سازی مطرح است بیشتر معطوف به درمان‌های مبتنی بر ژن‌درمانی و سلول‌درمانی است، اما شخصی‌سازی در نظام ارجاع بیشتر مفهوم اطلاعات دقیق و صحیح از فرد است که این داده‌ها برای سطوح مختلف ارجاع در کمترین زمان ممکن در دسترس قرار گیرد.

وی یادآور شد: پرونده الکترونیک سلامت فرد باید تمامی اطلاعات لازم و گذشته فرد باشد تا در زمان نیاز جهت تصمیم‌گیری قابل استفاده باشد.

حلقه گمشده بین مراکز تحقیقاتی و مراکز خدماتی سلامت

 پناهی در ادامه حلقه گمشده میان مراکز تحقیقاتی و مراکز خدماتی سلامت را استفاده از ظرفیت نخبگان عنوان کرد و افزود: پایگاه‌های داده‌های قوی ایجاد شده است، اما تحلیل صحیح که سیاست‌گذار و مردم بتوانند از آن بهره ببرند تا به امروز میسر نشده و چاره این کار پیش قدم بودن روسای دانشگاه‌ها جهت ارتباط هر چه بیشتر زیر‌ساخت‌های پژوهش با مراکز ارائه دهنده خدمت است. وی با بیان اینکه تقسیم‌بندی بیماری‌ها بر اساس اطلاعات فردی مانند ژنتیک، سبک زندگی و حتی ارتباطات اجتماعی از جمله مواردی است که امروزه دنیا به آن توجه دارد، اظهار داشت: بنابراین ضرورت دارد داده‌های سلامت برای هر فرد با استاندارد‌های لازم و با کمترین نقص جمع‌آوری و جهت تصمیم‌سازی توسط مراکز تحقیقاتی دانشگاهی آنالیز شود.

مشارکت جامعه علمی

 پناهی آخرین بخش از مدل سیستم ارجاع را برشمرد و بیان کرد: مشارکت آخرین بخش این مدل است آنچه امروز همه متفق القول هستند، ضعف در آموزش صحیح و به دنبال آن کاهش مشارکت ذی‌نفعان در اجرای پروژه پزشک خانواده است. قبل از مشارکت مردم به عنوان خدمت‌گیرندگان و پزشکان خانواده به عنوان خدمت‌دهندگان باید به این نکته توجه داشت که مشارکت جامعه علمی در خصوص ارزیابی این طرح تا استفاده از داده‌های منتج از این طرح جهت تصمیم‌گیری‌ها چقدر بوده است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با بیان اینکه پروژه‌های ملی مشارکت بیشتر ایده‌های نوآورانه را می‌طلبد، عنوان کرد: کشور عزیزمان دارای تنوع‌های اقلیمی و نژادی است که به‌دنبال آن عادات غذایی و سبک زندگی متنوعی را در کشور شاهد هستیم. پیدا کردن عوامل تشدید‌کننده فاکتور‌های خطر و همچنین بار بیماری‌ها در مناطق مختلف نیازمند مداخلات مشارکتی است که این امر جز با تحقیقات اثر‌بخش میسر نخواهد شد.

وی یادآور شد: پروژه‌هایی در کشور موفق خواهند شد که در آن رفتار ذی‌نفعان قبل از هر چیز، تهدید‌ها و فرصت‌های ناشی از آن مورد مطالعه قرار گیرد و با ارائه آن بهترین تصمیم گرفته شود.

اجرای سیستم ارجاع حرکت به سوی دانشگاه نسل چهار است

پناهی در پاسخ به این سوال که چگونه با مشارکت در نظام پزشک خانواده بار بیماری کشور و به دنبال آن شاخص‌های سلامت را توسعه داد؟! تاکید کرد: با آنالیز داده‌های جمع شده از سیستم ارجاع و ارائه بازخورد به پزشکان خانواده می‌توان در تصحیح بسیاری از رفتار‌های مردم در حوزه سلامت اقدام کرد. سیستم ارجاع یک قدم مهم جهت حرکت به سوی دانشگاه‌های نسل ۴ یا همان دانشگاه اجتماعی خواهد بود، به این شرط که تصمیم‌گیران دانشگاهی به این امر معتقد باشند و برای فعال شدن زیرساخت‌های تحقیقات در چنین برنامه‌ای اهتمام کامل بورزند.