سایر زبان ها

صفحه نخست

سیاسی

بین‌الملل

ورزشی

اجتماعی

اقتصادی

فرهنگی هنری

علمی پزشکی

فیلم و صوت

عکس

استان ها

شهروند خبرنگار

وب‌گردی

سایر بخش‌ها

یلدا؛ شبی به بلندای آیین و سنت‌های کهن ایرانی

«یلدا» یا «شب چلّه»، یکی از آیین‌های دیرینه ایرانی است که بیانگر زایش خورشید یا ایزدمهر در انقلاب زمستانی است.

«یلدا»، نام دیگر «شب چلّه» است که ایرانیان این نام را برای بلندترین شب سال انتخاب کرده اند که به رسم پیشینیان خود، در خانه بزرگ‌تر خانواده و یا فامیل دور هم جمع می‌شوند.

«یلدا» به معنای میلاد است و بسیاری از پژوهشگران، «یلدا» را زمان زایش خورشید یا ایزد مهر در انقلاب زمستانی می‌دانند و درواقع، در ایران باستان، جشنی تحت عنوان یلدا وجود نداشته؛ به طوری که در متن‌های باستانی ایرانی واژه یلدا دیده نشده است و در مقابل، آن‌ها برای انقلاب زمستانی و تغییر فصل، جشن می‌گرفتند.

معنای لغوی یلدا ارتباطی با منشأ این مراسم اصیل ندارد و درواقع، از متون ادبی به زبان روزمره عامه مردم ورود پیدا کرده است و در دوره اسلامی به مراسمی گفته می‌شد که از دوران کهن در زمان انقلاب زمستانی برگزار می‌شد و به نام‌هایی مثل آذرجشن و شب چلّه معروف بود.

گفته شده است مردم در گذشته، در جشنی تحت عنوان آذرجشن و جشن آتش در خانه‌های مردم در آغاز زمستان بود؛ به طوری که آن‌ها در خانه‌های خود آتش‌های بزرگ روشن کرده و خداوند مهربان را ستایش می‌کردند و دور هم جمع می‌شدند و به شادی می‌پرداختند و خوراکی می‌خوردند.

مردم عقیده داشتند که آتش روشن کردن برای برطرف شدن سرما و خشکی زمستان است و گرمای آن، سختی‌ها و زیان را از گیاهان دور می‌کند و به نظر می‌رسد که خوراکی‌هایی با طبع گرم مصرف می‌کردند تا از گزند سرما محافظت شوند.

تفأل زدن در شب چلّه باستانی و آذرجشن

همان طور که شواهد تاریخی و مردم نگارانه نشان می‌دهند زمان تغییر فصل، زمان خوبی برای تفأل و پیش گویی نزد ایرانی‌ها بوده است و به همین دلیل، احتمالاً در شب چلّه باستانی و آذرجشن، رسم تفأل زدن وجود داشته و این رسم‌های دیرینه تا به امروز همچنان برقرار هستند و در این میان، شاید مراسم شب چلّه اصفهان و ملایر قدیم که به نام «چله زری» معروف است، نام باستانی این جشن را در خود داشته باشد.

دلایل جایگزین شدن واژه‌های «یلدا» و «شب چلّه» به جای «آذرجشن» را می‌توان تغییر ذائقه فرهنگی ایرانیان و کنار رفتن آتش خانگی از کانون این جشن مطرح کرد.

پیشینیان از دیرباز شب چلّه را تا صبح بیدار بودند و به شادی و جشن می‌گذراندند و دور سفره‌هایی از خوراکی‌هایی متنوع می‌نشستند و این شب بلند را به عشق و مهربانی سپری می‌کردند.

اگرچه شب یلدا در تمامی این سال‌ها با تغییراتی همراه بوده، اما در مناطق مختلف کشور با سنت‌های خاص خود مورد توجه است. 

دور هم جمع شدن در خانه بزرگ خانواده یا فامیل، تفأل به حافظ، خواندن شعر و شاهنامه و داستان، خوردن شیرینی، میوه، آجیل و انواع تنقلات از جمله مواردی است که در این شب طولانی انجام می‌شود و یلدا، آیینی ملی است که کنار هم بودن خانواده‌ها در آن باعث تحکیم هرچه بیشتر پیوند‌های خانوادگی و حفظ روابط خویشاوندی می‌شود که سنتی الهی است. 

یلدا یا شب چلّه؛ میراث فرهنگی ناملموس ایران

در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو در شهر رباط مراکش که چندی پیش برگزار شد، «یلدا» یا «چلّه» به‌عنوان نوزدهمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس ایران، به طور مشترک با افغانستان به ثبت جهانی رسید.

امیر صادقی، یک کارشناس ارشد مردم‌شناسی، در مورد  پیشینه و فلسفه شب یلدا بیان کرد: در کتاب جشن‌های ایرانیان، بهرامی بر این عقیده است که واژه‌ یلدا از زبان سریانی و به معنای تولد است و دلیل این نام گذاری را چنین دانسته‌اند که در پایان این شب دراز که اهریمنی است، خورشید یا مهر متولد می‌شود و تاریکی را از میان می‌برد.

به گفته او، یلدا و مراسمی که در نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال برپا می‌شود، سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و از رسوم ویژه‌ آریایی‌هاست و اقوام قدیم هند و ایرانی و هند و اروپایی، جشن تولد آفتاب را در آغاز زمستان می‌گرفتند، به ویژه، ژرمنی‌ها عید تولد آفتاب را در آغاز زمستان می گرفتند و آن‌را به‌خدای آفتاب نسبت می دادند.

محمدحسن سمسار تاریخ نگار و محقق، درمورد اهمیت شب یلدا و ثبت جهانی این آیین کهن در یونسکو بیان کرد: به دلیل ثبت جهانی شب یلدا، قطعاً مردم متوجه شده اند آن چه که پیشنهاد و ثبت شده است، تأثیر جهانی غیر قابل چشم‌پوشی دارد. زیرا شب یلدا تنها یک مراسم نیست و مبدأ فکری و فرهنگی بسیار عمیقی دارد چراکه وقتی به ظاهر شب یلدا نگاه کنید، تنها این مراسم را می‌بینید، اما در عمق مطلب، یک اندیشه جهانی و انسانی بزرگ دیده می‌شود که این اندیشه تقریباً امروز در تمام جهان جاری است و به اعتقاد من تا بشریت روی کره خاکی زندگی می‌کند، این تأثیر هم باقی می‌ماند. 

به گفته این محقق، یلدا آیینی است که از روزگار قدیم در ایران آغاز شده است و از سویی نیز، پیدایش و زایش خورشید نامیده می‌شود و یلدا برای ایرانی‌ها، پایان پاییز و آغاز زمستان و زایش مجدد طبیعت است. 

سمسار گفت: اندیشه یلدا، تجلی‌های مختلفی دارد و تجلی آن در محصولات فرهنگی و هنری از همه موارد مشهودتر است. یعنی در ادبیات فارسی، شاعری را نمی‌توانید پیدا کنید که در مدح و ستایش یلدا سخنی نگفته یا شعری نسروده باشد و در واقع، این موضوع، در تمام اشعار فارسی و نثر وجود دارد.

این تاریخ نگار ادامه داد: هدف از برگزاری مراسم شب یلدا، تزریق گونه‌ای از فرهنگ و امید به خانواده است. امید، مبدأ تمام حرکت‌های فرهنگی و انسانی بشر است و بشر، بی‌امید تبدیل به یک ربات متحرک می‌شود و امید یعنی بشر در مقابل سختی‌های فرهنگی و اجتماعی مأیوس نشود. بنابراین ، وقتی یلدا جنبه جهانی پیدا می‌کند، به معنی دمیدن امید برای زندگی بهتر و زندگی با فرهنگ‌تر در همه جهان است.

سمسار افزود: در فرهنگ یلدا، فرهنگ روشنایی، گرمی و زایش مجدد وجود دارد و امروزه، این فرهنگ به یک فرهنگ جهانی تبدیل شده است و از دیگر ارزش های آیین شب یلدا این است که پیدایش این جشن از ایران آغاز شده است و امروز هم آن را به همه جهان معرفی می‌کند و همه را متوجه به این آیین کهن می‌کند.

تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۴۶
در انتظار بررسی: ۰
گمنام
۲۲:۱۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
شب یلدا وفرارسیدن زمستان مبارک
ناشناس
۲۲:۰۸ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
شب یلدایی ما را مچاله کردین
ناشناس
۲۱:۳۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
با چه جگر خونی 300 میلیون جمع کردم برم ماشین زامیاد بخرم برای پسرم کار کند بعد فرستادم سربازی که خودم بخرم کار کنم حالا ماشین خیلی گران شده دیگه باید چه غلطی کنم البته مدل پایین میخرم ولی توی سری از این اقتصاد خیلی خوردم و امشب شب یلدا برام شب سردی هست امیدوارم به شما خوش بگذرد.
ناشناس
۲۰:۴۳ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
شبکه تهران خواننده کرد زبان با خواندن ترانه بسیار شاد آورده ; چه خبره مسولین صدا سیما
فقط کسانی که حقوق شون زیاده شادند
ناشناس
۲۰:۲۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
دیشب کلی نمازقضاخوندم حس خوبیه
ناشناس
۱۸:۰۷ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
تبلیغ آیین جهالت نکنید
اعیاد اسلامی برای مومنان ایرانی است
ناشناس
۱۶:۵۵ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
چه عجب گفتید یلدا !
پسر حاجیم
۱۵:۰۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
شماهم خیلی دل خجسته ای دارید چه یلدایی چه عیدی گرونی رو دریابید
سود سهام بانک ملت رو چرا نمیریزن پول مرغ و گوشت ندارم
ناشناس
۱۴:۰۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
من منتظر پیامک سهام عدالت بانک ملی هستم تا برم خرید کنم . تا ساعت ۲ هیچ در هیچ
حاج مجید
۱۳:۴۶ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
امت مسلمان با مناسبت‌های ضداسلامی و جاهلانه قبل از اسلام هیچ نسبتی ندارن
ناشناس
۱۴:۲۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
حاج مجید بیا پایین بابا
ناشناس
۱۵:۰۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
همیشه تلویزیون یلدا رو جشن میگرفت
عید نوروز که سیزده روز جشن بود
کی سنت‌ها رو کوبیده؟؟؟؟؟!!!!
همین جور یه چیزی میگی
فکر هم چیز خوبیه
ناشناس
۱۵:۵۷ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
باید سرچ کنیم بابات کیه شما تندروهای طالبانی ایران به این وضعیت گرفتار کردید
طالبان هم مراسم عید نوروز ممنوع کرده باید شما ها از روی ای پی شناسایی و قوه قضایی باهاتون برخورد کنه
ناشناس
۱۷:۱۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
ما یلدای اسلامی شده را جشن می گیریم: دورهمی ،شعرخوانی و...
ناشناس
۲۱:۴۴ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
مجید جان شب یلدا استقبال از زمستان است و کسی در شب یلدا جز شادی و سپاس از خدا چیزی نمیگوید معلومه اجتماعی نیستی انزوا طلبی.
an
۰۷:۱۴ ۰۱ دی ۱۴۰۱
تواین مملکت مثل اینکه زندگی نمیکنی گرونی رو نمیبینی خانواده نداری انگاری نه ؟یااینکه نفست خیلی گرمه
ناشناس
۱۳:۲۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
شکر نعمت نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند
اینقدر غر زدید و ناشکری کردیم و ایراد گرفتیم چه مشکلی حل شد؟
دیدی عده ای غر زدند کو امنیت کو امنیت؟ دیدی نا امنی یعتی جی؟ دیدی بلا چجوری میریزه رو سر آدم؟ پس
خدارو شکر کن بدن سالم داری بهر حال روی پای خودت هستی امنیت داریم کلی نعمت داریم و از داشته هامون شکر کنیم.
باز غر نزن که من میلیارد در آمد دارم یا فلان و بی صارم نه خیر ساده و شکر گزارم ان شاءالله
صبر رو بهم یاد بدیم دوست داشتن طلب خیر کردن دعا کردن واسه یکدیگر رو به هم دیگه یادآوری کنیم
حواسمون باشه ها بچه ها از ما یاد میگیرن خب
ناشناس
۱۳:۱۱ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
بگید حقوق کارگران هم بدن امشب شب یلداس و ما هنوز حقوق نگرفته ایم ،وا قعا جای تاسف داره خوب بلدین حقوق کارمندا رو چند روز قبل بدین، مگه ما آدم نیستیم
ناشناس
۲۰:۳۵ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
اگه به کارمندا پول کم بدهند میرن جلوی مجلس
ولی کارگری مثل من اونقدر بدبخته که یا سر کار هستش از صبح تا شب یا به خاطر کار سخت مریض
ناشناس
۱۲:۱۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
یلدا تو سرتون بخوره نون خوردن نداریم
ناشناس
۲۳:۴۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
بى ادب
ناشناس
۱۱:۲۳ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
بدجور دست به دامان آیین های ایرانی شدین انگار
ناشناس
۱۵:۱۱ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
آیینها همیشه جشن گرفته میشد شما بیخود فاز نده
ناشناس
۲۲:۱۱ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
آره والا
hoo
۰۷:۱۶ ۰۱ دی ۱۴۰۱
زمانی آیین مهم میشه که جیبت پول باشه شرمنده زن وبچه نباشی مردحسابی
ناشناس
۱۰:۳۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
جواد خیابانی وسط گزارش زنده فوتبال سه بار یلدا را تبریک گفت !
ناشناس
۲۰:۳۷ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
از صدای خیابانی اصلا خوشم نمیاد چون فکر می کنم می خواد مردم رو گول بزنه
ناشناس
۱۰:۲۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
نباید ازر ۴۲۰۰ تومنی حدف می‌شد اینم بازار
ناشناس
۱۰:۱۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
امسال خیلی یلدا یلدا می کنید !!! خبری شده ؟؟؟
ناشناس
۱۰:۱۵ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
لابد میخان حواس ملت از گرانی و بدبختی هاشون پرت شه .
ناشناس
۱۰:۱۸ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
تا چند سال پیش که یلدا و چهارشنبه سوری و نوروز جیز بود !
ناشناس
۱۳:۰۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
اره واقعا.تا امروز که همه سنت های ملی رو داشتن میکوبیدن.و تاریخ و فرهنگ چند هزار ساله ایران کهن رو نادیده میگرفتن.
ناشناس
۱۳:۳۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
چهارشنبه سوری الانم جیزه
ناشناس
۱۶:۱۳ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
دقیقا. از هر ۳ خبرشون امسال دوتاش یلدا بود.
ناشناس
۰۹:۵۴ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
سلام بر شهید مدافع امنیت حاج قاسم،سلام بر شهدای حرم و امنیت،سلام بر ایثارگران،سلام بر همه نیروهای پشت جبهه ای تامین تسلیحات رزمندگان،سلام بر بچه های شهیدکریمی سپاه تبریز واحد سبک که از سال91 تا93 روزی12 ساعت روی پا کار کردند تا امروزه شاهد امنیت باشیم،رهبر عزیز انقلاب دهها نامه کتبی به پیوست و بیست نامه اینترنتی به بیت رهبری ارسال کردم و خواستار احیای حقوق پایمال شده حدود20 نفر از کارکنان قراردادی مرکز بازسازی شهید کریمی سپاه تبریز واحد سلاح سبک که از سال91 تا 93 در حقیقت پشت جبهه مبارزه با داعش بودند و توسط مسئولین نااهل و نابخرد در اوایل سال94 بیکار شدند شدم در جوابم گفتند اجرت با خدا،اجر خود انها با کیست حتما حقوق و درجه گرفتن،باید به تمام تک تک این عزیزان سلاح سبک مدال افتخار داده و سه سال سنوات جبهه و ایثارگری در نظر میگرفتند اگر اینها در ان زمان روزانه دوازده ساعت روی پا کار نمیکردند و از طرفی مدافعان حرم نیز نبودند دیگر از جمهوری اسلامی خبری نبود،خود من به تنهایی در طول سه سال هشت هزار قبضه انواع سلاح سبک مونتاژ کردم یعنی معادل سلاح سبک دو لشکر پیاده،ایا این هست دستمزد عمری مجاهدت در راه اسلام ،بیکاری،خانه نشینی و خسارات مادی و معنوی و قطع شدن بیمه و نابودی زندگی و اینده شغلی،شماره نامه تبدیل عضویت من با رتبه12 کارشناس فنی سلاح سبک از کارگری به کارمندی طی کمسیون و جلسه فرماندهان عالیرتبه ستادکل سپاه در تهران به گزینش استان تبریز در اواخر سال93 که نااهلان در تبریز نگذاشتند جوهرش خشک شود8648-30/40/10،می باشد.خواهش دیگر این است به مسئولین ذیربط دستور دهید تا واردات میلیونی خودروهای با حجم موتور متوسط1600cc را برای عموم مردم ایران و بدون تعرفه گمرکی ازاد کنید و به این دلال بازی جدید بردن خودرو در بورس به بهانه کشف قیمت ولی در عمل جهت افزایش قیمت و دلالی پایان دهید،سالانه هزاران ایرانی در جاده ها با این خودروهای حلبی داخلی کشته و معلول میشوند،مسئولین در محضر خداوند عالم چه جوابی برای گفتن خواهند داشت.میتوانید حتی مبادله کالا به کالا کنید و در ازای نفتی که به سایر کشورها میفروشید خودروی باکیفیت وارد کنید تا با کاهش مصرف سوخت حتی صادرات فراورده های نفتی داشته باشیم.صرفه اقتصادی که ایجاد میکنه میتوان با ان پول دستمزد تمام کارگران سایپا و ایران خودرو را داد.با تشکر...یلدای همه عزیزان مبارک،خصوصا انهاییکه نااهلان زمانه یلدایی برایشان نگذاشت،با جیب خالی کدام یلدا و عید نوروز....اللهم عجل لولیک الفرج
ناشناس
۱۰:۲۸ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
بخدا اسکلی
با اینکه در حقت بدی کردن و در فلاکتی بازم میمالی
ناشناس
۱۱:۲۲ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
دستت درد نکنه زحمت کشیدی! یه استراحتی به دستات بده
ناشناس
۰۹:۵۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
امسال چه خبرتونه. سال های قبل اسمی ازش نمیبردید. ببینید چقدر شما بازیچه هستید. هرکاری بگن انجام میدید.
ناشناس
۱۵:۱۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
هر سال یلدا توی تلویزیون جشن بود. ظاهراً شما خواب بودی
ناشناس
۲۲:۱۰ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
راست میگی خیلی دیگه زیاده روی کردن خیلی تجملاتیش کردن به خاطر یک دقیقه
ناشناس
۰۹:۴۴ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
اگر وضعیت اقتصادی خوب نباشه، شب یلدا و عید غم و غصه مردم بیشتر میشه
ناشناس
۰۹:۲۴ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
اجیل، پسته، هندوانه، همه چی خدا توماااااااااااااااان؟؟!
ناشناس
۱۲:۰۷ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
ازقیمت هیزم تو فرانسه چه خبر؟ اونهم هدا فرانکه؟
ناشناس
۲۲:۰۹ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
چه خبر اونجا
میرزا
۰۰:۰۶ ۰۲ دی ۱۴۰۱
بی سواد فرانسه واحد پولیشو از فرانک به یورو تغییر داده، شربتی بفرما سیب موز
ناشناس
۰۹:۱۱ ۳۰ آذر ۱۴۰۱
با مردمان با جیب‌های خالی