خوب به خاطر می‌آورم زمان‌هایی از کودکی ام را که پدر می‌توانست خیلی لوازم مختلف مثل اسباب بازی و لوازم التحریر را برایمان بخرد، اما به ما ماهیانه پول می‌داد تا پس انداز کنیم و برای خودمان خرید کنیم، آن زمان وقتی که می‌خواستم خودم دست به جیب بشوم، کلی نقشه می‌کشیدم و بعدش بخشی از پول را باز پس انداز می‌کردم و بخشی دیگر را تنها به وسایلی که لازم داشتم، اختصاص می‌دادم. با همین روند بزرگ شدم تا الانی که خودم دارای بچه هستم و به بچه هایم آموزش پس انداز و تقویت هوش مالی شان را می‌دهم.»
این صحبت‌ها را دوستی میکند که معتقد است خیلی از اطرافیانش اصلا بلد نیستند چطور باید پول خرج کنند یا اینکه پس انداز کنند، کار‌هایی میکنند که بعد از آن‌ها پشیمان می‌شوند یا با ولخرجی هایشان نمی‌توانند یک زندگی با ثبات برای خود تدارک ببینند. اما علت چیست؟ چرا این‌ها هوش مالی یا شم اقتصادی پیدا نکرده اند؟ اصلا چطور می‌توانیم هوش مالی فرزندانمان را تقویت کنیم، بدون اینکه در خرج کردن برایشان تنگ دستی نکنیم یا اینکه آن‌ها را ولخرج بار نیاوریم.
برخی از روان شناسان کودک و خانواده اعتقاد دارند که هوش مالی باید از سنین پایین به بچه‌ها آموزش داده شود، خانواده‌ها نباید تصور کنند که حال فرزندشان بزرگ شود تا خیلی چیز‌ها را درک کند، بعد به او درباره مسائل اقتصادی و هوش مالی توضیح بدهند. درست است که یک کودک از پس فهم خیلی مسائل اقتصادی بر نمی‌آید، اما آن بخش‌های اقتصادی‌تر و پیچیده‌تر را می‌توان در سنین بالاتر به او آموزش داد، اما درباره پس انداز کردن و خیلی چیز‌های جزئی دیگر باید از کودکی شروع کرد.
از چه سنی آموزش مالی را شروع کنیم
«سحر احمدی»، روانشناس در این باره به فارس میگوید: «کار‌های ساده مثل شمردن پول یا سکه را می‌توان از همان یک تا دو سالگی آغاز کرد، حال شاید الان دیگر سکه کمتر در دست خانواده‌ها باشد، اما شمارش را با هر وسیله‌ای می‌توان شروع کرد و حتی اسکناس‌ها را بچه‌ها میتوانند بشناسند، مثلا از یک تا ده بتوانند آن‌ها را بشمارند، اما برای فهم اندازه، سایز، رنگ و نوع پول آن‌ها باید به سن سه، چهار سالگی برسند و د راین سن پدر و مادر می‌توانن پس از تکرار و تمرین از بچه‌ها بخواهند که سکه‌ها یا اسکناس‌ها را براساس رنگ یا اندازه مرتب کنند. شاید الان برخی خانواده‌ها تعجب کنند که این سن برای چنین کاری زود است، اما واقعا بچه‌های نسل کنونی به راحتی میتوانند این آموزش‌ها را در سنین پایین ببینند.»
برای بچه‌ها قلک بخرید
نخستین نکته در آموزش صرفه جویی و پس انداز کردن مالی تهیه کردن قلک برای بچه‌ها است، احمدی در این باره میگوید: «با راهکار‌های ساده مثل تفریحی سکه یا پول انداختن در قلک می‌توان آموزش‌ها را شروع کرد و سپس به آن‌ها گفت که این پولها ذخیره میشود تا در یک جای مناسب مثل خرید چیزی که لازم داری، صرف شوند و در نهایت با تشویق بچه‌ها به ذخیره کردن پول هایشان این کار تبدیل به یک مدل زندگی برای آن‌ها میشود. پس از این تشویق‌ها می‌توان زمانی که قلک بچه‌ها پر شد، آن را باز کنید یا بشکنید و چیزیکه لازم داشته یا بدان علاقه دارند را برایشان تهیه کنید. حتی خوب است تا اجازه دهید بچه‌ها خودشان چیزی که دوست دارند را به همراه شما تهیه کنند.
نکته مهم در این آموزش این است که علاوه بر اینکه بچه‌ها ذخیره کردن پول را یاد میگیرند، متوجه می‌شوند که پول درآوردن به راحتی نیست و خانواده برای هر چیزی پول در اختیارشان قرار نمی‌دهد و همه چیز برایشان تأمین نیست، بنابراین با افزایش سن خواسته هایشان معقول میشود و توقعات زیاد از والدین نخواهند داشت».
در حال حاضر برای هر مفهوم آموزشی برای کودکان و نوجوانان کتاب وجود دارد از آموزش دستشویی رفتن تا غذا خوردن، حمام کردن، هوش مالی و ... خیلی از این کتاب‌ها درقالب داستان‌هایی جذاب مفاهیم مختلف را به کودکان آموزش می‌دهد با یک جستجوی ساده می‌توانید به برخی از این کتاب‌ها دسترسی پیدا کنید و برای بچه‌ها تهیه کنید. زمانی که مفاهیم آموزشی به صورت داستان، شعر و قصه به کودک آموزش داده شود، به خوبی نیز در ذهن باقی می‌ماند.
کتاب‌هایی با مضمون آموزش مفاهیم اقتصادی برای کودکان تهیه کنید
احمدی همچنین میگوید: «کودک باید بداند که پول همینطوری از کیف پدر و مادر بیرون نمی‌آید، بلکه پول در ازای کار کردن به دست می‌آید، ما کار میکنیم و پول می‌گیریم اگر کار نکنیم از پول خبری نیست. البته این مطالب همه بدون اضطراب باید برای بچه‌ها مفهوم سازی شود.
علاوه بر این‌ها سه نکته را باید کودکان یاد بگیرند: بخشندگی، پس انداز و خرج کردن. مثلا به جای اینکه یک قلک برای بچه تهیه کنید، سه قلک با این سه عنوان تهیه کنید که بخشی از پولش را اگر پس انداز میکند، بخشی را نیز برای بخشندگی به افراد تهیدست پس انداز کند. از این طریق یک شخصیتی تربیت میشود که یاد می‌گیرد در تمام مراحل زندگی اش برای دیگرانی که پولی ندارند نیز از مالش چیزی ببخشد؛ بنابراین هر زمانی که کودک پولی به دستش می‌رسد، او را تشویق کنید که برای هر سه قلک پولش را تقسیم کند.»
به کودکان پول هدیه بدهید
برای هدیه دادن به بچه‌ها پول در نظر بگیرید تا خودشان بتوانند تصمیم بگیرند که چه چیز‌هایی برای خود تهیه کنند و به این طریق تصمیم مالی بگیرند. البته پول توجیبی هم برای بچه‌ها خوب است، اما نه اینکه بی حساب و کتاب باشد. برای پدر ومادر‌های زیادی پیش می‌آید که کودکشان همه پول را صرف خرید چیپس و پفک میکند و روز بعد انتظار دارد که مامان و بابا برای او پفک بخرد. در اینطور مواقع بهتر است که پدر و مادر استقامت کنند و چیزی برای بچه نخرد تا فرصت آموزش مالی از این کودک گرفته نشود.
بازی آموزش مالی چیست
برخی از والدین این بازی را بلد هستند که مثلا با کودکشان بازی به راه می‌اندازند، مثلا به فروشگاه می‌روند یا رستوران می‌روند و در ازای خریدی که میکنند یا غذایی که می‌خورند، پول پرداخت میکنند. این بازی نیاز به پول واقعی دارد تا بچه‌ها هم پول را بشناسند و هم آن را جدی بگیرند.. احمدی تأکید میکند که برخی بچه‌ها تا سنین مدرسه هم بلد نیستند از پول چطورباید استفاده کنند یااینکه حتی یک هزینه آنلاین را پرداخت کنند، به خاطر همین خیلی مهم است که بچه‌ها زمانی که یاد میگیرند چطور با گوشی همراه کار کنند، پرداخت‌های آنلاین با مجوز والدین را هم انجام دهند یا اینکه هزینه کلاس یا آموزش هایشان را بتوانند پرداخت کنند.
گاهی لازم است درباره قیمت اجناس با بچه‌ها گفتگو کنید البته نه اینکه گفتگو تبدیل به یک اضطراب برای بچه‌ها شود، بلکه به طوریکه بتوانند اگر لازم باشد جایی کمکتان کنند، هزینه‌ای را پرداخت کنند، کرایه تاکسی بدهند یا اینکه قیمت اجناس را بدانند تا خودشان هم توقعات معقول از شما داشته باشند و قیمت‌ها را بتوانند با هم مقایسه کنند. حتی گاهی به آن‌ها حق انتخاب دهید که مثلا بین این دفترچه یادداشت با دیگری کدام را انتخاب کند، آنکه قیمتش کمتر است یا بیشتر؟
از مشاغل تابستانی نوجوانان تا مدیریت اقتصادی منزل در یک روز
زمانی که بچه‌ها به سن نوجوانی می‌رسند، میتوانند برای تأمین وسایل و مایحتاج خانه کمک کننده باشند، علاوه بر اینکه پدر و مادر میتوانند مشاغلی در ایام تابستان که برای بچه‌ها ساده، اما شدنی است، راه بیاندازند از سویی هم میتوانند مسئولیت هایی، چون خرید به آن‌ها بدهند و قبل از آن، از آن‌ها بخواهند که لیست مورد نیاز را تهیه کرده و پولش را دریافت کنند. مایحتاج مورد نیاز خودشان را از پول توجیبی روزانه یا ماهانه شان تهیه کنند و آن‌ها را تشویق به این کار‌ها کنید. پول توجیبی باید براساس سن و سال بچه و نیازش تأمین شود و در صورتی که او بیش از نیاز یا بیش از پول توجیبی روزانه یا ماهانه خود از شما طلب کرد، هرگز زیربارش نروید.
احمدی همچنین میگوید: «در سنین نوجوانی همچنین لازم است که برای بچه‌ها حساب بانکی باز کنید و یا اینکه آن‌ها را بیمه عمرکنید و آن‌ها را در جریان ذخیره پول برایشان قرار دهید حتی اگر در جایی مثل زمان‌های عید که بچه‌ها عیدی میگیرند یا تولدشان لازم بود، پیشنهاد پس انداز پول هایشان را به آن‌ها بدهید.»
گاه حتی نوجوان‌ها میتوانند خرج و مخارج یک روز کامل منزل را با بودجه‌ای که به آن‌ها داده میشود، بدست بگیرند تا مدیریت اقتصادی خانه را در یک زمان‌هایی تجربه کنند. همه این فعالیت‌ها شدنی، اما شاید وقت گیر باشد منتها انجام شده و از سوی خانواده‌ها جواب گرفته شده است.
منبع: فارس