از دیدگاه عموم جامعه می‌توان همه دارندگان جواز‌های کسب و کار یا پروانه‌های بهره برداری و تولید در بخش‌های مختلف را که فضایی برای ایجاد شغل و درآمد به وجود آورده و به وظایف کارفرمایی خود عمل کرده اند، کارآفرین خواند، اما یقینا این برداشت از مفهوم کارآفرینی با ماهیت واقعی آن، همخوانی ندارد.
"شاخص کارآفرین جهانی" معیاری برای ارزیابی سلامت اکوسیستم کارآفرینی در حوزه‌های داخلی و بین‌المللی کشور‌ها است و بر اساس این شاخص، ایران رتبه ۷۲ را در بین ۱۳۷ کشور دارد، درونمایه این شاخص آن است که کارآفرینی عامل حیاتی در توسعه اقتصادی است و اطلاعات کلیدی برای توانبخشی اکوسیستم کارآفرینی کشور‌ها برای سیاستگذاران فراهم می‌کند، به عبارت دیگر، بنگاه‌های اقتصادی موتور حیاتی رشد اقتصادی به شمار می‌روند و نبود شرکت‌ها و کارآفرینان سبب کاهش نوآوری، بهره وری و مانع شکل گیری مشاغل جدید می‌شود.
هرچند وجود بنگاه‌های اقتصادی زمینه بروز نوآوری و بهره وری را فراهم می‌کند، اما همه بنگاه‌های اقتصادی را نمی‌توان کارآفرین دانست، زیرا بسیاری با آنچه در مفهوم واقعی کارآفرینی آمده است، فاصله زیادی دارند، در واقع مشکل اصلی حوزه کارآفرینی در کشور شاید عدم تبیین مفهوم درست آن در جامعه از دیدگاه عمومی یا در سطح کلان سیاستگذاری‌ها و وضع قوانین باشد.
محمد امین بابایی مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در خصوص مفهوم کارآفرینی گفت: کارآفرین به فردی گفته می‌شود که با تشخیص فرصت، همراه با خلاقیت و نوآوری و پذیرش خطر بتواند ایجاد ارزش افزوده جدیدی داشته باشد، بیشتر کارآفرینان خراسان رضوی را می‌توان در واحد‌های تولیدی، صنفی و کارگاهی مشاهده کرد که از دانش و توان مالی خود برای تولید و اشتغالزایی استفاده کرده اند.
او افزود: با این حال تشخیص فرصت، یکی از مراحل فرآیند کارآفرینانه و به منزله قلب آن محسوب می‌شود و در تحقیقات کارآفرینی تاکید فراوانی بر پژوهش در حوزه فرصت‌های کارآفرینی می‌شود، بنابراین تشخیص فرصت باید در کانون توجه پژوهش‌های کارآفرینی قرار داشته باشد، چرا که به عنوان یکی از مهمترین توانایی‌های کارآفرینان موفق در دنیای امروز شناخته می‌شود.
دیدگاه منفی نسبت به سرمایه گذاران و کارآفرینان
دیدگاه منفی نسبت به سرمایه گذاران و کارآفرینان در جامعه ایرانی ادعایی است که از سوی یکی از فعالان بخش خصوصی مطرح می‌شود ضمن اینکه او تعریف عامی هم از کارآفرینان دارد.
محمدحسین روشنک رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی کارآفرین را فردی دانست که برای افراد دیگر شغل ایجاد کند و بیمه و مزایای آنان را بپردازد.
او افزود: برخی مشکلات برای سرمایه گذاری و کارآفرینی در کشور وجود دارد، اما این به منزله عدم انجام کار یا موفق نبودن جمهوری اسلامی ایران نیست، همه همیشه یاد گرفته ایم که گلایه‌ها و شکایت‌ها را بگوییم که البته طبیعی است، اما این نباید به معنای عدم انجام کار‌های موثر و خوب در حوزه کارآفرینی تلقی شود.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی ادامه داد: کار، سرمایه گذاری و کارآفرینی در ایران روند مطلوبی را طی کرده، اما باید اذعان کرد که در کشور ما به مقوله کارآفرینی، به ویژه سرمایه داران توجه کافی نشده است، فردی که آورده‌ای ندارد و فقط با ارتباطات و قرض گرفتن درصدد ایجاد کارآفرینی برآمده را فردی سرمایه دار یا سرمایه گذار نمی‌نامیم، بلکه سرمایه گذار فردی است که یا خود سرمایه دارد یا سرمایه را طی قراردادی از جایی جذب کرده است، فردی که بدون هیچ پشتوانه مالی صرفا با دریافت تسهیلات بانکی در بخشی سرمایه گذاری کند، سرمایه گذار نیست تا بتواند کارآفرین باشد.
روشنک بیان کرد: ایران از شرایطی برخوردار است که سرمایه گذاران و کارآفرینان می‌توانند بیشترین درآمد را داشته باشند، اما موانع بزرگی در این مسیر وجود دارد که نخست نگاه فرهنگی، دیگری نداشتن ثبات در قوانین، سیاستگذاری‌ها و تدوین شیوه نامه‌ها و سوم روابط بین المللی است.
او تصریح کرد: متاسفانه از نظر فرهنگی و تبلیغاتی به نحوی درباره سرمایه گذاران در جامعه صحبت می‌شود که رسانه ها، دولت‌ها و حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و روحانیان، سرمایه گذار را فردی کارآفرین یا مولد نمی‌بینند و هنوز آن دیدگاه منفی که از گذشته نسبت به افراد دارای سرمایه در جامعه بوده است، وجود دارد و به سرمایه دار یا کارآفرین به عنوان فردی که می‌تواند با ایجاد یک کلنی اقتصادی، هزاران فرصت کار و اشتغال را فراهم کند، نگاه نمی‌شود.
مسئول کانون کارآفرینان خراسان رضوی تأکید کرد: لازمه کارآفرینی، داشتن سرمایه است و فقر در جامعه با کارآفرینی از بین می‌رود، توجه به اغنیا و میدان دادن به آنان می‌تواند زمینه ساز توسعه کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های جدید برای شغل، ارزش افزوده و درآمد و ثروت افزایی در جامعه باشد، نه اینکه با ایجاد یک فضای بسته، سرمایه داران را وادار به مهاجرت کرد.
روشنک اظهار کرد: در کشور‌های دیگر در مدت سه روز می‌توان مجوز یک کسب و کار را ثبت کرده و پروانه فعالیت گرفت، اما در کشور ما قوانین حوزه کارگری و بوروکراسی اداری سازمان‌های دولتی، موانعی در مسیر سرمایه گذاری و ایجاد کسب و کار به شمار می‌رود، بعضا شرایط در نهاد‌ها به نحوی رقم خورده است که بدون مذاکره آسانسوری نمی‌توان برای دریافت یک مجوز مسیر را طی کرد و کار به جایی رسیده است که اگر رای هم به حق برای فردی صادر شود، مردم آن را باور ندارند.
او، تعداد اعضای اصلی کانون کارآفرینان خراسان رضوی را ۷۰ نفر و افراد مرتبط با این کانون را ۲۵۰ نفر ذکر کرد و گفت: البته نمی‌توان این رقم را آمار کل کارآفرینان استان دانست، فعالیت این کانون نیز ویژه همه کارآفرینان بوده و به افراد خاصی اختصاص ندارد.
سیاستگذاری برای کارآفرینی، یک اصل
نبود سیاستگذاری بلندمدت و قوانین ویژه کارآفرینی عقیده‌ای است که برخی از فعالان اقتصادی بخش خصوصی آن را یک اشکال اساسی در حوزه کارآفرینی می‌دانند و بدون تحقق این بخش، آینده موفقی برای کارآفرینی متصور نمی‌شوند.
رییس هیات مدیره انجمن شتاب‌دهنده‌های استان خراسان رضوی گفت: کارآفرینی در تمامی ابعاد جامعه اعم از مباحث اقتصادی و اشتغالزایی نمود دارد و ضروری است سیاستگذاری در این حوزه جامع، مدون، بلندمدت و مستمر باشد و در چرخه تغییر مدیران، دستخوش تحول نگردد.
محسن روشنک افزود: این در حالی است که در شرایط فعلی، سیاستگذاری در این حوزه مقطعی است و گاه سیاست‌ها با جابه‌جایی مدیران تغییر پیدا می‌کند و در چنین وضعیتی، کارآفرین نمی‌تواند برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: تا زمانی که نگرش به کارآفرینی یا کارآفرین مثبت نباشد، انگیزه کارآفرینی در افراد از بین خواهد رفت یا به طور کلی چنین انگیزه‌ای در افراد مستعد این حوزه شکل نمی‌گیرد، چنانکه هم اکنون نیز انگیزه کارآفرین شدن در ایران چندان پررنگ نیست.
وی اظهار داشت: در سالیان گذشته هر چند که دولت، سیاست‌هایی برای حمایت مالی و معنوی از کارآفرینان داشته است؛ اما این حمایت‌ها ناکافی و بعضاً سلیقه‌ای بوده و به هدف و نتیجه دلخواه نرسیده است. این در حالی است که سیاست‌های کشور‌های حوزه خلیج فارس و برخی از همسایگان ما در راستای حمایت از کارآفرینی بسیار مطلوب‌تر از کشور ما ارزیابی می‌شود؛ چرا که برنامه‌ریزی آنان در این عرصه بلندمدت است.
رییس هیات مدیره انجمن شتاب‌دهنده‌های خراسان رضوی با بیان اینکه متاسفانه در حوزه کارآفرینی علاوه بر خلأ قانونی با عدم اجرای قانون نیز مواجهیم، افزود: برای دستیابی به نوآوری، باید سه گام اصلی را به ترتیب طی کرد که گام نخست، جریان‌سازی است، بدین معنا که باید جریانی در جامعه شکل گیرد و تکاپویی ایجاد شود تا تمامی عناصر جامعه به ضرورت آن موضوع پی ببرند. در واقع، تمامی آحاد جامعه فارغ از پایگاه اجتماعی باید به اهمیت کارآفرینی واقف شوند. در گام دوم، این جریان سازی باید به فرهنگ تبدیل و در جامعه نهادینه شود و آن‌گاه است که کارآفرین می‌تواند ایده‌های خلاقانه و نوآورانه خود را پیاده سازد.
روشنک ادامه داد: پس از نهادینه شدن فرهنگ، زیست‌بوم کارآفرینی باید تعریف و نقش هر فرد در حوزه کارآفرینی مشخص شود و این امر به تمامی افراد جامعه گوشزد گردد تا بر این مهم واقف شوند که در این حوزه مکلف به انجام وظیفه هستند. گام سوم نیز، مرحله‌ای است که کارآفرینان باید ایده‌ها و طرح‌های خود را ارائه کنند تا به نتیجه دلخواه دست یابند. این سه گام باید به ترتیب در جامعه رخ دهد تا به اهداف مدنظر دست یافت، در غیر این صورت، حمایت‌های مالی و معنوی از کارآفرینان بی‌ثمر خواهد بود.
وی اضافه کرد: در حال حاضر برخی افراد، کارآفرینی را مترادف با سرمایه داری و سرمایه پرستی می‌دانند و این بزرگترین آسیبی است که متوجه کارآفرینان می‌شود، در واقع، اکثر مسوولان، مدیران و اعضای جامعه با رویکرد مثبت به کارآفرین نمی‌نگرند و این مساله واقعیتی است که در جامعه ما وجود دارد.
کارآفرینی، فاقد مبانی و مقررات جامع در کشور
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: آنچه که فعالان بخش خصوصی مطرح می‌کنند در واقع سیاستگذاری در حوزه کارآفرینی نیست، زمانی برای ترویج فرهنگ کارآفرینی سیاستگذاری انجام می‌شود، زمانی هم قوانین و مقرراتی برای فضا‌های کسب و کار وضع می‌شود و در واقع منظور بخش خصوصی وضع قوانین برای حمایت از بنگاه‌های اقتصادی و کسب و کار و نه کارآفرینان است.
بابایی اظهار داشت: فردی نانوایی باز می‌کند و خودش را کارآفرین می‌داند، در حالی که او کارآفرین نیست چرا که در این کار نوآوری، ایجاد ارزش افزوده جدید، تشخیص فرصت و یا پذیرش خطری برای سرمایه گذاری نداشته است.
وی بیان کرد: از منظر تعریف عام کارآفرینی، همه کسانی که بنگاه اقتصادی دارند خود را کارآفرین می‌دانند، همه با این مفهوم، اذعان دارند که قوانین و مقررات ثباتی ندارد و بلندمدت و جامع نیست، البته نمی‌توان منکر این مشکل شد؛ در واقع مبانی و مقررات جامعی نیز برای کارآفرینی در کشور وجود ندارد یعنی به صورت خاص و ویژه کارآفرینی، قانونی در کشور وضع نشده است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: در سطح کلان کشور نیز نگاه ویژه نسبت به موضوع کارآفرینی وجود ندارد تا قانون ویژه‌ای برای حمایت از کارآفرینان تعریف کرده باشند، در واقع قانون خاصی برای حوزه کارآفرینی با تعریف اصلی و خاص آن، وضع نشده و تمام قوانین موجود نیز در راستای حمایت از کارآفرینان با تعریف عام آن است.
بابایی در خصوص نگاه منفی که در جامعه نسبت به کارآفرینان یا به نوعی سرمایه گذاران وجود دارد، گفت: زمانی که رهبری، کارآفرینان را فرماندهان جنگ اقتصادی می‌نامند پس این نوع برداشت، صرفا یک برداشت شخصی است، به گفته رهبری ما در جنگ اقتصادی قرار داریم پس باید دولت نقش تسهیل‌گری و حمایتی خود را از کارآفرینان داشته باشد، کارآفرینان در چهارچوب قانون حمایت می‌شوند، اما اینکه قوانین از چه سطحی در حمایت از کارآفرینی قرار داشته باشد، قابل تامل است.
وی اضافه کرد: اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی دو رویکرد را در حمایت از کارآفرینان در پیش گرفته است که شامل رویکرد ترویجی در قالب راه اندازی باشگاه کارآفرینان نوجوان، برگزاری جشنواره ایده پردازی، جشنواره انتخاب کارآفرینان برتر و معرفی نقش کارآفرینان، ایجاد مراکز خدمات مشاوره کارآفرینی، مراکز شتاب دهنده، فضای کاری اشتراکی و کافه‌های کارآفرینی است که در این مسیر زیرساخت‌ها یا بستر حمایت از کارآفرینان فراهم می‌شود.
وی بیان کرد: از سوی دیگر تسهیلات بانکی یا مشوق‌هایی نیز برای کارآفرینان در نظر گرفته شده است که آنان در برابر ایده یا طرح خود می‌توانند تسهیلات بانکی دریافت کنند و در صورتی که دانش آموختگان دانشگاهی را به کار بگیرند، از سهم کارفرمایی خود برای پرداخت حق بیمه معاف می‌شوند.
هفته جهانی کارآفرینی' که از روز دوشنبه ۲۵ آبان آغاز شده و در سطح جهان با همین عنوان از ۱۶ تا ۲۲ نوامبر ثبت شده است، فرصتی است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا متوجه حرکت شتابان کارآفرینی شوند و در این حرکت چهارچوب 'ایده‌های جدید' برای تولید بهتر با صرفه‌تر و ایجاد مشاغل جدید در قالب جنگ استعداد‌ها مبتنی بر خلاقیت، نوآوری دانش به صورت نظام‌مند شکل می‌گیرد.
منبع: ایرنا