مدل نوجوان غربی به درد نسل امروز ما نمی‌خورد!

چند وقت پیش در جمعی شنیدم که عده‌ای می‌گفتند برخی از این نوجوان هایی که در اغتشاشات حضور پیداکرده اند، چون هیجاناتشان بالا است و هیچ تفریح و شادی ندارند، می‌خواهند خود را همرنگ برخی اغتشاشگران کنند تا حس و حال هیجانی بهشان دست بدهد و اتفاقا یکی از همین نوجوان‌ها هم در همان جمع تأیید کرد که این جمع‌های شبانه در خیابان به آن‌ها حال خوبی می‌دهد، به نوعی آدرنالین به خونشان تزریق می‌شود و یک نوع تفریح برای او و دوستانش شده است، در حالیکه اغتشاش و از بین بردن امنیت مردم کجا و تفریح و نشاط کجا؟!

درست است که نوجوان نیاز به هوای تازه و هیجانات رنگ به رنگ دارد، اما آیا باید برای بدست آوردن این هیجان از راه منفی وارد بشود که هم به خودش، هم خانواده و هم میهنش آسیب وارد کند؟ به راستی چه مولفه‌هایی نشاط نوجوانی دارد؟ یک نوجوان چطور می‌تواند کاری کند که حال خوبی داشته باشد و هم در مسیر مناسب رشد و شکوفایی نفسش قرار بگیرد. در این گزارش تصمیم داریم به مناسبت روز نوجوان (هشتم آبان، سالروز شهادت شهید حسین فهمیده، نوجوان بسیجی) به برخی از این پرسش‌ها با صحبت‌های دکتر مهدی اسماعیل تبار روانشناس فرهنگی و مشاور کودک و نوجوان پاسخ دهیم:

نشاط نوجوانی دارای چه مولفه‌هایی است

بنا به تحقیقات روانشناسی، یک فرد با نشاط و خوشحال دارای چند ویژگی است نخست دارای مهارت‌های کلامی و زبانی مناسب در ارتباط با خانواده، دوستان، اساتید و ...، دوم پرهیز از بیهودگی یعنی داشتن گفتار و رفتار با هدف و سوم تبدیل اشتباهات به تجربه. همچنین براساس تحقیق دیگری نوجوانانی که بتوانند به پرورش جسم خود با ورزش، پرورش جان خود با کسب آرامش، امنیت و اعتماد، تمایل به کسب و کار، تمایل به ارتباط و پنجم تفریح، سرگرمی و استراحت بپردازند، دارای نشاط کافی هستند.

دکتر مهدی اسماعیل تبار در این رابطه معتقد است: «نوجوانی دوره‌ای است که افراد در آن نیاز به کسب هیجان دارند ممکن است به دنبال موسیقی باشند، اما موسیقی بد گوش دهند و از آن لذتی که باید نبرند، ممکن است بخواهند تفریح کنند، اما مسیر درست را نروند و باز هم دچار مشکل شوند و پژمرده خاطر شوند به واقع مثل یک معده‌ای که غذای فاسد مصرف کند آن را پس می‌زند، دوره نوجوانی هم اگر افراد موسیقی بد، تفریح نامناسب، ارتباطات ناسالم یا تغذیه نادرست داشته باشد، دچار افسردگی و خمودی می‌شود.»

چه نوجوان‌هایی جذب فضای مجازی می‌شوند

دکتر «جفری هال» مدیر آزمایشگاه ارتباطات فناوری دانشگاه کانزاس طبق تحقیقاتش متوجه شد آدم‌های تنها، افسرده با کیفیت پایین زندگی به راحتی جذب شبکه‌های اجتماعی می‌شوند و اتفاقا این شبکه‌ها اثر منفی بیشتری بر روی آن‌ها می‌گذارد. دقیقا نوجوانانی که با پدر و مادرهایشان به مشکل می‌خورند نیز از زندگی شان رضایت ندارند و به سمت فضا‌های مجازی مثل اینستاگرام، تلگرام یا آشنایی با افراد نادرست و همینطور جذب شدن به شبکه‌ها و باند‌های با پیشنهادات مالی اغواکننده می‌شوند. خیلی از همین‌ها ممکن است که بخواهند در شرایط آشوب اجتماعی انقلاب موبایلی کرده و جامعه را دچار مشکلات بیشتری کنند.

دکتر اسماعیل تبار تأکید می‌کند: «نوجوان نسل امروز ما باید بداند که مدل نوجوان آمریکایی به کارش نمی‌آید چرا که این نوجوان ۸۰ درصد زندگی اش درگیر فضای مجازی، درگیر شدن با آزار و اذیت دیگران و تجربیات منفی دیگر است و این شرایط در زندگی نوجوان ایرانی باعث دین زدگی، حکومت زدگی، از بین رفتن هویت فردی و مسائل منفی دیگر مثل از بین رفتن نشاط او در طولانی مدت می‌شود.»

نیاز به درک بلوغ نوجوانی داریم

نوجوان برای اینکه حال خوبی داشته و به عبارتی رضایت از خود داشته باشد، باید خودش را دوست داشته باشد به عبارتی عزت نفس داشته و این حاصل نمی‌شود مگر با کشف استعداد‌ها و بهداشت سلامت روانی که از خانواده به او داده می‌شود. نمرات خوب و تحصیلات مناسب گا‌ها باعث حال خوب و رضایت از زندگی افراد می‌شود، اما همیشه اینطور نیست چرا که در کنار این پیشرفت باید رشد در عرصه‌های مختلف مثل توانایی‌های دیگر، نگرش و روان او نیز حاصل شود.

دکتر اسماعیل تبار تأکید می‌کند: «والدین باید بلوغ نوجوانی و شرایط و ویژگی‌های آن را بشناسند تا کمتر با بچه هایشان درگیر شوند، هر چقدر که به سمت این مورد برویم پدر و مادر‌ها آگاهی بیشتری کسب کنند، هر روز در ارتباط مسائل گوناگون با جوان و نوجوانشان صحبت کنند، الگو‌های غرب و شرق را مورد واکاوی قرار بدهند و خودش مسائل مختلف را برای بچه‌ها توضیح دهند، موفق‌تر خواهند بود.

سه مفهوم مهم برای ایجاد رضایت در دوران نوجوانی پاسخ به مسائل جنسی، هویت و صمیمیت در نوجوان است. این سه موضوع اگر وجود نداشته باشد باعث کم شدن شادی نوجوان می‌شود همه این‌ها باید از سوی پدر و مادر برای بچه‌ها تبیین و الگوسازی شود به طور مثال در زمینه مسائل جنسی و کنجکاوی‌های نوجوان برایش می‌توان کتاب تهیه کرد و در ارتباط تربیت جنسی او را آگاه ساخت که اتفاقا آموزش جنسی هیچ مشکلی ندارد آنچه باید باعث حساسیت والدین شود تحریک جنسی است همانطور که امام خمینی (ره) فرمودند که ما با سینما مشکل نداریم با فحشا مشکل داریم.

نکات دوم و سوم هم که رعایت صمیمیت در خانواده و دور نشدن از بچه‌ها و همینطور مسائل هویتی و اهمیت قائل شدن به بچه‌ها براساس سنشان است. مهم‌ترین عنصر سازنده هویت، آگاهی است و آگاهی‌های ضروری شامل، منابع الهام بخش، تاریخ و ادبی هستند. یک جوان با مطالعه تاریخ می‌تواند در مسیر توسعه میهن توانا شود. اگر قرار باشد که یک دختر یا پسر چهارده ـ پانزده ساله یک الگو داشته باشد نباید اجازه دهیم که این الگو اینستاگرام باشد که بیست و چهار ساعت خشونت و تنفر  را آموزش می‌دهد، بلکه والدین باید محتوای مناسب را در کنار آموزش و پرورش در اختیار بچه هایشان قرار دهند.

همه پدر و مادر‌ها برای رفاه حال و زندگی بچه‌ها تلاش می‌کنند، اما چقدر فکر می‌کنند که مثلا بچه من در بیست سالگی باید به لحاظ روانی چه شرایطی داشته باشد یا شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری روی او می‌گذارند. خود این کلاب‌های اینستاگرام یک نوع کاباره‌های مجازی هستند که امسالبخش اعظمی از نوجوان‌ها را به سمت قمار کشانند و پول هایشان را گرفت.»

جایگزین‌های جذاب برای شادی نوجوان ایجاد کنیم

گاه پیش می‌آید که ما کاری برای شادی و نشاط نوجوانمان نمی‌کنیم، اما انتظار هم داریم که در کنارمان باشد در حالیکه هیچ فعالیت جذابی یا جایگزین خوبی برای فعالیت‌های اعتیادآور او مثل اینترنت و فضای مجازی نداریم. دکتر اسماعیل تبار می‌گوید: «در این رابطه ورزش خیلی می‌تواند اثرگذار باشد نوجوانی که ورزش می‌کند درجه نشاطش با یک نفر که همیشه پای کامپیوتر نشسته قابل مقایسه نیست. ورزش جایگزین بسیار خوبی برای دیگر فعالیت‌ها است که کل خانواده را شاد می‌کند.

یک تعریف خیلی خوب رهبر معظم انقلاب در ارتباط با نوجوانان دارند که ایشان در دیدار با فرماندهان جنگ سال‌ها پیش مطرح کرده بودند که به زبان و گوش بچه هایتان بشنوید و تحلیل کنید. چقدر ما با زبان و گوش بچه هایمان یکی هستیم و هم را درک می‌کنیم؟ آیا نشاط از نظر ما الان با نشاط از نظر بچه هایمان یکی است؟ خیر متاسفانه. چشم و گوش ما و فرزندانمان امروز از هم خیلی جداست، تفریحاتمان هم جدا شده و رسانه ملی هم اصلا در این زمینه کاری نمی‌کند انگار که برای انسان‌های یک کره دیگر پخش می‌شود و مصداق این مدعایم هم هزار ساعت برنامه اخیر تلویزیون یکی رویکرد سلامت روان و روانشناسی اعتراض نداشته در حالیکه خشم در خیابان‌های ما وجود داشته و ما حل مسئله بلد نیستیم.»

امروز ما نیاز به برنامه سازی صحیح در زمینه تفریح، نشاط، سرگرمی و استراحت جوان و نوجوانمان داریم و نباید نوجوانان را یک تهدید در جامعه ببینیم بلکه آن‌ها یک فرصت هستند. نوجوانان باید راه و رسم درست دوست یابی را یاد بگیرند تا کمتر دچار آسیب در این زمینه شوند و در نهایت نیز نگاه جامعه به نوجوان و جوان گشاده رو، شاد و خندان مناسب شود و اینطور نباشد که هر نوجوانی که در مدرسه یا هر جای عمومی مثل خیابان می‌خندد به او نگاه بد داشته باشیم و در نهایت نیز ارزش و اهمیت خاصی با احترام برای نوجوانان کشورمان قائل شویم و اگر اشتباهی هم می‌کنند به پای سن و سالشان گذاشته و آن‌ها را به روش‌های صحیح راهنمایی کنیم.

منبع: فارش