تنها خزانه ژنی مرغ بومی شمال کشور، استراتژیک اما مهجور + فیلم

سبد غذایی ایرانی‌ها همیشه متفاوت با دیگر ملل بوده است، از عطر و طمع محصولات گرفته تا حجم و کیفیت، غذای ایرانی رنگ بوی دیگری به سفره میدهد و در میان این تنوع رنگارنگ و عجیب و غریب یک کالا معمولا بیشتر به چشم می‌خورد البته نه الان بلکه در سال‌های نه چندان دور.

مرغ و خروس و غاز محلی در سال‌هایی نه چندان دور هم خانه‌های مادربزرگ‌های مازندرانی و چشم و چراغ سفره شمالی‌ها بود، محال است مازندرانی باشی و طعم خوش برنج طارم محلی و مرغ محلی شکم پر که با انواع سبزیجات درهم آمیخته شده است را فراموش کنی، اما هر روز از دفتر تاریخ که ورق می‌خورد حسرت این صحنه را بیشتر می‌خوریم، زیرا خیلی وقت است که مرغان تنبل و تن پرور در مرغداری‌ها جایشان را به پرندگان محلی چابک دادند.

مرکز پشتیبانی و اصلاح نژاد مرغ بومی مازندران از سال ۶۶ کارش را با هدف حفظ و احیای نژاد مرغ بومی مازندران و ترویج پرورش مرغ بومی در روستا‌ها آغاز کرد. مرکزی که نمی‌خواست مرغ سالم محلی از سفره خانوار‌ها گم شود.

مرغ محلی سود خالص است

این روز‌ها تامین مرغ یکی از معضلات خانواده‌ها است از قیمت سرسام آورش که بگذریم سلامت این پرندگان نیز همیشه مورد بحث و اختلاف بوده، مرغداران سلامت مرغ را تضمین می‌کنند، اما برخی‌ها از تزریق هورمون برای افزایش وزن غیر طبیعی مرغ‌های ماشینی می‌گویند و به همین دلیل همچنان مشتری مرغ‌های محلی هستند.

مرغ‌های محلی را باید در بازارچه‌های محلی پیدا کرد، فرهنگ مازندران پر است از بازار‌های روزانه و هفتگی که فروشندگان بدون واسطه محصولاتشان را عرضه می‌کنند، یکی از مکان‌هایی که در تامین و تولید مرغ محلی فعالیت می‌کند مرغداری آقای نیکبخت در روستای نوده قائمشهر است، جایی کنار یک هکتار شالیزار و یک واحد دامداری سنتی که نشان از تلاش‌های بی وقفه آقای نیکبخت می‌دهد.

او می‌گوید: دیر آمدید بیشتر جوجه‌ها و نیمچه‌ها را فروختم الان فقط ۴۰۰ قطعه جوجه دارم.


این جمله "فقط ۴۰۰ قطعه جوجه دارم" کمی تعجبم را بر می‌انگیزاند می‌گویم مگر چه قدر تولید می‌کنید که ۴۰۰ قطعه جوجه کم به حساب می‌آید؟

لبخندی میزند و از داستان راه اندازی این مرغداری سنتی می‌گوید: سال ۸۵ با صد قطعه جوجه یک روزه محلی که از مرکز اصلاح نژاد مرغ بومی خرده بودم کارم را شروع کردم و الان به ۱۰ هزار قطعه رسیده است.

در همین حال که صحبت می‌کند با یک کاسه فلزی دانه‌ها را در سبد جوجه‌ها می‌ریزد و با همان حالت ادامه می‌دهد:خدا را شکر، از کارم راضی هستم و ۸ نفر هم در کنار ما روزی می خورند.

آقای نیکبخت نمونه بارز یه کارآفرین است که در روستای خود توانسته کسب و کارش را راه اندازی کند، اما چه کسی به این نوع افراد کمک می‌کند تا بتوانند شغلی برای خود دست و پا کنند.

وقتی مرغ بومی قرار نیست منقرض شود

مازندران یکی از استان‌های پیشرو در تولید مرغ کشور است این در حالی است که علاوه بر مرغداری‌های صنعتی مراکزی نیز برای تولید و عرضه مرغ محلی نیز طراحی شده است، مرکز پشتیبانی و اصلاح نژاد مرغ بومی مازندران که عنوان تنها خزانه ژنی شمال کشور از آن یاد می‌شود رتبه اول را در زمینه اصلاح‌نژاد و پیشرفت صفات اقتصادی از میان ۶ مرکز مشابه دیگر به خود اختصاص داده است.

برای رسیدن به این مرکز باید راهی جاده دریا ساری شویم، جاده‌ای که هرچند انتهایش دریاست، اما مقصدمان، ما را وادار به دور زدن می‌کند تا از عبور روستای پنبه چوله به سمت مقصدمان برویم.

این مرکز سال ۶۶ تاسیس شده است و همچنان آثار قدیمی بودن در آن نمایان است مثل تابلوای با پس زمینه سفید که آثار زنگ زدگی تقریبا همه جای آن دیده می شد و رویش به فونت بزرگ نوشته شده بود "مرکز پشتیبانی و اصلاح نژاد مرغ بومی مازندران".

در بدو ورود آقای زارع مدیر این مرکز استراتژیک با لباس آبی که مشخص بود برای همین مرکز طراحی شده است همراهی مان می‌کند و از داستان این مرکز می‌گوید: اینجا نه تنها به پرورش مرغ بومی بلکه اصلاح نژاد و بهبود ژنی طیور نیز انجام می‌شود و علاوه بر سالن‌های مرغداری یه کارخانه جوجه کشی نیز راه اندازی کرده ایم.


از او درباره اصلاح نژاد پرندگان می‌پرسم، تصورم از این کلمه آزمایش‌های عجیب و غریب در آزمایشگاه‌های عجیب و غریب‌تر بر روی انواع طیور است می گوید: اصلاح نژاد مرغ بومی یعنی مرغ‌های محلی از لحاظ وزن و میزان تخم گذاری و شاخص‌های دیگری رکورد گیری می‌شوند تا بتوانیم جوجه‌های ارگانیک با شاخص‌های مطلوب بدون افزودنی‌های غیر مجاز پرورش دهیم.

آرام آرام راهی سالن‌های پرورش مرغ می‌شویم، در سالن انتظار آقای زارع از من می‌خواهد لباسم را عوض کنم و یک روپوش سفید با چکمه‌ای به همین رنگ بپوشم، حس خوبی دارد لباسی که روزی آرزویت بود را بپوشی البته آرزوی کودکی ما رفتن با این لباس به اتاق عمل بیمارستان بود نه سالن مرغداری.


وارد سالن که شدیم با انبوهی از مرغ‌های محلی، با گونه‌های مختلف مواجه شدیم از حنایی و تاج گل سرخ گرفته تا زرد کرک، همه در این مرکز نگهداری می‌شوند، اما چیزی که توجهم را جلب کرد مرغ‌هایی بود که گردنشان پر نداشت.

از مدیر مرکز درباره بیماری این پرندگان می‌پرسم، با خنده می‌گوید: کدام مریضی؟ این نژاد مرغ گردن لخت است، گونه‌ای از مرغ‌های محلی مازندران که تا ۲۰ سال پیش داشت منقرض می‌شد، اما با تحقیقات و اصلاح نژاد توانستیم این گونه را از خطر انقراض نجات دهیم.

او ادامه می‌دهد: ۳۰۰ قطعه مرغ مادر از نژاد گردن لخت در این مرکز نگهداری می‌شود و تخم هایشان هم برای جوجه ریزی به کارخانه جوجه کشی منتقل و در نهایت جوجه‌های یکروزه به دست علاقه‌مندان به پرورش مرغ بومی می‌رسد.

از سالن پرورش مرغ بومی راهی سالن جوجه کشی می‌شویم، همان ابتدای کار ۵ دستگاه بزرگ جوجه کشی توجهم را به خود جلب می‌کند، آقای زارع می‌گوید: ۸ دستگاه ستر جوجه کشی در این مرکز قرار دارد که تخم مرغ‌های محلی ۲۱ روز در دستگاه با دما و رطوبت مورد نیاز نگه داری می‌شوند تا تبدیل به جوجه یکروزه شود.

مرکزی برای کسب و کار خانگی

مرکز اصلاح نژاد مرغ بومی شمال کشور مرکزی است برای تکثیر مرغ بومی مازندران، جایی که در حال حاضر ۸۰۰۰ قطعه مرغ بومی از سی و یکمین نسل پرورش این پرندگان در حال تولید است و با روند تولید تخم مرغ نطفه دار و جوجه یک روزه می‌تواند نقش موثری برای رونق کسب و کار‌های خانگی روستاییان در مازندران و سراسر کشور داشته باشد.

این بخشی از صحبت‌های آقای احمدی حاجی بود او هم مثل ما برای ورود به این مرکز باید لباس مشابه می‌پوشید، از سالن جوجه کشی خارج شده بودیم و به سالن‌های دیگر پرورش مرغ محلی سر زدیم.


آقای حاجی برایم از مزیت پرورش مرغ محلی در روستا‌ها گفت و از اینکه مردم دوباره به اصالت‌های روستایی و سبک زندگی آن دوران برگشتند خوشحال بود و می‌گفت:چیزی که در پرورش مرغ بومی در روستا‌ها اهمیت دارد و در مرکز اصلاح نژاد مرغ بومی نیز مدنظر است افزایش تعداد و وزن طیور است که این امر موجب پایداری شغلی روستاییان و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر می‌شود.

او با بیان اینکه این پرندگان همه روزه رکورد گیری و وزن کشی می‌شوند افزود:هدف این مرکز استفاده از ضایعات کشاورزی در روستا‌ها برای پرورش مرغ و سایر ماکیان است.

آقای حاجی افزود: جوجه‌های یکروزه تولیدی این مرکز به استان‌های گیلان، سمنان، گلستان، تهران، همدان، قزوین، فارس و اصفهان هم صادر می‌شود.

احمدی حاجی هدف این مرکز را حفظ نژاد مرغ بومی مازندران و ترویج پرورش مرغ بومی به منظور حفظ اشتغال روستاییان دانست و گفت: این مرکز آمادگی دارد تا جوجه‌های یک روزه و نیمچه‌های گوشتی را در اختیار داوطلبان پرورش طیور سنتی قرار دهد.

بازدید از مرکز که به پایان می‌رسد، به این فکر می‌کنم شاید بسیاری از افراد که پوشیدن روپوش‌های سفید پزشکی را در کودکی آرزو می‌کردند و حالا به آن نرسیدند می‌توانند با سرمایه‌گذاری اندک کسب و کار خود را شروع کنند، یقینا پرورش مرغ بومی می تواند یکی از  گزینه‌ها باشد.