بازی‌های رایانه‌ای تبدیل به بخشی از زندگی روزمره کودکان و نوجوانان شده است. این سرگرمی نوین می‌تواند تهدیدی جدی علیه سلامت روح، روان و جسم کودکان باشد. هرچند که برخی از همین بازی‌ها البته از نوع معمایی، می‌تواند تاثیر مثبت مغزی برای فعالیت‌های ذهنی کودکان داشته باشد. در انتخاب نوع بازی چه از نوع رایانه‌ای یا نوع سنتی هم باز این والدین هستند که نقش مهمی دارند.
بیشتربخوانید
فناوری، تحولات زیادی در زندگی ما ایجاد کرده است، یکی از این تحولات تغییر سبک بازی کودکان و نوجوانان است. بازی‌های رایانه‌ای به‌دلیل جذابیت‌های تصویری، سخت‌افزاری و جذابیت‌هایی که در روایت و داستان دارد، کودکان زیادی را به خود جذب می‌کند. کودکانی که بیش از حد درگیر بازی‌های رایانه‌ای هستند به مرور گوشه‌گیر شده و در برقراری ارتباط با دیگران به مشکل خواهند خورد. این انزواطلبی به مرور زمینه‌ساز مشکلات دیگری هم خواهد شد.
شکست‌های مداوم در بازی‌های رایانه‌ای به اعتماد به‌نفس کودکان هم آسیب می‌زند و در صورت تکرار بیش از حد ناموفق بودن در این بازی‌ها، کودک رشادت ورود به برخی فعالیت‌های دیگر اجتماعی را هم از دست می‌دهد. از طرفی تلاش برای تهیه بازی‌های بیشتر و هیجانی‌تر، کودکان را به دنیای پر‌رمز‌و‌راز اینترنت هم وارد می‌کند بدون این‌که شناخت درستی از آن داشته باشند. تاکنون بار‌ها نوجوانانی که برای خرید بازی‌های آنلاین به حساب پدر و مادر خود دستبرد زده بودند، از سوی مأموران پلیس فتا شناسایی شده‌اند. بخش زیادی از بازی‌های رایانه‌ای را بازی‌های جنگی به خود اختصاص داده است. بازی‌هایی که اتفاقا مراحل بسیار زیادی هم دارد و وقت‌گذاشتن بیش از حد برای چنین بازی‌هایی، کودک را پرخاشگر و ستیزه‌جو می‌کند.
در مجموع اکثر بازی‌های رایانه‌ای داستان و فضای خشونت‌آمیزی دارند. طبق برخی گزارش‌ها، در واقع در میان بازی‌های رایانه‌ای خشن از هر پنج‌بازی که برای کودکان شش سال و بالاتر مناسب تشخیص داده شده است در سه بازی به‌ازای کشتن یا صدمه‌زدن به کاراکتر رایانه‌ای امتیاز کسب می‌شود. این‌گونه بازی‌ها می‌توانند باعث بروز رفتار‌های ضداجتماعی، ناسازگاری و اضطراب در کودکان شوند و پس از مدتی با نوجوانان و جوانانی مواجه خواهیم شد که خالی از هرگونه عواطف انسانی هستند. در بسیاری از این بازی‌ها به غیر از رواج فرهنگ مصرفی، خشونت‌گرایی و جنبه‌های تبلیغاتی، اهداف سیاسی هم قابل مشاهده است به‌ویژه موضوع ایران‌هراسی، اسلام‌هراسی به‌وضوح در این بازی‌ها دیده می‌شود. مرکز تحقیقات بازی‌های دیجیتال (دایرک) پژوهش‌های مفصلی درباره بازی‌های دیجیتال انجام داده که متولی این طرح پژوهشی هم بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است.
این پژوهش نشان می‌دهد که هفت میلیون و ۲۰۰ هزار نفر کاربر فعال بازی‌های کامپیوتری هستند. ۱۹درصد بازیکنان هر روز، ۶۱درصد یک تا سه روز در هفته و ۲۰درصد چهار تا شش روز در هفته بازی می‌کنند. ۴۲درصد از بازیکنان رایانه‌ای هم به‌صورت آنلاین و ۸۹درصد نیز به‌صورت آفلاین بازی می‌کنند. بازیکنان بزرگسال دارای میانگین سنی ۲۵ و بازیکنان خردسال دارای میانگین سنی ۱۳ سال هستند. طبق بررسی‌های انجام شده، موج ورود کودکان و نوجوانان به بازار بازی‌های دیجیتال در پلتفرم رایانه نیز مشهود است. بازی GTA پرطرفدارترین بازی رایانه‌ای بین بازیکنان خردسال است. بازیکنان نوجوان و جوان، اما انواع بیشتری از بازی‌ها را به شکل همزمان انتخاب می‌کنند.
چند سال قبل پژوهشگران اسپانیایی در بررسی‌های خود متوجه شدند کودکانی که بیشتر از ۹ساعت در هفته سرگرم بازی‌های رایانه‌ای هستند، بیشتر دچار اختلالات شخصیتی و اجتماعی می‌شوند. نتیجه این که یک تا ۹ ساعت بازی در هفته برای اطفال هفت تا ۱۱ سال امن، ولی بیشتر از آن برای تندرستی روانی و جسمی کودک پرخطر است.
در یک بررسی از پدر و مادر کودکان هفت تا ۱۱ سال ساکن در شهر بارسلونا خواسته شد اجازه دهند روی عادت‌های بازی کودکان‌شان مطالعه شود. تحقیقات نشان داد هرچه کودکان زمان زیادتری را صرف بازی می‌کردند، کمتر می‌خوابیدند و بیشتر دچار اختلالات رفتاری می‌شدند. ضمن این‌که کودکانی که هر روزه ساعت‌های زیادی را به بازی‌های رایانه‌ای، پلی‌استیشن، تلفن‌همراه و تبلت اختصاص می‌دهند، به طور معمول کودکان خجالتی و منزوی هستند و به تدریج زمان نامطلوب‌تر می‌شوند، میلی به برقرار کردن رابطه با دیگران ندارند.
این کودکان پس از مدتی گرفتار افت تحصیلی می‌شوند و در صورتی که از این سرگرمی منع شوند و به شدت بهانه‌گیر، عصبی و پرخاشگر خواهندشد و نشانه‌های اعتیاد را به وضوح نشان می‌دهند.
مسعود شریفی، عضو هیات علمی دانشگاه شهیدبهشتی گفت: طراحی بسیاری از بازی‌های رایانه‌ای به این شکل است که نوجوان را مجبور می‌کند بازی را تا آخرین مرحله ادامه دهد. به شکلی که با هر بار شکست باز هم به دنبال ادامه بازی و در نهایت برد در مرحله آخر باشد. به این ترتیب احساس قهرمانی و سرآمد بودن به کودک و نوجوان دست می‌دهد.
به گفته شریفی، این حس قهرمانی و پیش بردن یک پروژه تا گام آخر، حس برتر بودن را به کودک القا می‌کند. نوجوانان در جمع‌های بین خود در مدرسه یا محله درباره بازی‌های رایانه‌ای و تحولات راجع به آن بحث می‌کنند و موفقیت در این زمینه را پیشرفت بزرگی برای خود می‌دانند. موفقیتی که از نظر آن‌ها نوعی تجربه هم هست که می‌توان به دیگر دوستان هم منتقل و حتی فخرفروشی کرد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: تلاش برای موفقیت در بازی‌های رایانه‌ای فشار عصبی و استرس زیادی به کودکان وارد می‌کند. کمااین‌که بسیاری از این مخاطبان کوچک، در تصورات و رویاهای‌شان، بازی‌های خود را دست بالا گرفته و نسبت به آن درگیری ذهنی پیدا می‌کنند. این درگیری‌های ذهنی نسبت به بازی‌های رایانه‌ای موجب می‌شود مخاطبان کوچک آن، زمان زیادی برای این بازی‌ها صرف کنند. این زمان زیاد هم به اعتیاد نسبت به بازی‌های رایانه‌ای منجر می‌شود. اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای عوارضی ناخوشایند در حوزه سلامت مثل سردرد، چشم درد، کمردرد و آسیب به ستون فقرات دارد. در ضمن آسیب جدی دیگری که اعتیاد به این بازی‌ها دارد، کمرنگ کردن ارتباط عاطفی فرزندان با دیگر اعضای خانواده و حتی دوستان است.
منبع: روزنامه جام جم