هفتاد و هفتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با حضور نمایندگان کشور‌های عضو از سه‌شنبه هفته پیش (۲۲ شهریور) آغاز به کار کرد و طی آن قرار است تا بسیاری از کارشناسان و رهبران سیاسی از سراسر جهان به رسم هرساله برای شرکت در این رویداد به نیویورک سفر کنند.
حجت‌الاسلام رئیسی، رئیس جمهور کشورمان نیز که به نمایندگی از مردم ایران و به همراهی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه، محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر ریاست جمهوری و وحید جلال زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس صبح دیروز به سمت مقرر سازمان ملل متحد در نیویورک سفر کرده است، قرار است در این مجمع همانند پیشینیان خود سخنرانی کند.
حجت الاسلام رئیسی در بدور ورود به نیویورک اعلام کرد که سازمان ملل نباید سازمان دولت‌های قدرتمند باشد
هفت نماینده کشورمان که البته سفر آنان به نیویورک و سخنرانی آنان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با حواشی ویژه به خود همراه بود تا نهایتا در قامت رئیس جمهور یا نخست وزیر به بیان مواضع مردم ایران بپردازند.
حواشی از جنس تلاش آمریکا برای ثبت تنها یک عکس از مصافحه و دست دادن روسای جمهور دو کشور آن‌هم درحالی که جمهوری اسلامی را زیر شدیدترین تحریم‌های خود قرار داده؛ ثبت عکس بدون لغو تحریم !
برای طرح مسائل با آمریکا به نیویورک نیامده‌ام
اما اولین رئیس جمهوری اسلامی ایران یعنی ابوالحسن بنی صدر به دلیل درگیری و مشغله ایجاد شده از ناحیه جنگ تحمیلی نتوانست به نیویورک سفر کند تا به جای او شهید محمدعلی رجایی باشد که در قامت نخست وزیری جمهوری اسلامی ایران و به نمایندگی از ملت با حرکتی اعتراضی بتواند صدای مردم ایران را به گوش جهانیان برساند.
شهید رجایی که روز قبل از سفر به نیویورک در جبهه‌های جنگ تحمیلی حضور داشت، روز ۲۵ مهرماه ۱۳۵۹ در صدر هیاتی به این شهر سفر کرد و در زمان سخنرانی، طی حرکتی اعتراضی پای خود را روی میز مقابل خود گذاشت؛ نخست وزیر پیشین ایران کف پای خود را به منظور اثبات شکنجه‌های ساواک به حضار نشان داد که این حرکت او هنوز هم به عنوان مهم‌ترین حاشیه سفر شهید رجایی به سازمان ملل در یادها باقی مانده است.
البته این تنها حاشیه سفر نخست وزیر پیشین ایران به نیویورک نبود چراکه حضور یک مقام ایرانی در نیویورکِ آمریکا، محلی می‌تواند به محلی مستعد برای دیدار و گفتوگوی رهبران دو کشور بدل شود
در این سفر آقای کورت والدهایم یعنی چهارمین دبیرکل سازمان ملل متحد به اطلاع شهید رجایی می‌رساند هیات آمریکایی حاضر در مقر سازمان ملل مشتاق دیدار با طرف ایرانی است.
شهید رجایی که آمده بود تا راوی داستان ملت ستم دیده ایران از حکومت طاغوت باشد پیشنهاد مذاکره با حامی طاغوت یعنی آمریکا را رد کرد
( شهید رجایی درحال نشان دادن جای شکنجه‌های ساواک - مجمع عمومی سازمان ملل متحد)
کورت والدهایم به نخست وزیر پیشین ایران می‌گوید که دولت آمریکا وقتی متوجه شد شما تشریف می‌آورید، گفتند که علاقهمند به حل مسائل هستند و همه شروطی را که امام خمینی (ره) رهبر انقلاب گفته‌اند، حاضرند قبول کنند و از من خواسته‌اند که شخصا این مسأله را به عرض شما برسانم اما چون شما علاقهمند نیستید که با آمریکایی‌ها صحبت کنید، ممکن است شخصی را مأمور کنید که نحوه اجرای شروط پیشنهادی امام (ره) را بر عهده گرفته و با هیات آمریکایی وارد مذاکره بشود.
این سخنان دبیرکل فقید سازمان ملل البته با واکنش شهید رجایی مواجه شد و او ضمن تشکر از آقای والدهایم، قصد هیات ایرانی از شرکت در از حضور در نیویورک را طرح مسئله تجاوز رژیم بعث عراق به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی می‌داند و نه طرح مسائل با آمریکا.
نانی که به تنور گرم نخورد
پس از شهید رجایی، اما آیتالله خامنه‌ای رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران مقام بعدی کشورمان بود که تنها یک بار و آن‌هم در اواسط دور دوم مسئولیت خود یعنی در اواخر جنگ تحمیلی (۳۰ شهرویور ۱۳۶۶) در چهل و دومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد.
در این سفر به نقل از آیتالله خامنه‌ای، شخصی از مسؤولین بلندپایه یکی از کشور‌های اروپایی پیش او می‌آید و می‌گوید «شما بالاخره باید مسأله خود را با آمریکا حل کنید»، اما رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به این مقام اروپایی همان دغدغه و مسائل روز ملت را که پیش‌تر شهید رجایی در این مکان عنوان کرده بود، دلیل اصلی سفر خود به نیویورک می‌داند و می‌گوید من به سازمان ملل آمده ام تا با مردم دنیا حرف بزنم و این ربطی به آمریکا ندارد؛ ضمن اینکه مسأله آمریکا، مسأله دیگری است»
طرف آمریکایی درست همان زمانی که توسط واسطه های خود پیشنهاد مذاکره با آیتالله خامنه‌ای رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران را می‌داد در فکر طرح ریزی برای حمله به منافع و مراکز ایران در خلیج فارس بود
سال‌ها بعد که آیتالله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب انتخاب شدند طی مصاحبه‌ای در توضیح حواشی پیش آمده برای خود ر سفر به نیویورک عنوان کردند «(غربی‌ها) فکر می‌کردند ما که به نیویورک رفته ایم و در کشور آمریکا هستیم، شاید بتوانند نان را به تنور گرم بزنند؛ گفتم نمی‌شود؛ قضیه سازمان ملل، قضیه دیگری است»
در واقع می‌توان گفت که شرایط آن دوران یعنی روابط میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در میانه جنگ تحمیلی به نحوی بود که نه فضای موجود مستعد انجام دیداری بین روسای جمهور دو کشور بود و نه حتی رسانه‌ها به این موضوع می‌پرداختند چراکه آمریکا به منظور جلوگیری از شکست صدام در همان دوره و تقریبا مصادف با زمان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل طی حملاتی به سکوهای نفتی و ناو‌های ایرانی حاضر در خلیج فارس به مداخله مستقیم در جنگ ایران و رژیم بعث عراق، اقدام کرد تا فاصله تهران و واشنگتن بیش از پیش بیش‌تر شود.
او هیچ وقت راهروهای سازمان ملل را ندید
مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهوری بعدی ایران اسلامی بود که می‌بایست به عنوان نماینده مردم ایران در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می‌کرد اما این اتفاق هیچ‌گاه رخ نداد و دلیل آن نیز تحریم‌های آمریکا و شرکای غربی آن بود که علیه شخص آیتالله هاشمی رفسنجانی وضع شده شده بود.
در مدت زمان هشت ساله ریاست جمهوری او بر ایران، این علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه بود که در مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان عالی ترین مقام کشورمان شرکت می‌کرد.
با این وجود ماهنامه بیان به مدیر مسئولی علی اکبر محتشمی پور در دی ماه ۱۳۷۰ مطلبی به نقل از رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌کند که در آن اشاره می‌شود که مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی یکبار در سال ۱۳۷۰ به سازمان ملل و نیویورک سفر کرده است.
در طول دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی این علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه بود که به عنوان عالی ترین مقام جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می‌کرد
رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران در این مطلب می‌گوید «من که سخنران بودم احساس کردم جو کنفرانس قبضه شده و همه چشم‌های خود را بر روی متن سخنرانی دوخته اند؛ وقتی سخنرانی تمام شد دست زدن حاضرین شروع شد و دیگر پایان دست زدن مشکل به نظر می رسید؛ همه سلاطین ، روسای جمهور و دیگر شخصیت‌ها از تشویق دست بر نمی داشتند و وقتی من سرجای خود نشسته بودم، صف‌های بسیاری بسته شده بود و این امر در جمع شاهان ، روسای جمهور و وزرای امور خارجه مرسوم نیست و کمتر اتفاق می افتد»
در عین حال، علاوه بر اینکه در این نقل قول از مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی نامی از مجمع عمومی سازمان ملل نیامده، سایت موسسه صلح آمریکا نیز در گزارشی به حضور مسئولان ایرانی در مجمع عمومی این سازمان پرداخته و بعد از اشاره به حضور آیتالله خامنه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل در مطلب خود آورده که پس از آیتالله خامنه‌ای، هیچ رئیس‌جمهوری از ایران به مدت یک دهه به نیویورک و به قصد شرکت در محمع عمومی سازمان ملل سفر نکرده است.
شکست طلسم یک دهه‌ای برای حضور در جامعه بین الملل
پس از مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی، رئیس دولت اصلاحات رئیس جمهوری اسلامی بعدی ایران بود که برخلاف سلف پیشین خود برای دو مرتبه در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد.
شهریور ۷۰ درست زمانی بود که قرار بود سخنرانی رئیس دولت اصلاحات به پیشنهاد کوفی عنان دبیرکل فقید سازمان ملل متحد بلافاصله پس از سخنان بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا که اولین سخنران مجمع عمومی بود، برگزار شود تا دست کم به زعم میانجی‌گران روابط ایران و آمریکا رو به بهبودی بگذارد که این امر محقق نشد.
رئیس دولت اصلاحات در مجمع عمومی سازمان ملل مسئله گفتوگوی تمدن‌ها را مطرح کرد که با استقبال جامعه جهانی مواجه شد
در این دوره با طرح مسئله گفتوگوی تمدن‌ها از سوی رئیس دولت اصلاحات طی سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، رابط جمهوری اسلامی ایران با کشور‌های غربی وارد دوره‌ای جدید شد و حتی ایران و غرب بر سر مسئله افغانستان و مسائل هسته‌ای با یکدیگر به گفتگو‌هایی نیز پرداختند که البته با خلف وعده‌های غربی‌ها نیز همراه شد.
سعید حجاریان مشاور رئیس دولت اصلاحات سال‌ها بعد در ارتباط با نحوه مواجهه هیات ایرانی و آمریکایی در مقر سازمان ملل گفته که قرار نبود آقای کلینتون ساعت سه بعدازظهر در (راهرو) کنار شورای امنیت ساختمان سازمان ملل حضور داشته باشد، اما او و تیم همراه وی درست زمانی که ما آنجا بودیم به یکدیگر برخوردیم، اما با این وجود ماجرا به نحوی پیش رفت که رئیس جمهور آمریکا موفق به دست دادن با رئیس جمهور کشورمان نشد.
عادتی که ترک نشد؛ هر هشت سال، هشت حضور
محمود احمدی نژاد رامی‌توان از حیث حضور هشت مرتبه ای در هشت سال ریاست جمهوری خود، در میان روسای جمهوری اسلامی ایران که در مجمع عمومی سازمان ملل حاضر بودند و به سخنرانی پرداختند رکورددار دانست؛ همچنین اولین سفر خارجی رئیس دولت‌های نهم و دهم نیز سفر به نیویورک بود که خود نکته دیگری در این ارتباط است.
در این دوره اما حواشی ایجاد شده برای رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران در خارج از محل مجمع عمومی سازمان ملل بیش‌تر از خود مجمع به چشم می‌خورد؛ ضمن اینکه در این هشت سال حضور محمود احمدی نژاد در مقام ریاست جمهوری کشورمان، نه طرف ایرانی و نه طرف آمریکایی هیچ علاقه‌ای و یا تلاشی برای دیدار با یکدیگر نشان نداند.
محمود احمدی‌نژاد در سال‌های حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل که با سال‌های فشار غرب بر برنامه صلح آمیز هسته ای ایران همراه بود به تبیین ماهیت صلح آمیز فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداخت
محمود احمدی نژاد طی سخنانی در ادوار مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که جهان « حتی يک مدرک قابل اتکا » برای اثبات برنامه های هسته ای تسليحاتی در ايران ندارد و دولت آمريکا به خاطر استفاده از بمب اتمی درژاپن و بکارگيری سلاحهای آغشته به اورانيوم در جنگ عراق بايد از آژانس بين المللی انرژی اتمی اخراج شود.
بیان این سخنان و به دنبال آن زیر سوال بردن اصل شکل گیری رژیم اشغالگر قدس اما ظاهرا به مذاق آمریکا و شرکای غربی او خوش نمی‌آمد و آن‌ها صحن مجمع را به هنگام سخنرانی رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران ترک می‌کردند.
انجام اقدامی نابجا !
بروز جهانی ویروس کرونا باعث شد تا رئیس جمهور بعدی ایران یعنی حجت‌الاسلام روحانی نتواند رکورد سلف پیشین خود را بشکند و رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم تنها توانست هفت بار به صورت حضوری و یک بار نیز به صورت مجازی به سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل اقدام کند.
رئیس وقت جمهوری اسلامی ایران طی هشت سال حضور و سخنرانی‌های خود در مجمع عمومی سازمان ملل به دنبال چارچوبی برای مدیریت اختلافات میان ایران و طرف غربی و به ویژه طرف آمریکایی می‌گشت که از قضا با توافق برجام نیز به آن دست پیدا کرد، اما این همه ماجرا نبود و تجربه خلف وعده غربی‌ها در دوره اصلاحات این بار در زمان دولتی نزدیک به همان دولت تکرار شد؛ تجربه بدی که قرار بود باب جدید را در روابط ایران و آمریکا بگشاید، اما آثار ناشی از خرابی آن هنوز هم گریبان‌گیر اقتصاد ایران است.
اما ایراد این دست سخنرانی‌ها، همه ماجرا نبود؛ ۵ مهر ۹۲ یعنی تقریبا دو سال پیش از عقد توافق برجام یک تماس تلفنی ۱۵ دقیقه‌ای در خلال اولین سفر حجت‌الاسلام روحانی از فرودگاه جان اف کندی نیویورک به مقصد کاخ سفید برقرار شد و نخستین تماس تلفنی پس از قطع روابط ایران و آمریکا نام گرفت.
تماسی که رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۶ سال بعد از آن و باوجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام بازهم در مقام دفاع از آن برآمد و گفت که «اگر در نیویورک، وزیر امور خارجه ما با وزیر امور خارجه آمریکا دیدار نکرده بود و من به تلفن اوباما جواب نمی‌دادم، توافق با سختی و کندی انجام می‌شد»
حجت الاسلام حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل به دنبال چارچوبی برای مدیریت اختلافات میان ایران و طرف غربی و به ویژه طرف آمریکایی می‌گشت
۸ روز بعد از برقراری این تماس، اما رهبر انقلاب ضمن اعلام چندباره حمایت از تحرک دیپلماسی دولت از جمله سفر به نیویورک اعلام کردند که «برخی از آنچه که در سفر نیویورک پیش آمد، بجا نبود، چون ما دولت آمریکا را غیرقابل اعتماد، خودبرتربین، غیرمنطقی و عهدشکن می‌دانیم؛ ما به مسئولین خودمان اعتماد داریم و از آن‌ها می‌خواهیم با دقت و با ملاحظه همه جوانب، گام‌ها را محکم بردارند و منافع ملی را به فراموشی نسپارند»
آیتالله خامنه‌ای با اشاره به بدبینی و بی‌اعتمادی نظام اسلامی به آمریکا، دولت آمریکا را دولتی در پنجه صهیونیست‌ها خواند و اضافه کردند «دولت آمریکا در واقع در جهت منافع صهیونیست‌ها حرکت می‌کند و از همه دنیا باج می‌گیرد و به رژیم صهیونیستی باج می‌دهد»
باجی که البته می‌تواند به بهانه یک دیدار و صرفا برای گرفتن عکسی یادگاری برای ثبت در تاریخ گرفته شود، یعنی درست مثل همان تماس ۱۵ دقیقه‌ای که قرار بود حلال مشکلات میان ایران و آمریکا باشد که نشد اما این بار از آن خبرها نیست.