گیوه‌بافی یا گیوه‌دوزی از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران است و طبق سند‌های تاریخی بدست آمده پیشینه این صنعت به حدود ۱۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد.
پای پوش‌ها و کفش‌های سنتی به دلیل اهمیت و جنبه کاربردی که در طول تاریخ زندگی بشر داشته همواره مورد توجه قرار گرفته و بی‌شک از اولین نمونه‌های هنر ساخت دست بشر بوده است.
گفته می‌شود خاستگاه گیوه شهر نودشه از توابع استان کرمانشاه بوده و از آن منطقه به سایر نقاط گسترش یافته است.
پای‌افزار گیوه با توجه به آب و هوای معتدل ایران خنک، سبک و قابل شستشو طراحی شده و به دلیل داشتن تمامی این ویژگی‌ها در میان روستائیان و کشاورزان، از گذشته تا امروز مورد استفاده قرار گرفته است.
پای پوشی سنتی، اما خنک
این نوع پای پوش از انواع پای پوش‌های سنتی در شهرستان بشرویه است که نخ، چرم و پارچه از جمله مواد اولیه آن است.بر اساس آثار برجای‌مانده و مدارک تاریخی از دوران صفوی تا پهلوی دو‌گونه پای پوش سنتی در بشرویه تولید می‌شده است.
گونه اول با عنوان پوزار که ماده اصلی آن را چرم تشکیل می‌داده و مدل‌های ساقدار، بی‌ساق و اصطلاحاً گالش از تولیدات این مدل بوده و گونه دوم گیوه بوده که با نخ رسیده شده و به‌عنوان روپوش کفش و کف‌های قالبی فشرده از پارچه به‌عنوان کفی تولید می‌شده است.
ابزار‌های به کار گرفته شده در هنر گیوه بافی شامل انواع درفش، سوزن، قالب و مشتک است و پس از بافت رویه، با استفاده از هنر قلاب بافی نسبت به نصب رویه به تخت اقدام می‌شود.
تولیدات گیوه بافی بشرویه مورد توجه گردشگران نیز قرار گرفته است.
گیوه در مسیر بازگشت به رونق
گیوه بافی که تا دوره پهلوی در بشرویه رونق داشته و پس از آن به فراموشی سپرده شده بود اکنون پس از ۴۰ سال با تلاش میراث فرهنگی و همت هنرمندان این شهرستان احیا شده است.
شاهوردی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: گیوه یا همان پای پوش سنتی بشرویه، ۵۰۰ سال در این منطقه قدمت دارد.
او افزود: با ورود کفش‌های سنتی به بازار، گیوه‌های سنتی که قدمت زیادی دارند جایگاه خود را بین مردم از دست داده اند.
شاهوردی بیان کرد: از رونق افتادن پای پوش سنتی بشرویه از زمان پهلوی و با ورود کفش‌های صنعتی آغاز شد، اما با تلاش‌های میراث فرهنگی، دوباره این هنر صنعت احیاء شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی ادامه داد: این هنر صنعت تازه احیاء شده در بشرویه، ۱۵ صنعتگر را مشغول به کار کرده است و بیشتر محصولات در داخل شهرستان و یا استان به فروش می‌رسد.
استقبال بانوان از گیوه
نادری یکی از فعالان حوزه گیوه بافی در شهرستان بشرویه گفت: به طور غیر رسمی ۶ سالی می‌شود که مشغول به این کار هستیم، اما در یک سال گذشته احیای گیوه بافی رسمیت یافته است.
او افرود: پارسال حدود ۱۵۰ میلیون تومان تسهیلات مشاغل خانگی را دریافت کردیم و پروانه تولید انفرادی نیز ۷ ماهی می‌شود که برایمان صادر شده است.
نادری در خصوص فروش محصولات خود گفت: با بهره گیری از فضای مجازی توانسته ایم مشتریان متعددی پیدا کنیم.
این هنرمند با بیان اینکه این کفش‌ها برای مناطق گرمسیری مانند بشرویه مناسب است ادامه داد: بانوان به دلیل نقوشی که در رویه کفش به کار می‌رود بیشتر از این محصول استفاده می‌کنند.
او اظهار کرد: کارخانه‌های زیره سازی و واحد‌هایی در تهران و مشهد تأمین کنندگان مواد اولیه گیوه هستند که اجناس را از آن‌ها خریداری می‌کنیم.
بیشتر بخوانید
نادری تصریح کرد: از پارسال تاکنون مواد اولیه همچون نخ و زیرکفش افزایش قیمت زیادی داشته به طوری که زیره کفش حدود ۸۰ درصد گران شده است.
این فعال صنعتی گفت: با این وجود قیمت محصولاتمان را افزاش زیادی نداده ایم تا مشتریان بتوانند به راحتی خرید کنند.
او عنوان کرد: در کارگاه ما ۸ نفر مشغول به کارند و قسمتی از کار را در منزل انجام داده و بخشی را نیز در کارگاه آماده می‌کنند.
گیوه بافان حمایت می‌شوند
میراث فرهنگی پس از احیای گیوه بافی در بشرویه سعی کرده است تا با ارائه خدمات هنرمندان این حوزه را برای فعالیت جدی تشویق کند.
شاهوردی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی در خصوص حمایت از صنعتگران این حوزه گفت: تسهیلاتی به مبلغ ۳ میلیارد ریال از محل اعتبارات مشاغل خانگی پرداخت شده است.
او افزود: برگزاری کلاس‌های آموزشی برای صنعتگران و علاقمندان به این هنر صنعت و فراهم کردن زمینه حضور صنعتگران در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی از جمله اقدامات مجموعه میراث فرهنگی برای رونق بیشتر این رشته است.
شاهوردی تصریح کرد: تاکنون این رشته در فهرست میراث ملی ثبت نشده، اما پرونده ثبت ملی شدن آن در دست اقدام است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی گفت: قیمت گذاری عادلانه‌ای در این رشته انجام می‌شود و مشتریان و صنعتگران از خرید و فروش رضایت دارند.
حمایت از هنرمند، هنر را رونق می‌دهد
هنر گیوه بافی با قدمت ۵۰۰ ساله در بشرویه حدود ۴۰ سال قبل به فراموشی سپرده شد، اما امسال با تلاش‌های میراث فرهنگی و به دست هنرمندان این شهرستان احیا شد.
هر چند رونق کفش‌های جدید سبب بی رونقی بازار کفش‌های سنتی شده است، اما هنوز هم هستند افرادی که این سبک از کفش‌ها را می‌پسندند و اکنون این کفش‌ها به دلیل تنوع در نقوش روی آن‌ها از سوی بانوان مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است.
اگر هنرهایی، چون گیوه بافی مورد حمایت جدی مسئولان قرار گیرد هم سبب اشتغال برای صنعتگران و هنرمندان می‌شود و هم رونق گردشگری را می‌تواند به دنبال داشته باشد.
گزارش از زهرا رضایی