پدر و مادر‌ها خود انسانند و مانند اغلب انسان‌های دیگر دارای محرومیت‌ها، کمبودها، شکست‌ها و ناکامی‌های خود بوده‌اند و اگر عشق و اعتماد و توجه بین والد و فرزند وجود داشته باشد، فرزندان می‌توانند بدون اینکه آسیبی جدی ببینند، با رفتار‌های ناخوشایند و گاه به گاه والدین کنار بیایند.
اما چه بسیار والدینی که رفتار‌های غلط و خشونت بار آن‌ها با فرزندانشان دائمی و پیوسته است؛ به طوری که روح و روان کودک را به شکلی جدی دچار آسیب‌های ماندگار می‌کنند. ما این دسته از پدر و مادر‌ها را والدین بدرفتار یا سمی می‌نامیم.
والدین سمی چه کسانی هستند؟
والدین سمی در اصطلاح به والدینی گفته می‌شود که خواسته یا ناخواسته با اتخاذ سبک‌های نادرست تربیتی به فرزندان خود آسیب می‌رسانند و در دراز مدت موجب تجربه مشکلات هیجانی و روانی مختلفی در آن‌ها می‌شوند.
افرادی که توسط این پدر و مادر‌ها پرورش می‌یابند اغلب در برقراری روابط صمیمانه خود در آینده دچار مشکل می‌شوند و در هر مرحله از رشد بحران‌های مختلفی را تجربه می‌کنند.
دکتر «تانو چاودری»، روانشناس بالینی و مشاور در کلینیک مراقبت‌های بهداشتی در لاکنو در مورد فرزندپروری سمی می‌گوید: برخی از والدین در احساسات و رفتار عاطفی فرزندان خود دخالت می‌کنند که در واقع روش سالمی برای برقراری ارتباط نیست.
این موضوع نشان می‌دهد که والدین از نظر عاطفی ناپایدار هستند و فقط سعی می‌کنند خود را به هر طریقی به فرزندانشان تحمیل کنند.
والدین سمی عذرخواهی نمی‌کنند، در مورد موقعیت‌ها با فرزندان خود بحث نمی‌کنند، خانواده بر اساس قوانین ناکارآمد عمل می‌کند و حتی ممکن است طبیعتی توهین‌آمیز و کنترل کننده داشته باشد.
همه این‌ها از ویژگی‌های والدین سمی است که باید از آن‌ها آگاه بود. این خصوصیات در بیشتر موارد، ناآگاهانه انجام می‌شود، اما می‌تواند ناشی از مشکلات عاطفی یا روانی بالای والدین باشد.
نشانه‌های والدین سمی
والدین باید مراقب فرزندان خود باشند و عامل مقاومت عاطفی آن‌ها نباشند. علائم و نشانه‌های والدین سمی عبارتند از:
۱. خودمدار هستند
بسیاری از والدین وجود دارند که به قدری خودپسند هستند که از لحاظ ماهیت بسیار خودخواه می‌شوند. در نتیجه این ویژگی، والدین برای فرزندان خود از دسترس خارج می‌شوند و گاهی اوقات از نظر عاطفی بی‌اعتنا می‌شوند.
این موضوع باعث می‌شود که والدین طبیعتی بی‌توجه و رفتار عاطفی بی‌اعتنایی داشته باشند. این والدین دیگر درک نمی‌کنند که فرزندانشان در رفتار عاطفی و فیزیکی چه می‌خواهند و بیش از حد خود محور هستند که نمی‌توانند به فرزندان خود اهمیت دهند.
۲. از نظر احساسی واکنشی هستند
یکی دیگر از نشانه‌های فرزندپروری سمی این است که والدین هنگام ابراز احساسات بسیار پرخاشگر یا واکنشی می‌شوند. بیان وضعیت عاطفی خود خوب است، اما به عنوان والدین باید شرایط را درک کرد و سپس بر اساس آن واکنش نشان داد.
اما در فرزندپروری سمی اینگونه نمی‌شود و والدین بسیار نمایشی می‌شوند، احساسات خود را اغراق می‌کنند و ماهیت بسیار غیرقابل پیش بینی دارند. به دلیل این خلق و خوی، کودکان چیز‌هایی را از آن‌ها پنهان می‌کنند و در اکثر موارد اعتماد به نفس ندارند.
۳. رفتار کنترل‌گر دارند
این ویژگی یکی از علامت‌های بسیار رایج والدین سمی است. میان رفتار سختگیرانه و رفتار کنترل گر تفاوت وجود دارد. والدین در رفتار‌های سختگیرانه نیاز‌های فرزندان خود را درک می‌کنند و سعی می‌کنند همه چیز را بسیار منظم و محدود در نظر بگیرند.
اما در وضعیت کنترل رفتار، والدین سعی می‌کنند جاسوسی کنند یا همیشه در مورد چیز‌های مختلف به فرزندان خود دستور دهند. این باعث می‌شود بچه‌ها هویت خود را از دست بدهند و تبدیل به ربات‌هایی شوند که دستورالعمل‌ها را دنبال کنند. این نوع رفتار به ویژه بسیار اشتباه است و نشانه اصلی فرزندپروری سمی است.
۴. سوء استفاده عاطفی
یکی از بدترین بخش‌های فرزندپروری سمی، سوء استفاده عاطفی است، در این مورد شوخی‌های نژادپرستانه یا بی‌رحمانه وجود دارد که سایر اعضای خانواده را مسخره می‌کند. ایجاد جملاتی که شنیدن و درک آن‌ها برای کودکان بسیار شرم‌آور است.
این جملات بسیار شبیه به چیزی است که در یک رابطه آزار دهنده عاطفی مشاهده می‌کنید. والدین سمی با جُک ساختن از هر اشتباه فرزندشان آن‌ها را در هم می‌شکنند. این رفتار اعتماد به نفس کودک و خود دوست داری او را از بین می‌برد.
از این رو سوء استفاده عاطفی یکی از علائم جدی رابطه سمی است.
۵- سرزنش‌گر هستند
ناهماهنگی، اختلاف نظر، خصومت و فروپاشی خانواده ناشی از والدین سمی همیشه تقصیر شخص دیگری است. این والدین نمی‌توانند مسئولیت هیچ مشکلی را بر عهده بگیرند، اما بقیه اعضای خانواده را سرزنش می‌کنند و نحوه نگرش آن‌ها به این رویداد‌ها را تغییر می‌دهند یا دستکاری می‌کنند.
۶- بسیار انتقادی
والدین سمی نمی‌توانند یا نمی‌خواهند دستاورد‌های فرزندان خود را ببینند، صرف نظر از اینکه کودک در بزرگسالی چقدر موفق است یا می‌شود. آن‌ها دائماً افراد اطراف خود را پایین می‌آورند و در عین حال خود را استثنایی یا با استعداد می‌دانند.
۷- به شدت واکنش منفی دارند
والدین سمی از نظر عاطفی خارج از کنترل هستند. آن‌ها حتی مسائل جزئی را دراماتیک می‌کنند و هر مسئله جزئی احتمالی را دلیلی برای خصومت، عصبانیت و توهین کلامی می‌دانند
۸- هرگز از دستاورد‌های فرزندان خود راضی نیستند
یکی از نشانه‌های بسیار مهم والدین سمی این است که هرگز از دستاورد‌های فرزندان خود راضی نیستند یا احساس شادی را برای فرزندان خود نشان دهند.
والدینی که همیشه در هر فعالیتی تمایل به عیب‌یابی و اشاره به نکات منفی دارند را می‌توان والدین سمی دانست. اکنون والدین باید اینگونه باشند، شما باید دستاورد‌های فرزندانتان را تشویق و به آن‌ها کمک کنید تا اهمیت آنچه را به دست آورده اند درک کنند. این کار باعث می‌شود که فرزندان برای این دستاورد ارزش قائل شوند و دفعه بعد بیشتر تلاش کنند.
منبع: ایرنا