بی رحمی و کم توجهی به محیط زیست صرفاً به هدایت فاضلاب به رودخانه‌ها و روان آب ها، قطع یا شکستن شاخه درختان و یا تغییر سیمای طبیعت محدود نمی‌شود.
هر چند از یک سو شاهد رشد فزاینده تعداد اسلحه و مهمات در دست مردم و توسعه جاده‌ها و راه‌های دسترسی به دور افتاده‌ترین زیستگاه‌ها و شکارگاه‌های حیات وحش و کشتار بی رحمانه وحوش در معرض خطر انقراض هستیم، اما از سوی دیگر و تحت عنوان عشق به حیات وحش و دلدادگی به وحوش شاهد رخداد اسارت وحوش در باغ‌ها، ویلا‌ها و حتی آپارتمان‌ها هستیم که هر دو بسان مقراضی نسل آینده وحوش را در معرض نابودی قرار داده اند.
البته تا چند سال گذشته، مقوله اسارت وحوش در سکونتگاه‌های بشری موضوع چندان حاد و فراگیری نبود و هر از چند گاهی و از طریق شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام تصاویری مبنی بر نگهداری انواع لاک پشت، تمساح و مار‌ها منتشر می‌شد، ولی تعداد این کلیپ‌ها چندان زیاد نبود.
اما در یکی دو سال گذشته این روند سیر صعودی محسوس گرفته است و مصداق آن تعداد تصاویر منتشر شده از افرادی است که انواع حیوانات وحشی را نگهداری می‌کنند. البته همزمان با انتشار این تصاویر، تعداد آگهی‌هایی که در آن انواع جانواران وحشی در معرض فروش گذاشته می‌شد هم افزایش یافت.
با این وجود مدیران محیط زیست کشور به عنوان متولیان قانونی نظارت بر این حوزه اعتقاد چندانی به گسترش این موضوع نداشتند، اما هنگامی که دستگاه قضایی و دادستان‌های محاکم قضایی در این خصوص ورود کردند نگرش سازمان به این مقوله منعطف‌تر و به روند رو به گسترش این رویه اعتراف و تلاش‌های زیادی برای مقابله با آن ترسیم کردند.
فارغ از تعداد اتفاقات این حوزه، تغییر ماهوی در این روند حادث شده است. یعنی موضوع نگهداری وحوش از مار، لاک پشت، تمساح و گاندو به نگهداری جانورانی وحشی و البته خطرناک مانند پلنگ و شیر تغییر شکل داد.
یافتن یک قلاده شیر در یک باغ در فاصله کمتر از هزار متری اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان در گرگان و یا مشاهده یک قلاده پلنگ در قائمشهر در کمتر از ۲ هفته متوالی اثبات کرد که مقوله نگهداری حیوانات وحشی نه و باغ‌ها از لاک پشت، سمور و تمساح آمار فراتر رفته است.
مشاهده گرگ در خانی آباد تهران، کشف یک قلاده شیر در گرگان مشاهده پلنگ متواری از مکانی نامعلوم در خیابان‌های قائمشهر (که دلیلی برای حضور آن از جنگل‌های حاشیه قائمشهر به مرکز شهر یافت نشده است) بار دیگر ثابت کرد که زیر پوست شهر خبرهای در حال اتفاق است.
به اعتقاد کارشناسان محیط زیست، گونه‌های مختلف حیات وحش هر یک به مثابه پازل‌های سازنده یک اکوسیستم هستند که هر جاندار باید در زیست بوم منحصر به فرد خود قرار داشته باشد.
به زبان ساده‌تر تغییر محل زندگی هر یک از جانوران به منزله تخریب هرم اکولوژیکی زیستگاه‌ها محسوب می‌شود، موضوعی که بقا و ثبات محیط زیست را به مخاطره می‌اندازد.
قابل تحمل آن است که تا سال‌های قبل ایرانیان، اشتیاق و رغبت شیوخ حاشیه خلیج فارس را در نظر خصوص نگهداری انواع پرندگان شکاری نظیر شاهین و بحری را مصداق خودخواهی و تخریب محیط زیست تلقی می‌کردند، اما چند سالی است که بخشی از جامعه به دلایل مختلف همچون فخر فروشی و یا عشق به گونه خاصی از حیات وحش، خود گرفتار این رفتار خودخواهانه شده‌اند.
فارغ از خسارت‌ها و تبعات مباحث زیست محیطی ناشی از نگهداری حیات وحش در باغ‌ها و منازل مسکونی به تاکید کارشناسان نباید از آثار بهداشتی این رخداد غافل شد.
شیوع انواع بیماری‌ها به ویژه امراض پوستی و یا بیماری‌های مشترک دام‌های اهلی و جانوران وحشی او یا نسان و جانوران وحشی از جمله آثار این رفتار‌های غلط اجتماعی است.
البته در کنار این مباحث نمی‌توان از موضوع خروج ارز برای خرید انواع وحوش از سیار کشور‌ها به راحتی عبور کرد، در حالیکه بنا به تحریم‌های ظالمانه بخشی تامین ارز برای کشور با تنگنا‌های بسیاری روبرو است قابل پذیرش نیست که بخشی از این ارز‌ها صرف خرید جانورانی شود که نتیجه‌ای جز تخریب و ویرانی محیط زیست کشور ندارد؛ و شاید یکی از مهمترین آثار سوء خرید و نگهداری این وحوش به خطر افتادن گنجینه ژنتیکی کشور در حوزه حیات وحش است، متواری شدن حتی یک راس یا قلاده از جانوران وحشی وارداتی و جفت گیری احتمالی با گونه‌های بومی به اعتقاد صاحبنظران امر می‌تواند خسارت جبران ناپذیری به بانک ژنتیک کشور در حوزه حیات وحش وارد کند.
نگهداری وحوش در منازل با فرهنگ ایرانی سنخیت ندارد
عباس عنایت یکی از علاقه‌مندان به حیات وحش در استان گلستان گفت: نگهداری جانوران وحشی رفتاری بسیار ناپسند است که با فرهنگ ایرانی سنخیت ندارد.
او گفت: در روز‌های اخیر شاهد انتشار اخباری مبنی بر نگهداری شیر و پلنگ و انواع تمساح‌ها در مناطق مختلف کشور هستیم، که جای بسیاری تعجب است.
او گفت: برای خرید یک لوزام خانگی خارجی که بر اساس قانون مصداق کالای قاچاق است باید هزار راه نرفته و لاپوشانی انجام دهیم که بتوانیم آنرا تهیه کنیم، حال چطور در یک مملکت با این همه گمرک و مرز و مرزبان شیر و ببر و پلنگ وارد کشور می‌شود.
عنایت گفت: این رفتار که در سال‌های اخیر از طریق شبکه‌های مجازی در کشور رواج بیشتری یافته است، تبعات مخربی برای محیط زیست دارد، خداوند جانوران وحشی را خلق کرده که در طبیعت و زیستگاه خودشان باشند و از ثمرات و نعمات آن بشر برخوردار شود.
او می گوید: چنین رفتار‌هایی مصداق بازر حیوان آزاری است و انتظار است که دستگاه قضایی برخورد قاطعی با عاملان چنین رفتار‌هایی داشته باشند.
او بر ضرورت اطلاع رسانی بیشتر از پیامد منفی نگهداری وحوش در منازل از سوی رسانه‌ها تاکید کرد.
رفتار اجتماعی نامتعارف
در همین پیوند محسن عبدولی یک دامپزشک گفت: چنین رفتار‌هایی نتیجه گرته برداری رفتاری از سایر کشور‌ها و فرهنگ هاست که به هیچ وجه قابل پذیرش نیست.
او گفت: نگهداری حیات وحش در منزل یا باغ‌ها و سکونتگاه‌ها رفتار اجتماعی نامتعارفی است که با فرهنگ ایرانی سازگار نیست.
او گفت: هر چند دامپزشکان ما به علوم حوزه خود احاطه و اشراف دارند، اما برخی از گونه‌های به ویژه گربه سانانان نیازمند مهارت‌ها و اقلام تخصصی و تکنیکی خاصی دارند که شاید در کشور وجود ندارد.
زهره احمدی یکی از کارشناسان حقوق در خصوص ماهیت چنین رفتار‌هایی می گوید: به استناد ماده هشت آیین نامه اجرایی قانون شکار و صید، خرید و فروش، واردات و صادرات همه جانوران وحشی اهم از بومی و غیربومی زنده و کشته بدون تحصیل پروانه از سازمان وزارت محیط زیست ممنوع است و متخلفین علاوه بر جبران ضرر و زیان وارده مشمول مجازات‌های موضوع ماده ۱۰ قانون شکار و صید خواهند شد.
او گفت: در همین راستا و ماده ۱۳ قانون صدرالذکر تاکید می‌کند که ترخیص جانوران وحشی زنده و مرده و اجزای آن‌ها تنها پس از موافقت مقامات مبدا صدور موافقت سازمان دامپزشکی کشور و بهداشتی بودن آن‌ها و همچنین مجوز سازمان حفاظت محیط زیست کشور میسر است.
احمدی گفت: ماده ۱۴ این آیین‌نامه تاکید می‌کند با عاملان ورود گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراضی مانندی شیر بر اساس مقررات کنوانسیون تجارت بین المللی گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض با آن‌ها رفتار می‌شود.
او می گوید بر اساس ماده ۱۰ قانون شکار و صید هر گونه عرضه و خریدو فروش جانور وحشی جرم و مستوجب مجازات است.
برآیند‌ها با توجه به اتفاقات روز‌های اخیر در کشور نشان می‌دهد که نگهداری وحوش در منزل و باغ‌های واحد‌های مسکونی شهری و روستایی در حال گسترش است و کارشناسان امر تاکید دارند که باید در خصوص این رخداد مخفی زیر پوست شهر رویکرد بازدارنده جدی تری ترسیم شود.
به یقین موارد نگهداری جانوران وحشی در کشور منحصر به شیر و پلنگ و گرگ روز‌های اخیر نیست و در کلان شهر‌هایی مانند تهران و سایر شهرستان‌های بزرگ موارد مشابه زیادی وجود دارد.
انتظار عمومی بر آن است که نهاد‌های متولی همانند گمرک، محیط زیست، پلیس و سایر نهاد‌های تاثیرگذار با تشدید نظارت‌های این حوزه زمینه تکرار چنین رخداد‌هایی را بگیرند.
از سوی دیگر برخی از کارشناسان می‌گویند که تخریب زیستگاه‌های وحوش به خاطر خشکسالی‌های سال‌های اخیر و دست اندازی تدریجی بشر به سکونتگاه‌های آنان، سبب شده تا وحوش برای یافتن غذا‌های خود به دامنه‌ها و روستا‌های همجوار عرصه‌های جنگلی و کوهستانی پناه بیارند که برخی مواد در دام افراد سودجو گرفتار می‌شوند.
با این وجود ضروری است برای حفاظت از محیط زیست کشور در ابعاد مختلف به ویژه در این ارتباط، بیش از پیش فرهنگ سازی و اطلاع رسانی شود تا همگان مسوولیت اجتماعی خود را نسبت به این مهم انجام دهند.
منبع:ایرنا