بازی و سرگرمی در رشد خلاقیت و اعتمادبه‌نفس کودک و نوجوان موثر است. بازی‌های فکری و استراتژیک بخش‌های مختلف مغز را درگیر می‌کنند و همین مساله باعث می‌شود هوش هیجانی کودک تقویت شود. از دیگر مزایای بازی‌ها و سرگرمی‌ها در دوران کودکی و نوجوانی، یادگرفتن کار گروهی است؛ در گذشته اغلب بازی‌ها در فضای جمعی و به شکل حضوری و گروهی برگزار می‌شد، اما حالا به واسطه توسعه فناوری، شرایط فرق کرده است.
کودکان و نوجوانان دیگر در فضای گروهی بازی نمی‌کنند. آن‌ها بیشتر وقت خود را در فضای مجازی و دنیای اینترنت می‌گذرانند و مشغول بازی‌های کامپیوتری و موبایلی هستند.
این مساله، هم جوانب مثبت دارد و هم ابعاد منفی. اینگونه بازی‌ها به شرط استفاده درست و به‌اندازه هیچ مشکلی برای کودک نخواهند داشت، اما اگر به شکل افراطی تغییر مسیر بدهد، خطرناک خواهد بود. البته نقش والدین در این زمینه غیرقابل انکار است؛ یعنی اگر مراقبت‌های لازم از سوی والدین اعمال شود، تا حد زیادی آسیب‌ها و مشکلات قابل پیشگیری هستند به همین دلیل با چند تن از کارشناسان مختلف گفتگو کردیم.
تاثیرات منفی بازی‌های رایانه‌ای بر ناخودآگاه کودکان
محمدحسین شاه آبادی کارشناس بازی‌های رایانه‌ای، در خصوص اثرات منفی بازی‌های رایانه‌ای بر روی کودکان، گفت: نگاه مثبت و منفی به بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد که باید نوع برخورد‌های خانواده با توجه با آن باشد تا برخورد اشتباهی صورت نگیرد.
شاه آبادی با بیان اینکه در اثرات منفی بازی‌های رایانه‌ای می‌توان به بخش آسیب‌های روانی کودک اشاره کرد، افزود: وقتی بازی بر ذهن کودک وارد شود و او را وارد تخیل کند، فرد دچار استرس و وحشت می‌شود که این امر قطعا باعث آسیب‌های شدید روحی در کودک خواهد شد.
کارشناس بازی‌های رایانه با اشاره به اینکه این بازی‌ها روی ناخودآگاه افراد تاثیرات شدیدی خواهد گذاشت، تصریح کرد: وقتی که کودکان و نوجوانان اثرات منفی بازی را بر روی ناخودآگاه خود حس کنند، نگاهشان نسبت به جوامع و اطرافشان تغییر می‌کند که این خود عاملی مهم و اثر منفی بزرگی در افراد است.
وی با بیان اینکه در کنار تمامی مشکلات که این بازی بر روان ایجاد می‌کند اثرات منفی زیادی نیز بر روی جسم انسان نیز ایجاد می‌شود، تشریح کرد: تداوم این فعالیت باعث می‌شود فرد دچار مشکلات متعدد بینایی شود و یا به دلیل نشستن بیش از اندازه آسیب‌های شدیدی به اندام‌ها و مهره‌ها بدنش وارد شود.
هدف قرار دادن ارزش‌ها در بازی‌های رایانه‌ای توسط دشمن
شاه آبادی با اشاره به اینکه در کنار همه عوارض این بازی‌ها عارضه منفی دیگرنیز وجود دارد که در افکار و اعتقادات کودکان ایجاد خواهد شد، عنوان کرد: خیلی از بازی‌ها وجود دارد که ضد ایران ساخته شده و اعتقادات را هدف قرار داده است که در یکی از مراحل به برج آزادی حمله می‌شود و یا فرماندهان ما را مورد هدف خود در بازی قرار می‌دهد جوان وقتی از این بازی استفاده کند دیگر مسائل ملی و وطنی برایش ارزشمند نخواهد بود.
کارشناس بازی‌های رایانه‌ای با بیان اینکه یکی از موارد که در بازی به افکار و اعتقادات آسیب وارد می‌کند در بحث حجاب است، بیان کرد: جوان می‌داند در جامعه ما برهنه بودن زن از لحاظ مسائل شرعی و دینی اقدام درستی نیست، اما وقتی در بازی قرار می‌گیرد با توجه به اینکه این بازی ذهن مخاطب را درگیر می‌کند دیگر به این مسائل دقت نکرده و دشمن با این اقدام به اهداف خود می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه تاثیراتی که این بازی‌ها روی افراد می‌گذارند باعث تغییر در نگرش و نوع سبک زندگی افراد در جامعه می‌شود، خاطر نشان کرد: گیمرها باتوجه به تاثیرات هویتی که بر اثر این بازی‌ها برایشان ایجاد می‌شود دچار دوگانه شدن برخوردهایشان با افراد دیگر جامعه و خانواده خواهند شد و دیگر نمی‌توانند در شرایط عادی جامعه حضور پیدا کنند.
شاه آبادی با بیان اینکه اتفاقات خوبی در بحث سواد رسانه‌ای در نظام آموزشی افتاده است، عنوان کرد: کتاب‌هایی که برای سال دهم به بعد آماده شده، خوب است، اما برای این اقدام دیر می‌باشد و باید از پایه‌های پایین‌تر آموزش شروع شود، اما نسبت به گذشته شرایط مطلوبی است که باید در آموزش مسائل رسانه‌ای دقت بیشتری شود.
هدف قرار دادن افکار کودکان توسط شرکت‌های سازنده بازی‌های رایانه‌ای
سبا عسجدی کارشناس ارشد مشاوره خانواده در گفتگو با مرآت با بیان اینکه بازی‌های رایانه‌ای عضو جدایی ناپذیر و لاینفک زندگی کودکان شده است، تصریح کرد: دور شدن کودکان از دنیایی واقعی و غرق شدن در عالم تخیلات که با توجه به شکل گیری و حساسیت فکر و ذهن در شرایط سنی موجود اثرات جبران ناپذیری را بر روی کودک و نوجوان خواهد گذاشت.
عسجدی با اشاره به اینکه بعضی از شرکت‌های سازنده بازی‌های رایانه‌ای با اهداف خاص مشغول به تولید محتوا خواهند شد، تشریح کرد: برخی شرکت‌های بزرگی از سازندگان بازی‌های رایانه‌ای که با تولید محتوا‌های خاص اثرات منفی را طوری ارائه می‌دهند که در دراز مدت می‌تواند نسل‌های مختلف ما را مورد هدف قرار دهد.
کارشناس ارشد روانشناسی با اشاره به اینکه تقسیم بندی گروه‌های سنی در بازی‌های رایانه‌ای نیز خود قابل تامل است، بیان کرد: رعایت نکردن برخی از چهار چوب‌ها در این بازی‌ها می‌تواند برای گروه‌های سنی مختلف تاثیرات منفی را به جا بگذارد و احتمال خشونت و آسیب‌های روانی را در بین افراد تشدید کند.
وی با بیان اینکه در کنار معایب فراوان بازی‌های رایانه‌ای ویژگی‌های مثبت و پر فایده‌ای را می‌توان در استفاده از این بازی‌ها بدست آورد، عنوان کرد: این بازی‌ها با توجه به اینکه به صورت مرحله‌ای است قدرت آن را دارد تا از طریق شکست و پیدا کردن راه حل‌های مختلف برای رسیدن به مراحل بعدی فرد را به چالش بکشاند تا فرد برای رسیدن به هدف چندین بار مجبور به تلاش شود.
بروز تفکر و تلاش توسط کودک در بازی‌های رایانه‌ای
عسجدی با اشاره به اینکه بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند باعث تقویت مهارت حل مسئله در کودکان شود، افزود: کودک وقتی که برای رسیدن به مرحله بعدی در حال تلاش است به تمامی راه حل‌های مختلف فکر می‌کند تا آن مرحله را به پایان برساند این باعث می‌شود کودک بیشتر تلاش کند و بیشتر تفکر کند.
کارشناس ارشد روانشناسی با بیان اینکه سازمان بهداشت جهانی استفاده بیش از حد بازی‌های رایانه‌ای را یک نوع اعتیاد معرفی کرده است، عنوان کرد: هر چیزی که انسان را دچار وابستگی بیش از حد کند تا حدی که فرد از کار‌های دیگر خود باز ماند یک نوع اعتیاد محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه افرادی که به این بازی‌ها اعتیاد دارند علائم مختلفی در آن‌ها ظهور خواهد کرد، تصریح کرد: این افراد دارای رفتار‌های هیجانی فراوان در هنگام بازی خواهند شد و دارای اضطراب و رفتار‌های پرخاشگرانه می‌شوند و در زندگی آن‌ها اختلال‌های رفتاری، اختلال در خواب و اختلال‌های اجتماعی ظهور خواهد کرد و فرد دچار یک بی علاقگی به کار‌ها و به زمان خواهد شد.
عسجدی با بیان اینکه بی شک برنامه ریزی و قاطعانه برخورد کردن والدین و محیطی که کودک در آن قرار دارد تاثیرات مطلوبی را خواهد داشت، عنوان کرد: اعمال محدودیت و محرومیت‌ها براساس سن و تفاوت‌های فردی مهارت آموزی و چهار چوب بندی برای کودک و نوجوان و ایجاد الگو نقش دهی از سوی والدین نیز در واکنش کودکان به این امر بسیار موثر خواهد بود.
عدم تعادل ذهنی در معتادین به بازی‌های رایانه‌ای
سحر محرابی کارشناس روانشناسی در گفتگو با مرآت در خصوص نداشتن کنترل ذهنی در نوجوانانی که به بازی‌های رایانه‌ای اعتیاد دارند، گفت: این افراد در بسیاری از موارد در زندگی بی اهمیت خواهند شد و تمام درآمد و یا پول خود را در راه خرید این بازی‌های هزینه می‌کنند و در برابر خانواده ایستادگی می‌کنند.
محرابی با بیان اینکه خانواده نیاز است مستقیم ورود پیدا کند، عنوان کرد: خانواده باید به کار کودک نظارت کرده و سعی کند برای آن‌ها برنامه ریزی را انجام دهد که کودک به صورت مدام در حال بازی کردن نباشد تا آسیب‌های شدید به او وارد شود.
کارشناس روانشناسی با اشاره به اینکه بازی‌های رایانه‌ای باعث افزایش هیجانات در کودکان خواهد شد، تصریح کرد: این بازی‌ها بجای تخلیه هیجان کودک و نوجوان را بیشتر دچار هیجانات کاذب می‌کند البته بسته به نوع بازی‌ها می‌تواند این نوع هیجانات تغییر کند، اما اگر کودک با خانواده و دوستان هم سن خود بازی کند باعث تخلیه صحیح هیجانات در کودکان می‌شود.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر رشد بسیار زیادی در بحث بازی‌های رایانه‌ای به وجود آمده است، افزود: متاسفانه در کنار این همه رشد آموزش صحیح نه به خانواده و نه به کودک در خصوص استفاده صحیح داده نشده است پژوهش‌ها نشان داده والدینی که سطح سواد بالای داشته اند کودکانشان با برنامه بهتری از این وسایل و بازی‌ها استفاده کرده اند و دور ازخشونت بوده اند.
محرابی با بیان اینکه لازم است همه مجموعه‌ها به کمک هم بیاییند تا آموزش‌های لازم را در اختیار خانواده و کودکان قرار دهند، تصریح کرد: هر چقدر ما بتوانیم بازی‌های مناسب تری را در اختیار کودکان قرار دهیم باعث می‌شود اعتماد به نفسشان بالا رود و از تمرکز بالاتری برخوردار شوند.
تغییر سبک زندگی عاملی برای روی آوردن کودکان به بازی‌های رایانه‌ای
کارشناس روانشناسی با اشاره به اینکه تغییر سبک زندگی در خانواده از عواملی است که باعث شد کودکان به سمت بازی‌های رایانه بروند، بیان کرد: وقتی سبک زندگی‌ها در جامعه تغییر پیدا کرده و آن نگاه قبل و آن نوع ارتباط گیری‌های خانوادگی به شکل قبل وجود ندارد باعث می‌شود کودک برای سرگرمی به سمت این بازی‌ها برود که دارای اثرات منفی زیادی نیز است.
وی با بیان اینکه بازی‌های رایانه‌ای به کمک درمان بیماری‌های آمده است، تصریح کرد: درخیلی از موارد این بازی‌های برای درمان‌های متعدد همچون پیش فعالی، عدم تمرکز و اختلالت دیگر می‌توان از بازی‌های رایانه استفاده کرد و به افزایش تمزکز کودکان کمک‌های فراوانی را کرد.
منبع: مرآت