در کوچه و خیابان‌های شهر که قدم می‌زنیم، پسران و حتی دختران نوجوانی را می‌بینیم که سیگار به لب یا سیگار در دست با هم سن و سالانشان گپ می‌زنند و گویی هیجان نوجوانی و اوقات فراغت است که دود می‌کنند.
دسترسی نوجوانان در کمتر از ۱٠ دقیقه به سیگار، ما را بر آن داشت تا کمبود‌های قانونی و فرهنگی را که موجب بروز چنین معضلاتی در جامعه می‌شود از مسئولان و کارشناسان پیگیر شویم.
صراحت قانونی درباره ممنوعیت فروش سیگار به زیر ۱۸ ساله‌ها
مهدی میرجهانیان مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان معتقد است: قانون درخصوص منع فروش مواد دخانی به افراد کمتر از ۱۸ سال، کاملا صریح و واضح است و در این خصوص خلأ قانونی وجود ندارد.
او به خبرنگار ما می‌گوید: تخلفاتی دیده شده که بازرسان ما با آن برخورد کرده اند، اما موضوع قابل توجه کمبود نیرو برای بازرسی فروشگاه‌های پرشمار شهر است.
مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان راهکار این موضوع را فرهنگ سازی می‌داند.
فرید حسامی کارشناس برنامه کنترل دخانیات معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: بازرسان بهداشت هنگام بازرسی از مراکز عرضه مواد غذایی، اجرای قانون منع فروش سیگار در این واحد‌ها را کنترل می‌کنند، ولی به دلیل کار زیاد و کمبود نیروی انسانی تعداد نظارت‌ها کافی نیست و لازم است بازرسان اتاق اصناف هم به عنوان بخشی از وظایف ذاتی خود، با ما همکاری کنند.
باید تخلف را ببینیم تا برخورد کنیم
رسول جهانگیری رئیس اتاق اصناف اصفهان گفت: قانون ممنوعیت فروش سیگار به افراد کمتر از ۱۸ سال به تمام واحد‌های مجاز عرضه مواد دخانی، همچنین قانون منع عرضه سیگار به فروشندگان مواد غذایی ابلاغ شده و در صورت سرپیچی از قانون، با متخلفان برخورد می‌شود.
او می‌گوید: از واحد‌ها بازرسی‌های میدانی می‌شود، اما شناسایی واحد‌های متخلف، زمانی ممکن است که تخلف مقابل چشمان بازرسان ما اتفاق بیفتد که چنین موضوعی هم تقریبا محال است، زیرا فروشنده از غیرقانونی بودن این کار اطلاع دارد.
رئیس اتاق اصناف اصفهان می‌گوید: شناسایی متخلفان با گزارش‌ها و شکایات مردمی امکان پذیر است، بنابراین از شهروندان درخواست می‌کنیم با دیدن هر گونه سرپیچی از قانون در این موارد حتما به سامانه ۱۲۴ سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اطلاع بدهند.
پیشگیری از رفتار‌های پرخطر در کانون یاریگران زندگی
مریم ژاله رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان گفت: یکی از مهمترین برنامه‌های دانش آموزی در زمینه پیشگیری از اعتیاد و رفتار‌های پرخطر، کانون یاریگران زندگی است.
او گفت: در این برنامه کوشش بر این است که با تشکیل و شبکه سازی همیاری‌های دانش آموزان و ذینفعان مدرسه و محله، همچنین با توانمندسازی آنان در زمینه پیشگیری اولیه از اعتیاد و رفتار‌های پرخطر، زمینهای فراهم شود که تمام فرایند شناسایی رفتار‌های پرخطر تا تدوین راهکار‌های پیشگیرانه به کمک خود نوجوانان، طراحی، حمایت جویی، اجرا و مستندسازی شود.
در سال تحصیلی ۱۴٠۱_۱۴٠٠ برنامه کانون یاریگران زندگی در حدود ۲۶۰۰ واحد آموزشی در سراسر استان اجرا می‌شود.
رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان می‌گوید: مهمترین چشم انداز اجرای این طرح را می‌توان ارتقای بهداشت روان و مشارکت اجتماعی دانش‌آموزان در پیشگیری از اعتیاد و رفتار‌های پرخطر بیان کرد.
سیگار خریدن ارزان‌تر از سینما رفتن
راضیه امیدی رئیس گروه سلامت جوانان و نوجوانان و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم درباره اقدامات صورت گرفته برای رفع مشکل مصرف سیگار و دخانیات ببین نوجوانان گفت: همکاران ما تحقیقات وسیعی کرده و عوامل تأثیرگذار و نحوه مداخلات هم مشخص شده و امیدواریم در سال‌های آینده با هماهنگی دستگاه‌های مختلف، اقدام جامعی را اجرایی کنیم.
او گفت: قانون ممنوعیت مصرف سیگار برای نوجوانان، نیازمند ایجاد جایگزین توسط نهاد‌های مختلف در جامعه است؛ به این گونه که ما برای گرفتن سیگار از دست نوجوان، باید امکانات دیگری را برای تخلیه هیجان و گذراندن اوقات فراغت در اختیار او قرار بدهیم.
رئیس گروه سلامت جوانان و نوجوانان و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: در گفت و گویی که با نوجوانان داشتیم مسائل قابل تاملی را مطرح کردند، از جمله اینکه خریدن و کشیدن یک پاکت سیگار در دورهمی هایشان هزینه کمتری نسبت به خرید بلیت سینما یا مراکز تفریحی دیگر برای گذراندن اوقات فراغت دارد.
امیدی می‌گوید: خانواده از هم پاشیده یا پدر و مادری که سیگاری یا معتاد هستند، نقش اساسی در رفتن نوجوان به سمت سیگار دارند.
به گفته او فرزند باید از کودکی، مهارت‌های ارتباطی و حضور در اجتماع را بیاموزد تا تحت تأثیر همسالان خود قرار نگیرد.
رئیس گروه سلامت جوانان و نوجوانان و مدارس معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معتقد است: قانون و فرهنگ از یکدیگر جداشدنی نیستند؛ به این معنا که فرهنگ سازی زمانی میسر می‌شود که قانون برای همگان روشن بوده و اجرای قانون در صورتی امکان پذیر خواهد بود که فرهنگ و ابعاد آن در جامعه نهادینه شده باشد.
سیگار، راه دررو از مشکلات برای نوجوان بی هویت
الهام حاجی حسینی کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی گفت: از نهاد‌های اجرایی نباید توقع فرهنگ سازی داشت، فرهنگ سازی باید در خانواده صورت بگیرد و جامعه و قانون در تکمیل و غنی سازی آن مواردی را رعایت و اجرا کنند.
او معتقد است: خانواده‌ای که آموزش فرزندپروری ندیده باشند موجب کاهش اعتماد و عزت نفس فرزند و بی هویتی او می‌شوند؛ به طوری که دختر یا پسر در نوجوانی به جای روبه رو شدن با مشکلات خود سعی در فرار کردن از آن دارد که سیگار و مواد دخانی همان راه دررو است.
این کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی می‌گوید: یکی از مهارت‌های اصلی که والدین باید به فرزند بیاموزند، مهارت «نه» گفتن است تا نوجوان وارد جمع همسن و سالان خود می‌شود حاضر به امتحان هر چیزی از جمله سیگار برای گذران اوقات فراغت خود یا ارضای حس کنجکاوی نشود.
به گفته حاجی حسینی، نوجوانان برای تخلیه هیجانات خود نیاز به مراکز ورزشی با دسترسی آسان دارند تا در آنجا طرح دوستی با ورزشکارانی بریزند که فرهنگ پهلوانی و دوری از دخانیات در میانشان رواج دارد.
امکانات، فراهم و آموزش‌ها داده شده
مجتبی شاهمرادی مدیرعامل سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان درخصوص فراهم شدن امکانات ورزشی گفت: تعرفه ورود به مراکز تفریحی در اصفهان بسیار کمتر از تعرفه آزاد است و تلاش ما بر این بوده که خدمات تفریحی را با کمترین هزینه در اختیار شهروندان قرار دهیم.
او درباره امکانات ورزشی بوستان‌ها گفت: تلاش می‌کنیم که پارک‌ها را به فضای چندمنظوره تبدیل و امکانات جدید ورزشی به آن‌ها اضافه کنیم.
به گفته مدیرعامل سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، همچنین ایجاد زمینهای ورزشی روباز برای بهره مندی جوانان و نوجوانان در محلات هم در دست اقدام است.
دستگاه‌های اجرایی و نظارتی همه از قانون و فرهنگ سازی می‌گویند و تاکید می‌کنند که وظایف خود را با جدیت دنبال می‌کنند؛ اما این دود سیگار است که همچنان از ریه برخی نوجوانان، آن هم در پررفت و آمدترین گذر‌های شهر خارج می‌شود و افراد دغدغه‌مند را درباره اجرای قانون و برنامه‌های فرهنگسازی مردد می‌کند.
آیا تأثیر فرهنگ سازی و قانون را تا زمانی که شخصیت‌ها و فیلم‌های سینمایی ما مروج مصرف سیگارند و فندک‌های رنگی از سردر فروشگاه‌ها آویزان، خواهیم دید؟
گزارش از عارفه طاهری